[D66] Van Moorkop naar Kopbal: Ontspoorde geschiedenis

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Telegraaf
Datum:  21 november 2019
Auteur: Wierd Duk
URL:    
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1355258633/kick-out-zwarte-piet-is-uiteindelijk-schatplichtig-aan-piet-hein


'Laat je niets aanpraten: onze Gouden Eeuw verdient die benaming'
'Kick Out Zwarte Piet is uiteindelijk schatplichtig aan Piet Hein'
------------------------------------------------------------------

Het Nederlandse verleden ligt onder vuur. We zouden een volk zijn van 
slavenhandelaars en koloniale uitbuiters. Een nieuwe biografie van 
zeeheld Piet Hein brengt nuances aan tussen de vooroordelen. 'Al voor de 
slavernij en het kolonialisme was Nederland rijk door eerlijke handel.'

Terwijl hij onderzoek deed naar het leven van zeeheld Piet Hein 
(1577-1629), verbaasde auteur Simon Rozendaal (68) zich steeds vaker 
over het groeiende onbehagen in Nederland met de nationale geschiedenis. 
'Ik zag in de vier jaar dat ik aan mijn boek werkte de gene over het 
verleden toenemen. Toen we het eens over de Gouden Eeuw hadden zei een 
vriendin, een onderwijzeres, vol trots tegen mij dat ze haar leerlingen 
altijd had bijgebracht dat de welvaart in Amsterdam is gebaseerd op 
slavernij en uitbuiting. Ik zei: maar dat is helemaal niet waar. 
Amsterdam was al schatrijk voor het koloniale tijdperk. Dankzij de 
handel met de Oostzee en mede ook dankzij het grote aantal rijke 
immigranten uit het Zuiden: gevluchte calvinisten uit wat nu Belgie is 
en Portugese Joden. Dat is tegenwoordig niet een graag gehoorde 
boodschap.'

Wetenschapsjournalist Rozendaal, opgeleid als chemicus, woont in 
Delfshaven, waar Piet Hein, de veroveraar van de Zilvervloot, in 1577 
werd geboren. Hij dook, puur uit nieuwsgierigheid, in diens biografie. 
'Ik wist er eerlijk gezegd geen reet vanaf.'

Rozendaal liet zich eerder, in artikelen en boeken over bijvoorbeeld 
kernenergie en het klimaat, al kennen als een eigenzinnige dwarsdenker. 
Ook nu, in zijn lijvige Hein-schets, vermijdt hij modieus meelopen. 'Het 
is absoluut niet waar dat onze voorouders welvarend werden door 
plunderen en de verkoop van slaven', zegt hij, lopend door het oude 
haventje van Delfshaven. 'Ze werden rijk door slim en eerlijk handel te 
drijven. De vader van Piet Hein bijvoorbeeld, die nam haring hier 
vandaan en zout uit Portugal, dat bracht hij naar de Oostzee en hij kwam 
terug met hout, huiden en tarwe.'


Wereldmacht

Dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erin slaagde als 'klein 
kikkerlandje' in een halve eeuw een maritieme en militaire wereldmacht 
te worden, is een enorme prestatie, vindt Rozendaal. 'Rond 1500 waren we 
niks, onbetekenend. Niet veel later kwamen ze uit heel Europa kijken: 
wat gebeurt daar allemaal? De Nederlanders verzetten zich met succes 
tegen de machtige Spaanse koning, er heerste hier vrijheid van drukpers, 
men was veel geletterder dan in Frankrijk of Engeland, de lonen lagen 
veel hoger. Zo tussen 1550 en 1630 waren de Nederlanden werkelijk uniek 
in Europa. Fascinerend.'

Dat iemand als Jan Pietersz. Coen, die in de vroege 17e eeuw namens de 
Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) gouverneur-generaal was van 
Indie, omstreden is, begrijpt Rozendaal heel goed. 'Dat was een hoogst 
dubieuze figuur, die zich in 1621 op de Banda-eilanden schuldig maakte 
aan genocide. Hij liet zelfs Japanse beulen opdraven om de dorpsoudsten 
te onthoofden. Coen werd door tijdgenoten al gezien als uitzonderlijk 
wreed. Maar die zeehelden, dat is een heel ander verhaal. Die worden nu 
politiek-correct als piraten en zeerovers voorgesteld, maar zo'n Piet 
Hein was gewoon een fatsoenlijke vent. Hij is een prachtig voorbeeld van 
de Hollandse maritieme traditie: van ketelbinkie tot admiraal. Toen al 
kon je hier alles bereiken door hard te werken en, in zijn geval, door 
moed te tonen.'

Piet Hein ging de geschiedenis is als de kaperkapitein, die in 1628 in 
dienst van de West-Indische Compagnie (WIC) de Spaanse Zilvervloot 
veroverde: behalve 177.000 pond zilver en 37.000 huiden onder meer ook 
grote hoeveelheden cochenille, een bijzonder kostbare rode kleurstof. De 
totale waarde bedroeg omgerekend maar liefst een half miljard euro. 
'Daarmee konden de Nederlanden de opstand tegen de Spanjaarden verder 
bekostigen', zegt Rozendaal. 'Maar de Zilvervloot werd hem in de schoot 
geworpen. Zijn verovering van het fort Bahia in Brazilie in 1624 was 
veel heldhaftiger. Daar ging hij voorop in de strijd.'

Piet Hein, Witte de With, Maarten en Cornelis Tromp, Michiel de Ruyter: 
historische helden wier daden inmiddels controversieel zijn, althans, in 
de ogen van antiracisme-activisten. In Delfshaven werd ooit graffity 
gespoten onder het naambord van de Piet Heynstraat: 'Piet Heyn: No hero. 
Wat about slavery?'. Rozendaal: 'Volstrekt onterecht. Nederland was rond 
1600 nog fel tegen slavernij. Bij de WIC vonden ze dat het een 
katholieke activiteit was en dat protestanten zich daar niet aan 
schuldig moesten maken. Piet Hein veroverde een keer een Portugees 
slavenschip. Daar zat hij enorm mee in z'n maag, hij heeft dat keurig 
beschreven. Hij heeft ze toen vrijgelaten op een eiland. Dat is uniek 
voor een 17e eeuwer. '

Rozendaal ziet de discussie over het verleden 'totaal ontsporen'. 'En 
dat hoeft helemaal niet. Ons opstandige verleden kan juist voor mensen 
van allerlei afkomsten inspirerend zijn. Maritieme culturen, zoals de 
Nederlandse en Engelse, staan open voor mensen van elders, met een 
andere huidskleur en religie en andere omgangsvormen. Dat doen wij al 
eeuwenlang. In zekere zin zijn de anti-Piet activisten en partijen als 
Bij1 mogelijk dankzij die maritieme traditie. Maritieme culturen zijn 
liberaal en tolerant van karakter, het zijn open samenlevingen waar 
mensen van alles mogen zeggen. Ook lelijke dingen.' Lachend: 'Een club 
als Kick Out Zwarte Piet is uiteindelijk schatplichtig aan Piet Hein.'

Alles draait om kennis, zegt Rozendaal, of een gebrek daaraan. 'Maak 
duidelijk dat ons verleden zwarte bladzijden kent, maar ook prachtige en 
unieke staaltjes. Laat je niets aanpraten: onze Gouden Eeuw verdient die 
benaming, daar hoeven we ons niet voor te schamen. Mij valt op: dit 
vinden ook heel veel nieuwkomers. Die klagen niet, maar grijpen hun 
kansen.'

--------
(c) 2019 TMG