[D66] Terugkijken: Mondkapjes (Wuhan Coronavirus 2019-nCoV #135)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  17 april 2020
Auteur: Frank Hendrickx en Hessel von Piekartz
URL:
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/in-het-mondiale-gevecht-om-mondkapjes-heeft-nederland-al-een-paar-ronden-verloren~b3bd0232/


In het mondiale gevecht om mondkapjes heeft Nederland al een
paar ronden verloren
------------------------------------------------------------

In de wereldwijde strijd om mondkapjes heeft het kabinet in allerijl een 
eigen inkoop- en distributieconsortium opgezet. Verscholen in de bossen 
van Leusden voeren ambtenaren, medici en inkopers een zware strijd tegen 
grootmachten. 'Er is al veel tijd verloren gegaan.'

Tegenwoordig staan er ­bewakers bij de ingang van een bedrijventerrein 
in Leusden. Pottenkijkers en ongenode gasten zijn niet meer welkom sinds 
een cruciaal onderdeel van de Nederlandse strijd tegen het coronavirus 
is neergestreken in een van de paviljoens. In opdracht van het kabinet 
moet het zogenoemde ­Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) vanuit hier 
mondkapjes, brillen, schorten, handschoenen, laboratorium­materiaal en 
testspullen zien in te kopen.

Sinds medio maart werken in Leusden zestig tot zeventig man voor het 
consortium, verspreid over drie verdiepingen. Het zijn ambtenaren, 
ziekenhuismedewerkers, inkopers van commerciele ­bedrijven en 
consultants die veelal in ­allerijl zijn opgetrommeld.

Het is een laatste erfenis van Bruno Bruins, de ex-minister voor 
Medische Zorg. Op 17 maart stuurt de VVD-bewindspersoon, die dan al 
onder zware druk staat vanwege het schrijnende ­tekort aan 
beschermingsmiddelen, een brief rond met verstrekkende gevolgen. 
Boodschap: 'Vanaf heden zullen medische hulpmiddelen centraal worden 
ingekocht, (her)verdeeld en gedistribueerd.' En: 'Iedereen moet deze 
aanpak volgen voor onbepaalde tijd.'

Het is een ongekende centralisatie. ­Ieder ziekenhuis, ieder 
verpleeghuis, ­iedere thuiszorgorganisatie heeft van oudsher zijn eigen 
inkoopkanalen. Nu moet alles opeens landelijk ingekocht worden, 
rechtstreeks aangestuurd door een topambtenaar op VWS.

Lang niet iedereen is enthousiast. ­'Helemaal het verkeerde signaal', 
meent Jos de Blok, oprichter van thuiszorgorganisatie Buurtzorg. 'Als je 
verkondigt dat alles voortaan uit Den Haag komt, gaat iedereen 
achterover leunen. In theorie kun je zomaar iets nieuws opzetten, maar 
de overheid staat niet bekend om ondernemerschap.'

De Blok is zeker niet de enige die ­bedenkingen heeft. Leveranciers en 
­distributeurs vragen zich ook af wat de ingreep van Bruins te betekenen 
heeft. Wat kunnen zij nog doen nu blijkbaar ­alles via Den Haag moet 
lopen?


Overmoedig

Eric Sips, managing director van King Nederland, een van de grootste 
leveranciers van medische hulpmiddelen in ­Nederland, probeert meteen 
contact te zoeken met het nieuwe centrale inkoopteam. Op maandag 23 
maart mag hij uiteindelijk langskomen in Leusden, waar het consortium 
min of meer toevallig is neergestreken omdat er ruimte vrij is in een 
pand van een brancheorganisatie.

Op het bedrijventerrein hebben vertegenwoordigers van de NFU, de 
Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, de dagelijkse 
leiding over de operatie. Die mogen weer hun eigen mensen aantrekken. 
Sips stelt al snel vast dat Bruins iets te overmoedig is ­geweest. Het 
ministerie heeft wel afgekondigd dat voortaan alle inkopen landelijk 
gebeuren, maar de nieuwe organisatie is 'nog niet up and running'.

'Er is geprobeerd om het wiel opnieuw uit te vinden', zegt Sips, die 
'uit maatschappelijke betrokkenheid' drie inkopers uitleent aan het 
consortium. 'In het begin is er te weinig gebruikgemaakt van de 
bestaande structuren en expertise. Zo begon het consortium bijvoorbeeld 
met het huren van een eigen loodsje, maar toen kwamen ze erachter dat 
distributie toch ook een vak is en dat het bijvoorbeeld handig is om een 
onderliggend ict-systeem te hebben.'

Na de mislukte poging om het zelf te doen, is de logistiek van het 
consortium inmiddels weer uitbesteed aan twee marktpartijen, Mediq en 
OneMed. Hoe de selectie van die bedrijven is verlopen, blijft mistig. 
Een woordvoerder van ­Mediq zegt dat het bedrijf enkele dagen na de 
oprichting van het consortium werd benaderd. Een officiele aanbesteding 
heeft niet plaatsgevonden.

Ook op andere terreinen gaat volgens ingewijden in de eerste weken veel 
tijd verloren. Zo wordt veel energie gestoken in het natrekken van 
duizenden leads en voorstellen die binnenkomen, hoewel het gros amper 
bruikbaar blijkt.

Ook het ministerie moet wennen aan de nieuwe rol. Chinese fabrieken 
willen snel uitsluitsel van de tussenpersonen en handelaren die door het 
consortium zijn ingeschakeld om mondkapjes en andere spullen in te 
kopen, maar het ­ministerie in Den Haag opereert aanvankelijk omzichtig.


Achteraan in de rij

'We hebben een aantal keren meegemaakt dat we leveringen konden krijgen, 
maar die niet doorgingen omdat de besluitvorming in Den Haag te traag 
was', zegt Sips, wiens moederbedrijf Bunzl ook in Shanghai werkt voor 
het consortium. 'Als je deals laat lopen, sluit je in China achteraan in 
de rij. Dan loop je geen vertraging van een dag op, maar van twee weken. 
Het is makkelijk om kritisch te zijn, maar er gebeuren nu ook heel goede 
dingen. Binnen het consortium werken onze inkopers heel goed ­samen met 
concurrenten van Mediq, OneMed en Brocacef. Iedereen zet het 
maatschappelijk belang voorop.'

Andere betrokkenen die anoniem willen blijven, bevestigen dat Nederland 
in maart meerdere keren achter het net heeft gevist. Het is volgens twee 
bronnen zelfs voorgekomen dat vrachtwagens vol mondkapjes op het 
allerlaatste ­moment in China toch nog werden doorverkocht aan een ander 
land.

Na de stroeve eerste weken groeit de oogst van het consortium. Er zijn 
nu ongeveer 20 miljoen chirurgische en 3 miljoen hoogwaardigere 
FFP2-maskers binnengekomen - allemaal uit China. Daarnaast zijn er nog 
eens 150 miljoen kapjes besteld, al blijft onduidelijk wanneer die 
binnenkomen. Volgens de berekeningen van het consortium zelf zijn er 
wekelijks 4,5 miljoen maskers nodig voor de zorg alleen. Dat aantal kan 
nog groeien als straks eventueel ook buiten de zorg het dragen van 
mondkapjes wordt aangeraden, bijvoorbeeld voor horeca­personeel, kappers 
en fysiotherapeuten.

Het consortium in Leusden staat voor een huzarenopdracht, zo erkent 
bijna ­iedereen. Niet alleen is er midden in een crisis een nieuwe 
organisatie uit de grond gestampt met mensen die nog nooit hebben 
samengewerkt, inmiddels moet Nederland in China ook nog opboksen tegen 
een grootmacht als de VS. 'Daarmee vergeleken is Nederland drie keer 
niks', ­aldus een ingewijde.

Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid toont zich desondanks 
tevreden over de vorderingen. 'Er wordt werkelijk dag en nacht gewerkt', 
aldus de CDA-bewindspersoon. 'Dat heeft inmiddels geleid tot een 
behoorlijke steady flow aan binnenkomende spullen.'


Eigen voorraden

Toch wacht lang niet iedereen de voortgang bij het consortium af. Bruins 
mag dan wel hebben verordonneerd om alles landelijk in te kopen, in de 
praktijk leggen ziekenhuizen en zorginstellingen ook een eigen voorraad 
aan, bevestigt Ruud Plu, directeur van Intrakoop, een inkoopcooperatie 
waar 540 zorgorganisaties bij zijn aangesloten. 'Iedereen probeert op 
een nette manier voor zichzelf te zorgen', aldus Plu.

Er zijn genoeg leveranciers die eveneens buiten het consortium om 
werken, ook omdat mails en toenaderingspogingen soms ­wekenlang 
onbeantwoord blijven. Bij meerdere bedrijven en groothandels bestaat 
grote frustratie over de ondoorzichtigheid van de organisatie in 
Leusden. Het ministerie heeft nooit actief duidelijk gemaakt welke 
commerciele partijen onderdeel zijn van de operatie. 
­'Belangenverstrengeling ligt op de loer', meent een ondernemer die geen 
positie heeft binnen het consortium. 'Het is voor ons moeilijk een voet 
tussen de deur te krijgen als een directe concurrent wel in het LCH 
zit.'

Iemand als Jos de Blok van Buurtzorg trekt zijn eigen plan om zijn 
werknemers te voorzien van testen en beschermingsmaterialen, ook omdat 
het consortium aanvankelijk vooral oog heeft voor de behoeften van 
ziekenhuizen. De Blok is onder andere afnemer bij de zogenoemde 
Hulptroepen Alliantie, een particulier initiatief dat met steun van 
bedrijven als KLM, Coolblue en Flexport de komende tijd op zijn minst 
een half miljoen mondkapjes per week wil importeren uit China. Zonder 
overheidsbemoeienis worden die verspreid onder zorginstellingen.

De initiatiefnemers, onder wie ambtenaar en publicist Sywert van 
Lienden, zochten aanvankelijk wel de samenwerking met het consortium in 
Leusden, maar dat liep mis, volgens De Blok: 'Die jongens zijn in eerste 
instantie afgewezen, maar het ministerie moet juist gebruikmaken van 
zo'n gideonsbende. Ik heb het allemaal kunnen volgen: het zit gewoon 
heel goed in elkaar.'

Volgens De Blok ligt er nu nog te veel nadruk op de centrale inkoop. 
'Het is goed om landelijk te coordineren, maar er wordt met het 
consortium gegokt op een paard. Iedereen die iets kan vinden, moet juist 
welkom zijn. Je moet de ondernemerszin in Nederland aanmoedigen. Alle 
bronnen die er zijn, moeten benut worden.'

--------
(c) 2020 DPG Media B.V.