[D66] GGD over tweede golf (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #275)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   De Groene Amsterdammer, #32
Datum:  5 augustus 2020
Auteur: Coen van de Ven
URL:    https://www.groene.nl/artikel/u-moet-nu-binnen-blijven
Opm:    Artikelen in De Groene Amsterdammer over de coronacrisis zijn
         voor alle lezers gratis te lezen.


Corona: Alertheid bij de GGD: 'U moet nu binnen blijven'
--------------------------------------------------------
Het coronavirus laait eerder op dan verwacht. Voor de GGD, waar ze het 
virus volgen en in kaart brengen, is het de eerste stresstest: hebben ze 
genoeg bron- en contactonderzoekers?

Zijn zoontje rent naar buiten en laat een tekening zien. 'Ik heb geen 
paars meer!' klaagt hij. 'Geen paars potloodje meer? Wat ben ik voor 
vader!' brult Ashis Brahma theatraal. Op zijn laptop op de tuintafel 
verraden hoge piepjes binnenkomende mails, zijn telefoon gaat elke paar 
minuten af. De GGD-arts had besloten het rustiger aan te doen deze 
zomer, 'iets meer met de kinderen', maar nu de eerste rimpelingen van 
een tweede golf zichtbaar zijn is hij constant in touw. 'Kom jongens!' 
roept hij opgewekt naar zijn jonge kinderen, nadat hij een zoveelste 
telefoongesprek ophangt. 'We rijden even naar papa's werk.' Hun 
zomervakantie wordt voor de zoveelste keer ruw onderbroken.

De acute medische crisis is weliswaar geweken - op het coronadashboard 
van de overheid is de meter voor ic-opnames nog lang niet in het rood 
geschoten, die is zelfs felgroen -, maar dat zegt niets over de 
verspreiding van het virus. Dat waart rond en veroorzaakt het hoogste 
aantal besmettingen sinds Nederland de lockdown in juni verliet. Het 
steekt in West-Brabant en op plekken zoals Rotterdam, Hillegom, 
Amsterdam en Goes af en toe verraderlijk de kop op. Afgelopen week 
kwamen er meer dan 2500 coronapatienten bij, een verdubbeling ten 
opzichte van de week daarvoor. Het reproductiegetal - het aantal mensen 
dat een coronapatient zelf besmet - is op het dashboard zelfs vuurrood.

Dat voelen ze direct bij de GGD'en verspreid over Nederland. Zij moeten 
met bron- en contactonderzoek het virus volgen en besmette mensen hun 
huizen in manen, om zo het virus de kop in te drukken. Wel of geen 
lockdown hangt af van de mate waarin dat lukt. Sommige GGD-regio's, 
zoals Rotterdam, Amsterdam en West-Brabant, zitten al direct boven hun 
capaciteit en worden voor het bron- en contactonderzoek geholpen door 
SOS International, het Rode Kruis, de ANWB en andere GGD-afdelingen in 
het land.

'Wat we vreesden is gebeurd, de golf kwam eerder dan gedacht en is 
hoger', zegt Brahma terwijl hij zijn auto over de provinciale wegen 
tussen Apeldoorn en Zutphen stuurt, de kinderen op de achterbank hebben 
een lolly gekregen van de banketbakker. 'Terwijl we net eindelijk een 
periode van rust hadden.' Halverwege juni was de eerste coronagolf gaan 
liggen en keken GGD-medewerkers elkaar na vijf doodvermoeiende maanden 
aan: het is tijd voor vakantie. Dat werd een korte vakantie. Mensen 
vertrokken voor een of twee weken, zodat ze op tijd terug zouden zijn 
voor deel twee van de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar 
de tijd om echt op te laden is ze niet gegund.

Brahma parkeert voor het anoniem ogende kantoorgebouw in Warnsveld van 
de GGD Noord- en Oost-Gelderland. Sinds het begin van de crisis volgt De 
Groene Amsterdammer Brahma en zijn collega's. In het dorp nabij Zutphen 
is opnieuw veel veranderd. Pal naast het hoofdgebouw is een 
bedrijvenpand volledig overgenomen en ingericht, telefoons rinkelen er 
onophoudelijk. Een allegaartje van gepensioneerde huisartsen, muzikanten 
zonder werk, geneeskundestudenten en andere tijdelijke krachten pluizen 
hier de contacten van besmette personen uit.

'U bent negatief getest, u heeft dus geen corona', echoot het tientallen 
keren achter elkaar. Eigenlijk hadden burgers met negatieve 
testresultaten vanuit het landelijk centrum gebeld moeten worden, maar 
door een systeemstoring wachten zeshonderd mensen in de regio al 
dagenlang op hun uitslag. Dat stuwmeer van telefoontjes wordt nu een 
voor een weggewerkt door contactonderzoekers van de GGD en medewerkers 
van andere afdelingen die zijn bijgesprongen.

Gelukkig hebben ze daar tijd voor, voor contactonderzoek was het vorige 
week nog te vroeg omdat er in Gelderland nauwelijks besmettingen waren, 
al komt daar een aantal dagen later verandering in als Rotterdam 
aangeeft het te druk te hebben. In Warnsveld besluiten ze te helpen en 
het grote whiteboard in het nieuwe gebouw wordt dagelijks volgeschreven 
met voornamen van Rotterdammers. Het barst er van de unieke casussen, 
zoals een vechtpartijtje bij voetbalclub Sparta, drie nieuwe 
besmettingen, of die kwetsbare man die moest doorwerken op de sociale 
werkplaats en misschien ook drie collega's heeft besmet. Halverwege de 
dag moeten ze het bord omdraaien, nieuwe gevallen blijven binnenstromen.

'Meestal zijn het hele families, dat maakt het makkelijker', zegt 
Janneke Spiegelenberg. Begin dit jaar belde de geneeskundestudent de GGD 
in Warnsveld op met de vraag of ze hulp konden gebruiken. Ze sprong bij 
in het belteam en is sindsdien niet meer weggegaan. Ze werd de spil in 
het web toen corona uitbrak bij slachterijen in de regio en liep daarbij 
zelf corona op. Inmiddels is ze terug en is ze coordinator in het nieuwe 
gebouw. Naast haar bureau vormen zich gedurende de dag kleine rijen van 
nieuwe medewerkers die vragen hebben. 'Ik kan deze casus niet afsluiten, 
want meneer is naar een feestje geweest', vertelt iemand haar. 'Hij 
heeft zoveel mensen gezien dat het maken van een lijst met contacten 
lang duurt. Mogen we hem langer de tijd geven?'

De beoogde acht uur voor contactonderzoek lijkt een schatting uit het 
verleden, toen mensen veelal vijf of maximaal tien contacten hadden, nu 
zijn het er soms tientallen. 'Veel mensen geven beschaamd toe dat ze 
toch wel heel veel mensen hebben gezien', zegt Spiegelenberg. Mensen 
daarop aanspreken mag niet. De bellers balanceren tussen beleefd 
dwingend zijn en het niet vellen van enig moreel oordeel. 'U moet binnen 
blijven', is het bericht aan geinfecteerde mensen. Al is het soms lastig 
wanneer de andere kant van de lijn roept dat ze zich toch niet aan de 
regels gaan houden of vinden dat het allemaal onzin is. 'Soms hang ik op 
en weet ik gewoon: die gaat niet in quarantaine. Op het toppunt van de 
crisis, een paar maanden geleden, was dat echt anders. De 
bereidwilligheid neemt af.'

In een land als Nederland kan de GGD dan nog maar weinig. 'Heel soms 
speel je de emotionele kaart: heb je een opa of oma? Zeker bij jongeren 
lukt dat soms.' Bij ouderen helpt het juist om de ernst nog een keer uit 
te leggen. 'Dan benadruk ik dat Covid dezelfde status heeft als ebola. 
Dat het eigenlijk geen keuze is maar een verplichting om thuis te 
zitten. Soms zeg ik: wist u dat de burgemeester in theorie de politie 
voor uw deur kan zetten? Maar dat is wel echt een laatste poging om ze 
te overtuigen. Zoiets gebeurt niet echt in Nederland, al gaan ze in 
Duitsland wel langs de deuren om te controleren of mensen binnen 
blijven.'

Het witte leger dat het virus moet volgen, is slechts bewapend met 
telefoons en komt langzaam op oorlogssterkte. Rondom Spiegelenberg is 
het de afgelopen weken steeds drukker geworden, steeds weer komen er 
extra uitzendkrachten in Warnsveld die op moeten gaan in de organisatie. 
'We hebben nu een kernteam dat nieuwe mensen zo snel mogelijk moet 
trainen', zegt Richard van Halen. Hij is als manager verantwoordelijk 
voor het vinden van ongeveer negentig contactonderzoekers. Zij zullen 
samen met vijf artsen infectieziekten en ongeveer tien verpleegkundigen 
de helft van het totale personeelsbestand uitmaken van de GGD Noord- en 
Oost-Gelderland. De originele afdeling infectieziekten bestond voor 
Covid slechts uit zes fulltime banen.

Elke dinsdagmiddag zitten Van Halen of een van zijn collega's met 
uitzendbureau Randstad samen om aan te geven hoeveel mensen zij die week 
in de organisatie kunnen opnemen. 'Er zijn meer dan genoeg mensen die 
dit werk willen doen, maar het 'bottleneckje' is dat zij moeten worden 
opgeleid', zegt Van Halen. 'De mensen die dat kunnen doen, zijn of zelf 
druk met corona of met vakantie, en dat kan eerlijk gezegd ook niet 
anders. Zij hebben sinds maart zestig tot zeventig uur per week gewerkt. 
Je kunt niet zeggen: kom allemaal terug, dan vallen ze ook om en heb je 
niets.'

Zijn ooit uitgestippelde plan - klaar zijn als in september een 
eventuele tweede golf komt - staat onder druk. De golf komt eerder en 
Van Halen heeft nog maar een derde van het aantal contactonderzoekers 
rondlopen dat hij nodig heeft. Hij is nu verwoed bezig om te zien hoe ze 
sneller kunnen opschalen. Hij heeft al een derde pand op het oog en 
overweegt om de opleidingstijd van drie weken te verkorten. Al is dat 
laatste plan ook de reden dat er voor het eerst frictie ontstaat binnen 
het team dat maandenlang hecht samenwerkte. Ashis Brahma en andere 
artsen infectieziekten protesteren tegen het verkorten van de 
trainingstijd, ze vinden dat een concessie aan de kwaliteit. 'Het is een 
klassieke spagaat', zegt Ingrid Coenen, een ander lid van het 
managementteam. 'Onbegrip van de professional die niet wil dat 
standaarden worden veranderd, en aan de andere kant managers die een 
organisatie op poten moeten houden.'

Voorlopig kunnen ze het nog aan omdat Gelderland per dag slechts een 
handjevol besmettingen heeft, maar ook de GGD'en in de rest van 
Nederland zijn nog druk bezig om hun witte leger op te bouwen. 'Ik ben 
er trots op dat wij Rotterdam nu kunnen helpen', zegt Van Halen. 'Het is 
de bedoeling dat we elkaar bijstaan, maar je moet niet nog een paar van 
dit soort uitbraken hebben in andere steden. Als Rotterdam het als grote 
GGD al niet alleen voor elkaar kan boksen...'

De tweede golf mag voorlopig nog geen vloedgolf worden, dan zou 
Nederland alsnog overstromen. De grote vrees bij de GGD laat zich simpel 
samenvatten als: bezoeken al die jongeren die nu besmet raken straks hun 
oudere familieleden? Slaan Randstedelijke brandhaarden over op de 
provincie? Zeker voor de mensen in Warnsveld is verdere verspreiding van 
het virus een reele zorg. Uitgerekend hun regio, waar de Veluwe en de 
Achterhoek onder vallen, is populair bij toeristen. Zo blijkt wanneer de 
telefoon van Spiegelenberg voor de zoveelste keer afgaat. 'Hoi Ashis.' 
Ze praat een tijd met de arts infectieziekten om te overleggen over een 
saunacentrum in de buurt. Een echtpaar uit Rotterdam was daar een 
weekend neergestreken en blijkt nu besmet te zijn.

Spiegelenberg en haar team hebben alles moeten uitzoeken: hebben ze 
massages genomen? Waren er schoonheidsbehandelingen? Of hebben ze alleen 
maar in de sauna gezeten? Het viel gelukkig mee deze keer, de 
sauna-eigenaar bleek de regels zeer streng te handhaven. Er werd gepaste 
afstand gehouden en veel gelucht. Het virus is even in de regio geweest 
maar ook geruisloos weer vertrokken. Het is een opluchting voor Brahma, 
Spiegelenberg en de vele anderen in Warnsveld - die zo nog iets langer 
de tijd krijgen om zich voor te bereiden op het moment dat de tweede 
golf metershoog wordt.

--------
(c) 2020 De Groene Amsterdammer