[D66] Terugkijken: Mondkapjes (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #135, addendum)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Elsevier Weekblad
Datum:  18 april 2020
Auteur: Bram Hahn
URL:    
https://www.elsevierweekblad.nl/kennis/achtergrond/2020/04/gaan-we-dan-toch-massaal-mondkapjes-dragen-751322/


Gaan we dan toch massaal mondkapjes dragen?
-------------------------------------------

De roep om mondkapjes klinkt steeds luider. Uiteraard in de zorg, maar 
ook op straat, in winkels en op het werk. Het RIVM zegt nog steeds dat 
ze weinig meerwaarde hebben in het dagelijks leven. Maar is dat nog vol 
te houden?

Jaap van Dissel bleef bij zijn standpunt tijdens de technische briefing 
aan de Kamer op donderdag 16 april: het dragen van mondkapjes voegt voor 
gewone burgers weinig toe aan het beleid van handen wassen en 1,5 meter 
afstand houden. Dat standpunt sluit aan bij wat de 
Wereldgezondheidsorganisatie vanaf het begin van de epidemie meldt en 
uitdraagt via instructievideo's. Onmisbaar voor medisch personeel, niet 
nuttig voor de rest.

Tegen die achtergrond is het logisch om mondkapjes af te raden voor het 
grote publiek. In de situatie van de intelligente lockdown lijken 
mondkapjes inderdaad weinig toegevoegde waarde te hebben.

In de zorg daarentegen is de kans op verspreiding van virusdeeltjes veel 
groter. Er is een concentratie van corona-patienten, die veel 
virusdeeltjes uitscheiden door hoesten, en 1,5 meter is voor verplegend 
personeel niet te handhaven. Daarom zijn maskers (plus brillen en 
schorten) daar wel altijd nuttig.


Roep om mondkapjes wordt luider

Maar uit steeds meer hoeken klinken geluiden dat mondkapjes ook van 
waarde kunnen zijn buiten de medische setting. Er wordt gewezen op 
landen die de epidemie snel onder controle hadden, zoals Singapore en 
Zuid-Korea. Daar is het dragen van mondkapjes gebruikelijk en snappen ze 
niet waarom wij dat in het Westen niet doen. Het perspectief is daarbij 
meer gericht op de maatschappij dan op het individu. Het mondkapje wordt 
daar vooral gedragen om te voorkomen dat je anderen besmet, niet zozeer 
om te voorkomen dat je zelf ziek wordt.

Hoe langer de situatie duurt, hoe meer omringende landen wel mondkapjes 
adviseren en zelfs in sommige situaties verplichten. In Oostenrijk en 
Tsjechie zijn mondkapjes sindskort verplicht in de supermarkt.

De belangrijkste reden dat het RIVM er (nog) niet aan wil, is op dit 
moment: omdat ze er simpelweg niet in voldoende mate zijn. De Volkskrant 
maakte een verhaal over de taskforce die al weken amechtig probeert om 
op de wereldmarkt mondkapjes in te slaan, met wisselend succes. Zolang 
dat niet verbetert kan het RIVM niet anders dan ze niet te adviseren 
voor een groot publiek. Want de mondkapjes die nu binnenkomen, moeten 
eerst naar de ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere professionele 
omgevingen waar ze echt onmisbaar zijn.

Het was beter geweest daar vanaf het begin volstrekt helder en eerlijk 
over te communiceren in plaats van te zeggen dat mondkapjes geen zin 
hebben. Van Dissel gebruikte in een eerdere technische briefing nog een 
merkwaardig argument: namelijk dat het ook van belang is 'consistent te 
zijn in het beleid'. Ofwel: ook al veranderen de inzichten, we willen 
niet gaan zwalken.


Als er genoeg mondkapjes zijn, hebben ze dan ineens wel nut?

Maar los daarvan, stel dat er binnenkort wel genoeg mondkapjes 
beschikbaar zijn, heeft het dan ineens wel nut ze te dragen op het werk 
of in de supermarkt? Of heeft het zin zelf iets in elkaar te knutselen?

Uit Nederlands onderzoek uit 2003 naar het effect van allerlei soorten 
maskers tegen influenzavirussen kwam naar voren dat ze wel degelijk 
helpen, maar dat het erg afhangt van de kwaliteit van het masker. Geheel 
bedekkende maskers, zoals brandweerlieden ze dragen werken zeer goed. 
Zelfgefabriceerde maskers, die vaak niet goed aansluiten, een stuk 
minder.


In Azie is het succes van mondkapjes toch bewezen?

Ook wordt gewezen op het verschil tussen landen waar wel massaal 
mondkapjes worden gebruikt en landen waar dat niet gebeurt. In 
Singapore, Zuid-Korea, Taiwan, Hongkong en Maleisie dragen de meeste 
mensen buitenshuis mondkapjes, en was het virus snel onder controle. In 
de landen die werden overrompeld door het virus - onder meer Italie, 
Frankrijk, Nederland, Belgie, Verenigde Staten - gebeurde dat niet.

Maar daar moet bij worden vermeld dat dat bewijs uit de praktijk is, 
zeker niet waterdicht en wetenschappelijk onderbouwd. Het kan ook aan 
andere factoren hebben gelegen.

Er is bovendien ook onderzoek dat het nut van mondkapjes in twijfel 
trekt, zeker zelfgemaakte stoffen maskers zonder een deugdelijk filter, 
laten virusdeeltjes makkelijk door. Daar komt bij dat het beschikbare 
onderzoek werd gedaan aan virussen die vergelijkbaar zijn, maar toch 
niet helemaal hetzelfde. Het coronavirus is nieuw, onbekend en stelt 
wetenschappers steeds weer voor verrassingen.


Slim genoeg voor intelligente lockdown, te dom voor maskers?

Het RIVM vindt dat mondkapjes schijnveiligheid bieden. Wie een masker 
draagt, zou zich veilig wanen, en gaat daardoor de andere maatregelen 
negeren. Dat is een slap argument. Bijna alle beschermingsmaatregelen 
bieden veiligheid, maar kunnen er ook toe leiden dat dragers zich 
onaantastbaar wanen. Maar dat is geen reden om te zeggen dat die 
voorzieningen nutteloos zijn. Gezond verstand is altijd nodig. Wie met 
een kettingzaag werkt, draagt een veiligheidsbril en schoenen met 
stevige neuzen. Dat wil niet zeggen dat je vervolgens niet meer 
voorzichtig te werk moet gaan. Dat snapt iedereen. Zo is het ook met 
mondkapjes. Ze bieden enige, maar geen totale bescherming.

Met schijnveiligheid doelt het RIVM ook op verkeerd gebruik van maskers. 
Door bijvoorbeeld je masker met je handen aan te raken als daar 
virusdeeltjes op zitten, kun je ze alsnog verspreiden. Maar dat 
impliceert dat het masker die deeltjes in eerste instantie dus wel heeft 
tegengehouden. Als je je burgers slim genoeg acht voor een intelligente 
lockdown, dan kun je ook van ze vragen om verstandig om te gaan met 
mondkapjes.


Handen wassen en 1,5 meter blijven het belangrijkst

Er is daarnaast steeds meer wetenschappelijk bewijs dat besmetting in 
veel gevallen plaatsheeft voor iemand symptomen vertoont. Op 15 april 
verscheen in Nature een onderzoek waaruit blijkt dat besmetting door 
mensen zonder symptomen bijdragen aan 44% van de gevallen van COVID-19. 
Dat bevestigt het beeld dat ook al uit eerdere studies naar voren kwam 
dat het coronavirus zich ook snel verspreidt via mensen die zich nog 
helemaal niet ziek voelen.

Als iedereen zich houdt aan de belangrijkste regels - handen wassen en 
afstand houden - is dat in de Nederlandse situatie geen extra 
bedreiging, maar het kan dus wel betekenen dat er meer mensen buiten 
komen die al besmettelijk zijn dan we dachten.


Sommige beroepen kunnen niet zonder

Met het oog op de fase na 28 april, nu al de 1,5-metereconomie gedoopt, 
is er wellicht toch een belangrijke rol voor mondkapjes. Van alle 
economische sectoren en branches wordt verwacht dat zij plannen maken 
hoe zij gestalte kunnen geven aan hun bedrijfsvoering met inachtneming 
van die 1,5 meter afstand tussen iedereen die in een bedrijf werkt of er 
komt als klant.

Voor veel bedrijven is dat prima te doen: schilders kunnen gewoon de 
ladder op, makelaars kunnen klanten rondleiden, psychologen kunnen 
clienten ontvangen, et cetera. Analisten van de Rabobank schatten dat 89 
procent van het Nederlandse bedrijfsleven zo kan functioneren.

Maar waar veel mensen dicht op elkaar zitten wordt het wel lastig om 
voortdurend die 1,5 meter afstand te houden. Hoeveel mensen kunnen er in 
een kantoortuin werken? Hoe zit het daar met ventilatie, kun je nog met 
meer dan 1 persoon in de lift naar de twintigste verdieping? En dan zijn 
er nog beroepen waarin 1,5 meter afstand onmogelijk is. Tandartsen, 
fysiotherapeuten, kappers, pedicures, maar ook chauffeurs van busjes 
voor gehandicapten kunnen niet anders dan dichtbij hun klanten komen. 
Voor die situaties denkt het RIVM wel aan het verplichte gebruik van 
mondkapjes.

Mondkapjes houden misschien niet alle virusdeeltjes tegen, ze 
verhinderen wel in enige mate dat iemand die (misschien nog zonder het 
te weten) besmet is virusdeeltjes verspreidt. Dat zou toch pleiten voor 
het dragen van mondkapjes, desnoods zelfgemaakt, maar wel in combinatie 
met de bestaande maatregelen.

--------
(c) 2020 One Bussines B.V.