[D66] 1,5 meter werkt niet. Nergens

[R.O.]

limburger.nl:

KRITIEK
Psycholoog: 1,5 meter werkt niet. Nergens

Afstand houden zit niet in onze genen, stelt psycholoog Jan Derksen. 
Daarom werkt die maatregel niet. „De overheid moet zoeken naar andere 
manieren om mensen te beschermen.”

Door Joris Gerritsen

Vier weken lang deed de Nijmeegse klinisch psycholoog Jan Derksen aan 
‘participerende observatie’. Hij observeerde zijn omgeving tijdens 
wandelingen door de stad, op het platteland, in het bos en op het 
strand. Zijn conclusie: de 1,5 metercultuur bestaat niet. „De meeste 
mensen houden zich niet aan die regel. Er zijn mensen die het niet veel 
kan schelen, en er zijn mensen die er niet aan denken. Ze staan er 
gewoon niet bij stil”, stelt Derksen. Verbaasd over deze conclusie is 
hij niet. Het afstand houden zit simpelweg niet in ons, meent de 
wetenschapper van de Radboud Universiteit.

„Menselijk gedrag wordt gestuurd vanuit hechting. Een kind zit op de 
moeder geplakt en zonder die moeder of vader kan het niet leven. Wij 
zijn zoogdieren die gewend zijn aan het huid-op-huidcontact. Elkaar 
aaien of elkaar in het gezicht slaan. Als je dan ineens zegt dat we 
elkaar niet meer mogen aanraken, is dat ongeveer hetzelfde als zeggen 
dat we niet meer mogen drinken.”

U zegt: het werkt niet. In welke situaties ziet u dat?

„Overal. Als je op een bospad loopt, of door de stad. Gisteravond zat ik 
in een restaurant. Ik had drie verschillende obers aan de tafel, op 20 
centimeter afstand. De stoel achter mij stond op minder dan een meter. 
Op het terras loop je langs elkaar. Er zitten hele groepen te eten aan 
een klein tafeltje. En die vormen echt niet allemaal één huishouden.”

Toch zie je dat mensen geen handen meer geven en in de supermarkt moet 
je een winkelwagentje meenemen zodat er meer afstand is.

„Handen geven gaat goed. Nadat premier Rutte liet zien hoe het niet 
moest, hebben we dat goed onthouden. Maar die 1,5 meter afstand houden 
is heel ingewikkeld. Een mondkapje is makkelijker. Dat is meer zichtbaar 
als je je er niet aan houdt. Plus: 1,5 meter verschuift heel snel. Wat 
is 1,30 meter? Wat is 1 meter?”

Dus u zegt: het nieuwe normaal wordt nooit normaal?

„Het nieuwe normaal is abnormaal. Het zit niet in onze genen en niet in 
onze psyche, niet in onze persoonlijkheid. Menselijk gedrag kan 
veranderen, maar alleen na heel ingrijpende gebeurtenissen. Echte rokers 
komen pas van het roken als ze op hun 50ste een hartinfarct krijgen en 
de cardioloog zegt: ‘Als u blijft roken, kunt u beter uw testament 
maken.’ Dan zorg je voor een sterke angstreactie. Je moet die angst dan 
ook nog onderhouden. Dan veranderen we, anders niet.”

Is er onvoldoende angst voor corona?

„Ja, voor gedragsverandering moet je meer ellendige beelden op de 
intensive cares laten zien. Beelden die verschrikkelijk veel indruk 
maken. Dan heb je kans op verandering.”

Dat zou geen eerlijke weergave van de werkelijkheid zijn.

„Nee. Dan overdrijf je. Ten behoeve van die gedragsverandering. Het is 
om te illustreren wat je nodig hebt voor gedragsverandering.”

Is het erg dat we nu ons niet aanpassen?

„We lopen meer risico om elkaar te besmetten. Voor jonge mensen is het 
niet zo erg, maar voor oudere en kwetsbare mensen wel. Als we onze 
beschaving willen handhaven en ook aan deze mensen denken, moeten we 
iets anders doen.”

Wat zou uw advies zijn?

„Ik denk dat je moet accepteren dat die anderhalvemetersamenleving er 
niet gaat komen. Je moet naar andere manieren zoeken om besmettingen te 
voorkomen. Je moet maatregelen treffen die goed werken. Veel in de 
buitenlucht doen en minder binnen. Leeftijdsonderscheid maken. En je 
hoopt dat de jongere generatie het kan opbrengen de ouderen te sparen. 
Maar de laatste veertig jaar zijn wij in Europa veel narcistischer 
geworden. Zeker in Nederland leven we in onze eigen bubbel en is het 
motto: ‘Ik eerst’. Vroeger was God belangrijk en nu vinden we onszelf 
belangrijk.”

Dat heeft u ook ondervonden?

„Wij liepen over een dijk en daar kwamen twee hardlopers recht op mijn 
vrouw en mij af. Ik zeg: ‘Jongens, denk aan de 1,5 meter.’ Een van hen 
antwoordde: ‘Blijf toch lekker thuis. ’

Wielrenners zijn het ergst. Die gebruiken een fietspad als een parcours 
en fietsen als het maar even kan naast elkaar over de volle breedte van 
het pad, terwijl ze hun zweetdruppels over je heen spetteren. 
Verschrikkelijk.”

Bestuurders als de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls zeggen dat het 
goed gaat.

„Kletskoek, wensdenken. Als je kritisch observeert – en dat heb ik 
gedaan – dan kun je niet anders concluderen. Het werkt niet. Bestuurders 
en politici doen graag aan wensdenken, want ze willen duidelijk maken 
dat hun beleid werkt. Het is een grapje. Fictie. Niet serieus te nemen. 
In mijn ogen zouden we veel meer moeten werken met mondkapjes.”