[D66] ‘D66 en GroenLinks verschillen niet fundamenteel van extreemrechts’

[A.OUT]

(Geef Schinkel eens ongelijk... D66 wil de fundamenten van de orde
handhaven, en is daarom fascistisch.)

‘D66 en GroenLinks verschillen niet fundamenteel van extreemrechts’
By
Ewout Klei
dekanttekening.nl
11 min
View Original
Foto: Wilma Kuns
Foto: Wilma Kuns

Als je afgaat op de Telegraaf, omroep WNL en partijen als Forum voor
Democratie, dan geloof je misschien dat ‘links’ oppermachtig is – in
ieder geval in de media en op de universiteiten. Maar volgens socioloog
en filosoof Willem Schinkel is dit klinkklare nonsens. ‘Op de
universiteiten en in de media zie ik bijna niemand die echt links is. En
Hilversum faciliteert het fascisme door lieden als Thierry B. zoveel
aandacht te geven.’

Willem Schinkel is hoogleraar Sociologie aan de Erasmus Universiteit
Rotterdam. Onlangs verscheen Schinkels nieuwste boek Politieke
stenogrammen, dat bestaat uit korte, soms aforistische notities die vaak
betrekking hebben op de actualiteit. Hij behandelt hierin verschillende
thema’s als antiracisme, de vluchtelingencrisis en Israël en schuwt
hierbij stevige uitspraken niet.

In zijn eerdere werk betoonde Schinkel zich al een stevig linkse denker.
Zo schreef hij in Denken in een tijd van sociale hypochondrie (2007) dat
angsten voor terrorisme, cultuur en integratie een uiting zijn van een
hypochondrische maatschappij. Volgens hem maken autochtone Nederlanders
een veel te groot probleem van het integratievraagstuk en kunnen we het
integratiebeleid maar beter helemaal afschaffen.

Ook pleit Schinkel al langere tijd voor een nieuwe politisering in de
politiek. Volgens hem is het tijd voor een ‘links-van-links’. De
Kanttekening sprak met Schinkel over zijn boek, identiteitspolitiek, en
de politieke partijen BIJ1 en DENK. Is een radicale linkse politiek
werkelijk nodig? En is zo’n politiek überhaupt wel haalbaar?

Wat wil u met uw boek Politieke stenogrammen precies bereiken?

‘Het gaat er mij om links van munitie te voorzien, liever gezegd
links-van-links. We leven in een gevaarlijke tijd tegenwoordig. In
plaats van een klaagzang op het gevaar van die tijd is het zaak goed
voorzien ten strijde te trekken. Dat is op links tot nog toe niet gelukt.’

Is het boek een preek voor eigen parochie? Of hebben mensen die rechts
zijn of zich in het midden van het politieke spectrum situeren er ook
wat aan?

‘Ze mogen natuurlijk mijn boek lezen, maar ik heb het niet voor ze
geschreven. Het is mij ook helemaal niet te doen om een dialoog of een
discussie met rechts, of met mensen die in het centrum zitten. Ik heb
aan hun mening geen boodschap.’

Dat is uw goed recht natuurlijk, maar in een democratie draait het toch
ook om de dialoog met andersdenkenden?

‘Daar ben ik helemaal niet voor. Ik vind dat links zich harder moet
opstellen, een antagonistisch front moet vormen, weer voor de
polarisatie moet kiezen.’

Zoals in de jaren zeventig van de vorige eeuw, de tijd van Joop den Uyl,
bedoelt u?

‘Ja, maar ik ben het helemaal niet eens met de PvdA. Sociaaldemocraten
faciliteren, net als liberalen en fascisten, kapitaalaccumulatie. Ze
houden de bestaande kapitalistische orde in stand. Ook kiest de PvdA
voor nationalisme en verzet de partij zich tegen wat identiteitspolitiek
genoemd wordt maar doorgaans antiracisme is. Dat is wat mij betreft een
voor links fatale houding. Ik wil een werkelijk linkse politiek, een
politiek links-van-links.’

En links-van-links is identiteitspolitiek?

‘Het ligt genuanceerder. Met de term ‘identiteitspolitiek’ heb ik
moeite. Dat suggereert dat het de activisten om erkenning binnen het
bestaande systeem gaat. Maar dat is niet zo, zij willen het systeem
omverwerpen.’

Maar zorgt die focus op culturele kwesties er niet voor dat de
sociaaleconomische kwesties minder aandacht krijgen?

‘Daar ben ik het niet mee eens. Bij de PvdA en de SP, maar ook bij
GroenLinks zeggen ze dat identiteitspolitiek afleidt van de
klassenstrijd. Maar dat is helemaal niet waar. Antiracisme en
antikapitalisme hangen juist met elkaar samen. Je kunt ze niet los van
elkaar zien. Juist diegenen die getroffen worden door structureel
racisme zijn degenen die de orde nu het beste bestrijden. Witte mensen
zijn in die orde ingevoerd, zijn geneigd om de status quo te verdedigen.
Maar daarmee snijden ze zichzelf in de vingers.’

Hoe bedoelt u?

‘De strijd tegen racisme en seksisme is ook in het voordeel van de witte
man, die nu zo tegen antiracisten en feministen ageert. Het racisme en
het patriarchaat leggen de witte man een juk op dat hij van zich af moet
werpen. Het kapitalisme speelt een spelletje van verdeel en heers. Er
wordt naar de minderheden gewezen: zij krijgen de schuld, in plaats van
het systeem van kapitaalaccumulatie. Dit systeem is er verantwoordelijk
voor dat oerwouden worden gekapt, dat tienduizenden vluchtelingen in de
Middellandse Zee verdrinken. We moeten een ander systeem. Een systeem
dat er niet slechts is voor de 0,01 procent.’

Dat klinkt best wel communistisch. U weet toch dat de Sovjet-Unie op een
grote mislukking is uitgelopen?

‘Ik ben inderdaad voor communisme, maar de Sovjet-Unie en China zijn
nooit communistisch geweest. De Sovjet-Unie was voor staatskapitalisme
en het Chinese neoliberale staatskapitalisme is bovendien perfect
compatibel met het westerse kapitalisme. Ik durf te stellen dat China
meer lijkt op het kapitalistische Amerika dan op een zuiver
communistische samenleving.’

    ‘Thierry B. heeft gelijk over de liberale democratie. Die deugt
niet. Maar zijn oplossing is fascistisch’

Wat vindt u eigenlijk van ons politieke systeem, de liberale democratie?

‘De liberale democratie gaat uit van de status quo en verdedigt het
systeem van kapitaalaccumulatie, maar juist dat systeem zorgt voor nog
meer ongelijkheid en nog meer vernietiging.’

Thierry Baudet wil de liberale democratie ook omverwerpen. Heeft u meer
met hem gemeen dan met de PvdA?

‘Thierry B. heeft gelijk over de liberale democratie. Die deugt niet.
Maar zijn oplossing is fascistisch. Ik wil juist een echte democratie.
Democratie is niet alleen staatkundig, maar ook sociaaleconomisch.
Mensen moeten ook medezeggenschap krijgen in bedrijven.’

Thierry B.?

‘Inderdaad. Het gaat niet om de mens, maar om de politiek waar hij een
exponent van is. En dat is fascisme. Dus in plaats van een
disproportionele aandacht voor de persoon – zoals media veel doen – wil
ik de politieke positie benadrukken. Vandaar de stilistische breuk.’

Zijn de Telegraaf, GeenStijl en journalisten als Wierd D. volgens u ook
fascistisch?

‘Het gaat er mij niet om die of die als fascist te labelen, dat is die
individuele benadering waar ik niet van ben. Het draait om het systeem.
Fascisme is een beweging die allerlei sferen en partijen doortrekt. Op
links is er ook fascisme, nominaal links draagt hier ook aan bij. Walter
Benjamin noemde fascisme de mobilisatie van het volk, zonder dat er
gestreefd wordt naar wijziging van de productieverhoudingen.’

U beschrijft de politiek van links-van-links als een strijd tegen de
bierkaai. Maar is die stroming niet ontzettend invloedrijk in Amsterdam,
in de media en de wetenschap? Gloria Wekker lijkt niet weg te slaan uit
de media met haar kritiek op witte mensen.

‘Dat zie ik toch anders. Gloria Wekker heeft volgens mij veel te weinig
media-aandacht gekregen. Een uitzondering hierop zijn de sociale media,
maar die waren ook vaak heel negatief over haar.

Dat de media links zouden zijn is een grove misvatting. Ik ben wel een
paar keer bij Buitenhof geweest, maar dat is helemaal geen links
programma. Andere programma’s ook niet. Je wil toch niet zeggen dat
Jeroen Pauw links is? Hilversum heeft fascisme gefaciliteerd. Er bestaat
een kritische symbiose tussen de media en dit soort fascistische
partijen. Eerst het fenomeen Wilders, nu Thierry B. De media kijken
alleen maar naar de esthetiek. Ten onrechte.

Er broeit heel veel nu. Op veel plekken wordt er gestreefd naar een
links-van-links. Maar dit moet zich nog verder uitkristalliseren. Er is
nog geen front tegen het kapitalisme. Nog niet iedereen is ontsnapt aan
de liberale orde.’

In uw boek noemt u deze tijd een gevaarlijke tijd. Keren de jaren dertig
van de vorige eeuw, met de nazi’s en fascisten, weer terug?

‘Ik weet niet of fascisme die parallel nodig heeft. Fascisme komt
inderdaad terug, maar steeds weer in andere gedaantes. Dat dankzij de EU
meer dan 30.000 vluchtelingen in de Middellandse Zee verdronken zijn,
dat is een gevolg van een fascisme dat niet per se een parallel met de
jaren dertig nodig heeft. Voor de zuiverheid van de witte Europese
cultuur moeten, kennelijk, niet-witte mensen sterven.

Maar het kan nog erger dan nu, dat besef ik mij terdege. De Amerikaanse
schrijfster Toni Morrison schreef een artikel, waarin zij stelde:
‘Before the final solution there was a first. And a second. And even a
third.’ Dankzij de verrechtsing gaan we steeds meer dingen normaliseren
die extreem zijn. Het hele politieke veld verschuift. Niet alleen de
PvdA, maar ook de SP en GroenLinks hebben het nu over ‘de gewone
burger’. Dat is codetaal voor de witte man. GroenLinks kun je beter
WitLinks noemen.’

    ‘Voor de zuiverheid van de witte Europese cultuur moeten, kennelijk,
niet-witte mensen sterven’

Bent u BIJ1-aanhanger?

‘Op dit moment heb ik veel sympathie voor BIJ1, ja. Mijn ideale
politieke combinatie zou een kruising tussen BIJ1 en de Partij voor de
Dieren zijn.’

Bijzonder. De Partij voor de Dieren is voor een verbod op onverdoofd
ritueel slachten – vindt u dat niet islamofoob?

‘Ja, de Partij voor de Dieren heeft problematische kanten. De partij
ziet het racisme in de samenleving niet.’

En wat vindt u eigenlijk van DENK? Een deel van links-van-links is fan
van DENK, omdat deze partij opkomt voor moslims. Anderen wijzen erop dat
DENK de dictatoriale neigingen van de Turkse president Erdogan
ondersteunt en de Armeense Genocide ontkent. Wat vindt u?

‘DENK is denk ik een typische consequentie van de liberale politieke
orde. Deze orde draait om belangen. DENK behartigt de belangen van
mensen. De meeste partijen in Den Haag problematiseren migranten, DENK
komt juist voor hen op. Maar omdat DENK streeft naar een politiek van
erkenning en belangen biedt de partij ook geen werkelijk fundamenteel
alternatief.’

Maar wat vindt u van hun politiek wat betreft Erdogan en de Armeense
Genocide?

‘Met de manier van politiek bedrijven van DENK heb ik niets. DENK maakt
wat mij betreft bizarre keuzes in de internationale politiek.’

U noemt in uw boek het CDA extreemrechts. Wat is D66 volgens u? Gewoon
rechts?

‘D66 is ook in niets fundamenteel verschillend van extreemrechts. En
GroenLinks is dat ook. Zij verdedigen de bestaande orde, die gebaseerd
is op bezit en grenzen, en dus op geweld en destructie van de aarde. Ze
verdedigen in die zin een extreemrechtse politiek.’

U bent verontwaardigd over racisme, seksisme en moslimhaat, maar als u
over antisemitisme schrijft richt u uw pijlen alleen op rechts. De term
‘joods-christelijk’ moet het ontgelden, net als de staat Israël.
Onderkent u ook dat er islamitisch en links antisemitisme bestaat?

‘Ik denk niet dat voor antisemitisme een bepaalde politieke voorkeur
bepalend is. Wel vind ik het belangrijk om een verschil te maken tussen
Israëlkritiek en antisemitisme. Als je opkomt voor de Palestijnen word
je al gauw een antisemiet genoemd.’

De grens tussen Israëlkritiek en antisemitisme is in de praktijk
helemaal niet zo scherp, zeggen sommigen.

‘Dat zie ik anders. Palestijnen worden zwaar onderdrukt. Er is een
enorme asymmetrie in termen van macht. Racisme heeft altijd met macht te
maken. In dit geval is het evident dat de Palestijnen niet de machtigste
partij zijn.’

    ‘Reverse racism bestaat niet’

Critici zullen zeggen dat u met twee maten meet.

‘Nee, je moet dat machtsverschil in ogenschouw nemen. Reverse racism
bestaat niet. Het is geen kwestie van nare meningen hebben over bepaalde
mensen, maar van structurele asymmetrieen in machtsposities. Israël
gebruikt de Gazastrook als een proeftuin om nieuwe wapens te testen, die
vervolgens aan het buitenland verkocht kunnen worden. En zonder
militaire industrie zou de Israëlische economie niet bestaan.

Israël is op dit moment een racistische apartheidsstaat, de laatste
westerse kolonie in zekere zin. Ik ben voor een éénstaatoplossing:
Israëli’s en Palestijnen zouden op dezelfde grond in een en dezelfde
staat samen moeten leven.’

Uit de pro-Israëlhoek hoor je ook weleens het argument dat Israëlcritici
aan selectieve verontwaardiging lijden, omdat ze niet opkomen voor
bijvoorbeeld Koerdistan, of de Westelijke Sahara die door Marokko wordt
bezet.

‘Alle staten die de mensenrechten schenden moeten worden bekritiseerd,
maar vanuit het Westen is het logisch dat Israël in het bijzonder wordt
bekritiseerd. Mensen in het Westen die Israël steunen doen dit deels
omdat ze een Europees slecht geweten willen afkopen. In Europa heeft de
Holocaust plaatsgevonden, uit schaamte hiervoor is het Westen nu
pro-Israël. Maar daarmee heeft Europa haar schuld omgezet in een last
voor Palestijnen en anderen in het Midden Oosten. We hadden na de Tweede
Wereldoorlog een serieuze poging moeten doen de Joodse slachtoffers van
de nazi’s hier in Europa te repatriëren.’

En wat is de andere reden dat het Westen Israel steunt? ‘Het Westen
beschouwt Israel als een voorpost van de liberale democratie in het
Midden-Oosten.’

En dat is slecht omdat de democratie iets Westers is? Dat beweren
salafisten ook.

‘Nee, liberale democratie, dat is een westers iets, dat in de
postkoloniale structuur naar niet-westerse landen is geëxporteerd, onder
ongunstige condities. Maar democratie is helemaal niet iets westers. De
Koerden willen ook democratie, maar geven hier op een socialistische en
feministische manier invulling aan. Dat is veel beter. Daarom is het
extra tragisch dat de Verenigde Staten het mogelijk hebben gemaakt dat
Turkije de Koerden kon aanvallen.’

Maar is het steunen van de Koerden wel links-van-links? De
Libanees-Belgische activist Dyab Abu Jahjah, auteur van Pleidooi voor
radicalisering, steunt Erdogan. Want de Koerden zijn volgens hem
vazallen van Amerika en ‘de zionisten’ en ze zijn ‘wit’.

‘De Koerden in de Rojava hebben een democratie gevestigd, zonder
liberale markteconomie. Ze zijn juist niet afhankelijk van de Verenigde
Staten en hun verderfelijke kapitalistische systeem.’

     ‘GroenLinks kun je beter WitLinks noemen’

Wat zijn de oplossingen van links-van-links? Wilt u, als u aan de macht
komt, fabrieken onteigenen?

‘Ja. Als het aan mij ligt wordt Shell morgen genationaliseerd en worden
rijken onteigend. Dat is trouwens ook in hun belang.’

Is dat niet volstrekt onhaalbaar? Niemand zal vrijwillig zijn bezit
afstaan. Dat kan alleen met geweld.

‘Het gaat er mij niet om of mijn ideeën haalbaar zijn of niet, maar om
de vraag of het een goed idee is. En het is een goed idee. Het
businessmodel van Shell is dat onze aarde kapot wordt gemaakt. Daar
moeten we een einde aan maken. We moeten elkaar geen leugen vertellen en
onderkennen dat Shell onderdeel is van een orde die uit pure destructie
bestaat.’

Hoopt u niet stiekem toch op een sterke leider die dit allemaal gaat
regelen?

‘Nee. Ik wil zelf ook geen president worden. Maar het geloof in een
sterke man is juist fascistisch.’

Hoe wilt u het dan wél doen?

‘Ik heb geen blauwdruk van hoe het wel moet. Dat is probleem als je
kritiek hebt op de bestaande orde. Dan zeggen mensen meteen: ‘Wat is het
alternatief?’ Dat zeggen ze om maar niet te tornen aan de status quo.
Maar dat alternatief, dat is niet aan mij. Dat is een collectief werk.’