[D66] Recensie Theorie van de Kraal | trouw.nl

[A.OUT]

Op zoek naar een minder beperkte linkse politiek
boekrecensie Filosofie
MAURICE VAN TURNHOUT
x
x

De schrijvers

Willem Schinkel (1976) en Rogier van Reekum (1980) zijn beide socioloog
aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit. Ze zijn ook allebei op een
ideologische queeste naar een 'links van links'.

De uitgangspunten

Linkse politiek beperkt zichzelf. Het zet zich óf in voor de
klassenstrijd (Karl Marx) óf voor identiteitspolitiek (denk aan de
antropologe en antiracist Gloria Wekker). Allebei kan niet, dan rent de
kiezer weg.

Tegen deze aanname komen Schinkel en Van Reekum in verzet. Waarom dat
kleingeestige of/of, vragen zij zich af, waarom niet en/en? Het is
immers mogelijk én noodzakelijk dat links zich voor ieders emancipatie
inzet, niet alleen voor die van 'de arbeider'.

Sowieso hebben de auteurs een hekel aan het woord 'identiteitspolitiek',
volgens hen afkomstig uit een rechts vocabulaire. Ze schrijven: "Waarom
wordt niet iedere ouder die zijn of haar kind opgeeft bij de gemeente
('Naam? Geslacht? Nationaliteit?') verweten zich te verliezen in een
'giftige' vorm van identiteitspolitiek?"

De kraaltheorie

Schinkel en Van Reekum vergelijken de heersende liberaal-democratische
orde met een veekraal, waarbinnen mensen worden 'gedresseerd (...) voor
de circulatie van arbeid en kapitaal'. De kraal deelt mensen op in
groepen, klassen en eenlingen met een ras en een gender. En wij spelen
braaf de rollen die ons zijn toebedeeld: "In de kraal zijn wij allen
gek. We hebben geen tijd daaraan te denken, want we moeten koersen,
con-curreren, circuleren."

Wanneer het liberalisme er niet in slaagt om iedereen te laten
participeren in de economie, wordt fascisme de toevlucht van mensen die
met 'con-curreren' niet meer vooruit komen. Ook sociaal-democraten
krijgen ervan langs van Schinkel en Van Reekum, bijvoorbeeld omdat ze
samenwerken met liberalen aan 'migratiemanagement', een eufemisme voor
'een politiek van de dood op de Middellandse Zee'.

Opvallende passage

De kraal parasiteert op mensen, op de aarde. Maar wat zijn de
alternatieven, hoe moeten we dan wel leven? Schinkel en Van Reekum weten
het nog niet. In ieder geval zijn we niet gebaat bij modieuze pogingen
om een nieuwe verbintenis met de aarde aan te gaan, honen ze: "Wie zou
er in vredesnaam met Thoreau willen samenleven? Voor iemand in een hutje
heeft hij opvallend veel praatjes. (...) Nee, alsjeblieft geen
vrijstaten, separatistische communes, boomhutten, cryptovaluta,
niemandslanden, doomsday shelters, seasteading, off-grid living en
andere tuindersverenigingen."

Reden om dit boek niet te lezen

'Theorie van de kraal' is - op zijn zachtst gezegd - niet geschreven
vanuit een behoefte om te nuanceren. Is het dan een kritisch boek? Nee,
schrijven Schinkel en Van Reekum, kritiek is een universitaire hobby. De
kraal gedijt bij kritiek, daar blijft-ie lekker lenig van.

Universitair docenten Schinkel en Van Reekum willen niet overtuigen,
maar verslag leggen van hun zoektocht naar een 'nieuw wij'. Hier zit
zowel de kracht als de zwakte van dit soms weinig toegankelijk
geschreven werk. Zullen de woorden van Schinkel en Van Reekum, gericht
tegen 'liberale bolwerken' als de universiteit ('een plek om je
geprivilegieerd ellendig te voelen'), buiten de muren van die
universiteit gaan resoneren?

Reden om dit boek wel te lezen

Dit boek is een zeldzaamheid: een ambitieus links geluid dat het de
gevestigde orde weer lastig wil maken. Schinkel en Van Reekum gaan
verder dan de gangbare liberale 'identiteitspolitiek', waarin sociale
rollen van bijvoorbeeld ras en gender worden benadrukt. Deze politiek
speelt zich namelijk nog altijd af binnen de kraal. Links van links
worden mensen bevrijd uit de sociaal-politieke constructies van hun
identiteit. Door de lessen van antiracisten en antiseksisten kunnen
witte mensen de absurditeit van hun sociale dressuur ervaren, schrijven
Schinkel en Van Reekum.

In dit boek vol briljante observaties proberen de schrijvers links te
redden uit een zuiver economische sfeer, zodat het zijn materialistische
wortels kan overstijgen. Ze komen uit bij het Bijbelse idee van agape,
de liefde die gericht is op de behoeften van de ander: daarmee onderken
je de onvolledigheid van alle mensen en ontken je de grenzen die aan
identiteiten gesteld kunnen worden. "Wij weten nog niet hoe te leven, en
we gaan niet proberen een antwoord te krijgen via de destructie van de
ander."

Theorie van de kraal

Kapitaal - Ras - Fascisme

Willem Schinkel en Rogier van Reekum

Uitgeverij Boom, 224 blz. € 20,00

*****