[D66] Wie wordt de nieuwe lijsttrekker van D66 ?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  6 juni 2020
Auteur: Wilma Kieskamp
URL:    
https://www.trouw.nl/politiek/wie-wordt-de-nieuwe-lijsttrekker-van-d66-sigrid-kaag-de-verbinder-of-de-linkse-rob-jetten~b18a9536/


Wie wordt de nieuwe lijsttrekker van D66? Sigrid Kaag, de verbinder,
of de 'linkse' Rob Jetten?
--------------------------------------------------------------------

De coronacrisis heeft bij D66 de keuze voor een nieuwe lijsttrekker op 
zijn kop gezet. Sigrid Kaag lijkt voorlopig favoriet. De 
kandidaatstelling is in opmerkelijke stilte geopend. Komt het wel tot 
een echt duel?

Aan Rob Jetten zal het niet liggen of Sigrid Kaag opgaat voor het 
lijsttrekkerschap van D66. Keer op keer heeft Jetten, fractievoorzitter 
van D66 in de Tweede Kamer, zijn grote rivaal aangespoord: doe het! Gooi 
je in de strijd.

In maart vorig jaar al begon hij erover, toen verkiezingen nog ver weg 
waren. Hij gaf zelf de voorzet. 'Ik zou het heel mooi vinden als Sigrid 
Kaag zich kandidaat stelt', aldus Jetten over zijn grote concurrent. 
'Zodat de leden van D66 wat te kiezen hebben. En we met elkaar het debat 
kunnen voeren: waar willen we naartoe?'

Hij ging in de zomer nog verder. Een vrouw op nummer een, wordt dat niet 
eens tijd? Bij tv-maker Tim den Besten was hij duidelijk: 'Ik zeg 
altijd: het is tijd voor de eerste vrouwelijke premier van Nederland. 
Maar we hebben ook nog geen eerste open homoseksuele premier. Dus wie 
weet.'

Het probleem is: dat 'wie weet' van toen hangt nog steeds als een 
mist­wolk om Jetten heen. Een besluit of hij kandidaat is naast Sigrid 
Kaag, stelde hij telkens uit. Binnen de partij begint het getalm voor 
onrust te zorgen. Wanneer neemt Jetten zijn besluit nu eens, vragen 
actieve D66's buiten de fractie zich af. Hij kan toch, zeker sinds deze 
week, gewoon zeggen dat hij ervoor gaat? Waarom is hij zich al niet veel 
nadrukkelijker aan het warmlopen? Sommigen beginnen te vrezen: er komt 
niet eens een lijsttrekkersstrijd meer, de kroon ligt al klaar om 
opgezet te worden. Als Kaag het wil, zal zij het worden.


'Spannende en belangrijke periode'

In opmerkelijke stilte is deze week de kandidaatstelling geopend. Geen 
aankondiging op de website van de partij. Wel een mail van de voorzitter 
aan alle leden, waarin zij een 'spannende en belangrijke periode' 
aankondigt, die op 2 september moet leiden tot een uitslag van het 
ledenreferendum per e-voting. Tot begin augustus kunnen kandidaten zich 
melden.

Ook topkandidaat Sigrid Kaag voert de spanning op. Zij is de enige grote 
naam die over is voor een lijsttrekkersstrijd, nu D66-minister Kajsa 
Ollongren zich heeft afgemeld om haar gezondheid. Van buiten fractie en 
kabinet zijn er geen bekende namen die meedoen, is de verwachting. Het 
is Kaag of Jetten.

Kaag flirtte vorige week nog met het idee van een overstap naar de 
Wereld Handelsorganisatie WTO , waar in augustus een vacature is voor 
een nieuwe topvrouw of topman. Inmiddels bezweert ze in alle toonaarden 
dat dat niet aan de orde is. Voor de minister van buitenlandse handel en 
ontwikkelingssamenwerking lonkte de internationale promotie wel even; 
Kaag werkte eerder voor de VN-Vluchtelingenorganisatie. Het gerucht 
onderstreepte haar statuur nog maar eens. Beide vacatures zijn eervol, 
zei Kaag. Het gaf zoveel verwarring, dat ze zich haastte om te bezweren 
dat ze in Nederland blijft en geen verhuisplannen heeft.

De groeiende schare aanhangers van Kaag heeft vertrouwen dat zij zich 
snel meldt als kandidaat voor het politieke leiderschap.


'Kaag heeft de gave'

Kaag heeft 'de gave', klinkt het in de partij. Het gonst van de 
opwinding over haar kandidatuur, met afdelingen waar nu al de 
meerderheid op haar wil stemmen. Haar lezingen worden geestdriftig 
gedeeld op sociale media. Op partijcongressen krijgt ze al langer de 
zaal aan haar voeten. Vrouwen binnen de partij kwamen met een manifest 
dat de volgende lijsttrekker een vrouw moet zijn.

'Zij is de aangewezen persoon', vindt Rien Alink, oud-wethouder van D66 
in Amstelveen. 'Het is zeker niet: Rob Jetten kan het niet doen. Zijn 
verdienste is groot. Maar Sigrid Kaag kan het misschien beter. Zij heeft 
iets bijzonders, zoals zij het grote verhaal kan vertellen en mensen kan 
overtuigen en voor zich winnen.' Ook Alink vindt, net als het manifest, 
en eerder Rob Jetten: 'Een vrouw als lijsttrekker past D66 goed'.

Niet dat Sigrid Kaag uit het niets komt. Ze gooit al veel langer hoge 
ogen als de nieuwe troefkaart van de partij, door de partijtop steeds 
nadrukkelijker naar voren geschoven. Al sinds haar Abel Herzberglezing 
in 2018 won ze harten bij het deel van de D66-aanhang dat vindt dat de 
partij zo druk is met coalitiecompromissen, dat het visionaire elan 
achterblijft. Kaag is het welkome morele baken. In welgekozen woorden 
waarschuwt ze tegen populisme, nationalisme en Jodenhaat, en roept ze op 
tot omzien naar elkaar. Leden veerden op.

'Zij neemt je mee in haar speeches, het is niet alleen wat ze daarin 
vertelt, maar vooral wat ze uitdraagt, een sfeer van weldoordacht 
verbinden van links en rechts', vindt Johan Magre, raadslid in 
Leeuwarden. 'Je merkt aan alles: zij heeft verstand van zaken. Wat ik 
ook bijzonder vind, is hoe ze spreekt over haar geloof, zij is iemand 
naar wie je altijd graag luistert.'


Jetten verkeert in de luwte

De coronacrisis heeft de keuze Kaag of Jetten - als ze zich beiden 
melden, tenminste - op scherp gezet, meer dan waar D66 aanvankelijk op 
rekende. Achter de schermen lijkt de keuze wel gemaakt. 'Zij wordt het', 
verwachten diverse bronnen binnen de partij. Jetten staat politiek en 
publicitair op achterstand. Als fractievoorzitter verkeert hij sinds de 
coronacrisis al maanden in de luwte; de macht en aandacht liggen nu bij 
het kabinet. Het D66-campagneteam is opvallend actief om Kaag te 
promoten op sociale media.

Toch zijn Jettens kansen zeker niet verkeken. Hij blijft geliefd binnen 
de partij, ook als de man die een betrokken appje stuurt naar een 
afdeling waar iets lastigs speelt. Als hij zich meldt als mogelijke 
lijsttrekker, en als Sigrid Kaag zich meldt, kan de lijsttrekkerstrijd 
doorgaan. De top mag misschien voorsorteren op Kaag, het zijn de leden 
die beslissen. De aanhangers van Jetten zijn misschien nu nog stil, maar 
dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn.

Jetten blijft de kandidaat voor leden die willen dat D66 een radicalere 
koers vaart over sociaal-economische onderwerpen en klimaat. Hij is daar 
uitgesproken in, terwijl Sigrid Kaag die onderwerpen nog heeft gemeden. 
Jetten zei in 2018 dat hij 'muren wil slopen' op de arbeidsmarkt, het 
onderwijs, op de woningmarkt. Hij stelde een miljonairstaks voor, al 
bleven concrete voorstellen nog uit. Met hem wordt D66 waarschijnlijk 
linkser dan met Kaag aan het roer. Op congressen hebben de leden daar 
doorgaans wel oren naar.


Een leider die kan regeren of een die ook oppositie kan voeren?

Ook is er nog een andere kwestie: zoekt D66 een politiek leider om na de 
verkiezingen weer te gaan regeren of een leider die eventueel ook 
oppositie kan voeren? In het eerste geval is Kaag geschikter, in het 
tweede Jetten. Er zijn al mensen in de partij die zeggen: als de VVD zo 
groot wordt, moeten we niet aanschuiven bij een kabinet met VVD en CDA.

Maar wat als zich maar een kandidaat meldt? Alexander Pechtold, de 
vorige politiek leider, zou het geen ramp vinden als er geen verkiezing 
komt. 'Er is pas een verkiezing als zich twee kandidaten melden', stelt 
hij droogjes vast, vanuit de coulissen. 'D66 was de eerste partij met 
zulke verkiezingen. Maar soms is er maar een kandidaat. Het moet geen 
strijd om de strijd worden. Twee partijgenoten zitten in een debat qua 
inhoud vanzelf al dicht op elkaar. Als kiezers maar uitgebreid kennis 
kunnen maken met een kandidaat. Dat is wat telt.' Met de keuze voor de 
persoon wil Pechtold zich niet bemoeien. 'Ik kan voor beiden een 
laudatio houden.'

Veertien jaar nadat Pechtold aantrad, in 2006, gaat de partij weer een 
nieuwe politieke leider kiezen. Die functie was nog steeds vrij. Jetten 
volgde Pechtold alleen op als fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Wie 
de historische naam wordt op het lijstje 'D66-leiders', dat wordt pas 
deze zomer beslist.

De keuze voor een lijsttrekker is ook een keuze voor een koers. De 
lijsttrekker presenteert in september het concept-verkiezingsprogramma, 
en drukt daar haar of zijn stempel op.

D66-leden zijn gewend mee te praten, en zullen teleurgesteld zijn als 
zij niet kunnen meebeslissen wie de kandidaat wordt. Jetten heeft wel 
al, samen met het wetenschappelijk instituut, een voorzet rondgestuurd 
voor zo'n koersdebat. Hij wil weer muren slopen.

De ogen zijn gericht op hem. Doe het, klinkt het in de partij. Werp je 
in de strijd. Trek de handschoenen aan. Al was het maar om te zorgen dat 
de lijsttrekkersverkiezing er komt, met openlijke discussie over de 
koers.

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.