[D66] Beeldenstorm

[R.O.]

trouw.nl:

Van mij mag Jan Pieterszoon Coen worden afgesokkeld (en verhuizen naar 
een nieuw museum)
STEVO AKKERMAN
10 juni 2020

Je kunt op een sokkel staan, je kunt in brons zijn gegoten of in steen 
zijn uitgehakt, nergens ben je veilig voor het oordeel van de 
geschiedenis. Er is anderhalve eeuw gepasseerd, je denkt dat men jou zo 
langzamerhand wel achteloos voorbij zal lopen, dat de stem van je 
slachtoffers voor eeuwig is verstomd.

Maar dan gebeurt er iets aan de andere kant van de wereld en voor je het 
weet kiepert een boze menigte je vanaf de kade het water in of trekt een 
takelwagen je aan je haren door de lucht. Je bent actueel geworden en de 
actualiteit vergeeft je je doden niet. De knie van een witte agent op de 
nek van een zwarte man in Minneapolis wordt jouw knie, en men herinnert 
zich de slaven die je verhandelde, voor zover ze in leven bleven, men 
weet nog hoe je handen liet afhakken op de rubberplantages in Congo, men 
begint over het onthoofden en vierendelen van de stamhoofden van Banda.

Om met dat laatste te beginnen, dat was het werk van Jan Pieterszoon 
Coen. Ten behoeve van de nootmuskaathandel richtte hij op de 
Banda-eilanden een slachting aan die niet alleen die stamhoofden het 
leven kostte, maar in totaal 14.000 van de 15.000 bewoners. Coen staat 
nog steeds als zeeheld op zijn sokkel in Hoorn. In Congo was het de 
Belgische koning Leopold II die huishield, in wat zijn privékolonie was, 
met miljoenen doden als gevolg. Gisteren werd een standbeeld van hem 
weggetakeld uit het centrum van het Vlaamse Ekeren, het gemeentebestuur 
beraadt zich op zijn lot. De slavenhandelaar tenslotte was de Engelsman 
Edward Colston, die een fortuin verdiende aan het verschepen van 
tienduizenden Afrikanen naar Amerika. Zijn standbeeld werd zondag bij de 
haven van Bristol te water gelaten door demonstranten van Black Lives 
Matter.

De tijd maakt niet alle dingen goed

Je zou kunnen zeggen dat de anti-racisten van nu zich afreageren op het 
verleden. Maar zo verwonderlijk is dat niet: in dat verleden ligt de 
wortel van de huidige ongelijkheid, discriminatie en rassenhaat. Dat 
weten niet-witte mensen in de VS, dat weten ze ook in Europa. Je zou 
kunnen zeggen dat standbeelden niet bijten en dat het getuigt van 
a-historische arrogantie om figuren uit voorbije eeuwen langs de 
hedendaagse meetlat te leggen. Maar dat principe hanteren we níet als 
het om nazi’s gaat, en dat is niet alleen omdat hun misdaden van 
relatief recente datum zijn: we verwachten dat er ook in de volgende 
eeuw geen standbeeld komt van Anton Mussert. Het is goed om de dingen in 
hun tijd te zien, maar de tijd maakt niet alle dingen goed.

Dus waarom staat Jan Pieterszoon Coen nog op zijn sokkel? Omdat hij erop 
is gezet door een generatie die anders dacht over de geschiedenis dan 
wij – al klinken tegenwoordig ook weer stemmen die die geschiedenis 
willen verheerlijken, massamoord of geen massamoord. Ik pleit niet voor 
een grote schoonmaak, er zijn gradaties in het kwaad, maar van mij mag 
Coen van zijn sokkel af en verhuizen naar een nieuw te vormen museum.

Het museum ter herdenking van kolonisatie en slavernij.