[D66] Rob Jetten al honderd dagen in een 'gekkenhuis'

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  19 januari 2019
Auteur: Jan Hoedeman, Laurens Kok
URL:    
https://www.ad.nl/politiek/rob-jetten-al-honderd-dagen-in-een-gekkenhuis~a763d5ab/


Rob Jetten al honderd dagen in een 'gekkenhuis'
-----------------------------------------------

Rob Jetten (31) tikte donderdag z'n honderdste dag aan als fractieleider 
van D66. Partij- en coalitiegenoten zijn te spreken over de frisse wind 
die hij laat waaien. Toch lonkt de eerste verkiezingsnederlaag.

Zoals elke winterse zaterdag moet de zon in het Gelderse Ubbergen nog 
opkomen als Rob Jetten naar zijn tablet grijpt. Voor uitslapen heeft de 
D66'er geen talent. Op het scherm ziet hij hoe VVD-fractieleider 
Dijkhoff naar hem uithaalt in De Telegraaf. Hij wordt door zijn 
coalitiegenoot weggezet als een 'klimaatdrammer', die blind alles tekent 
wat er van de klimaattafels komt, ten koste van de burger.

Nu had Jetten een dag eerder al een appje gekregen waarin Dijkhoff 
waarschuwt dat hij zich misschien wat 'lomper' had geuit dan bedoeld. 
Maar dat hij zo op de man speelt, is een beetje flauw, vindt Jetten. En 
de VVD'er neemt wel heel makkelijk afstand van afspraken waar hij nota 
bene zelf, dikwijls tot in de late uurtjes, over heeft meegedacht 
tijdens het 'cockpitoverleg'.


Tegenliggers

Hij laat het er niet bij zitten en doet zijn beklag bij zijn 
coalitiegenoten. Het hele weekend wordt er druk getelefoneerd. Ook 
CDA-leider Sybrand Buma is niet blij met de wild om zich heen slaande 
liberalen die de media beheersen.

Toch komt de VVD-uithaal de jonge D66-leider stiekem best goed uit. Op 
het gebied van klimaat wedijvert Jetten met GroenLinks-collega Jesse 
Klaver. Dankzij Dijkhoff kan hij zijn groene gezicht oppoetsen. Een dag 
later op de nieuwjaarsreceptie van D66 in Amersfoort koestert hij zijn 
status als vijand van De Telegraaf en de VVD. De zaal grinnikt als hij 
een fameuze uitspraak van fractiegenoot Paul van Meenen aanhaalt: 'Aan 
sommige tegenliggers herkent men de juiste weg.'

Maar daarmee is de kous nog niet af. Maandag, als de pers zich verzamelt 
tijdens de inloop van het wekelijkse coalitieoverleg, moet Jetten er 
staan. Monter meldt hij zich op het ministerie van Volksgezondheid van 
gastheer en vicepremier Hugo de Jonge. Als hij ruim twee uur later naar 
buiten komt, zegt hij: 'Het was inderdaad een stevig gesprek, maar 
iedereen schaart zich achter de afspraken.' Kortom: Dijkhoff is terug in 
zijn hok. Die zegt voor de camera's dat het 'niet hoffelijk' van hem was 
Jetten als 'drammer' weg te zetten.'


Gekkenhuis

Welkom in de Haagse werkelijkheid, waar even makkelijk de vrede wordt 
getekend als ruzie gemaakt. En dan al die media... 'Een compleet 
gekkenhuis', omschrijft Jetten zijn eerste honderd dagen als 
fractieleider van D66. 'Ik begin het heel erg leuk te vinden.'

Het is het opmerkelijke optimisme van een man die een weinig 
benijdenswaardige taak wacht. Hij is het nieuwe boegbeeld van de partij 
die onder voorganger Alexander Pechtold de verkiezingswinsten 
aaneenreeg. Jetten weet heus dat die resultaten bij de komende 
Statenverkiezingen en Europese Verkiezingen eigenlijk niet te 
overtreffen zijn. Sterker, verlies ligt meer voor de hand.

Tegelijkertijd moet hij ook zijn achterban nog zien te overtuigen van 
zijn leiderschap, blijkt uit onderzoek van Maurice de Hond in opdracht 
van deze krant. Het merendeel van de kiezers die de vorige keer D66 
stemden ziet liever vicepremier Kajsa Ollongren of Sigrid Kaag (minister 
voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) aan het roer. Ze 
zijn nog lang niet overtuigd van Jetten.


Robot Jetten

Het begin verloopt dan ook niet helemaal soepel. In de ochtend van 11 
oktober, Jetten is net twee dagen fractievoorzitter, zet 
RTL-verslaggever Frits Wester een filmpje op zijn twitteraccount dat al 
snel viral gaat. Te zien is dat Jetten tot drie keer toe geen antwoord 
geeft op de gestelde vragen over de dividendbelasting, maar 
ijzerenheinig zijn zorgvuldig voorbereide boodschap blijft herhalen.

'Robot Jetten' is geboren. Dit is glad ijs, weten ze bij D66. Voor je 
het weet blijft zo'n bijnaam kleven, denk maar aan 'kereltje Pechtold' 
dat ooit voor zijn voorganger werd bedacht. Jetten besluit zich maar 
even koest te houden. Twee dagen later volgt alsnog een subtiel repliek: 
Jetten twittert een foto van een 'talkibot', die hij naast alle 
'bloemen, kaarten en chocolade' zegt te hebben ontvangen. 'Handig voor 
m'n volgende interview met Frits Wester', schrijft hij erbij.


Herhalen

De week erop zet hij bij een speech het wapen van de zelfspot opnieuw 
in, tijdens een spreekbeurt voor leden van het Britse Lagerhuis: 'Ik heb 
de neiging dingen te herhalen. Ik heb de neiging dingen te herhalen.'

Pas bij een onderonsje met Nederlandse expats in de Bolton Pub in 
Londen, met Nederlands speciaalbier op de tap, blijkt hoezeer Jetten 
baalt. Hij vindt dat 'die Wester' hem een streek heeft geleverd. Hoezo 
mag hij niet drie keer hetzelfde antwoord geven als Wester wel drie keer 
dezelfde vraag mag stellen!

Bovendien, zo wordt achteraf erkend, hebben de zenuwen een rol gespeeld. 
De dividendkwestie is de eerste grote klus die Jetten moet klaren. Zijn 
partij rekent erop dat de maatregel van tafel gaat. Uit angst iets 
verkeerd te zeggen en zo in het pak genaaid te worden, speelt Jetten op 
safe. Dan maar nietszeggend zijn. 'Dit is en was een probleem van de VVD 
en moest dat vooral blijven', zegt een betrokkene.


'Stoer'

Het is meteen het enige smetje in ruim drie maanden 
fractievoorzitterschap. De manier waarop Jetten, pas Kamerlid sinds 
2017, zich staande houdt wekt vooral bewondering.

'Ik vind het heel stoer als je de handschoen oppakt en zo verstandig en 
rustig blijft, ook als je in het begin als robot Jetten wordt 
afgeschilderd', zegt D66-minister Wouter Koolmees, bloedbroeder van de 
vertrokken Pechtold. 'Zoiets overkomt je. Maar hij gaat daar dan heel 
goed mee om. Hij doet het goed en dat zeg ik niet alleen maar om te 
slijmen. De druk is gigantisch. Rob heeft heel grote schoenen te vullen. 
Pechtold is al die jaren zo bepalend geweest. Het is goed dat er ruimte 
is voor ander leiderschap.'

Een golf van opluchting waart door de partij. Nu Pechtold plaats heeft 
gemaakt, zijn alle zwarigheden verdwenen. D66'ers, van gewone leden tot 
bewindslieden, vonden het maar lastig om telkens te worden aangesproken 
op het Scheveningse appartement dat Pechtold erfde van een vriend. Nog 
heftiger werd het nadat een D66-duoraadslid uit Meppel uit de school 
klapte over haar verbroken relatie met Pechtold.

Kamerlid Paul van Meenen, vertrouweling van Pechtold, wil het ronduit 
beamen: 'Je voelde echt vanaf dag een een soort ontspanning. Dat 
privegedoe in de roddelbladen waar Alexander zelf ook mee zat, was 
daarmee weg voor de partij.'


Mid-mid

Ook de D66-fractie is danig opgefleurd. Pechtold had er tijdens de 
wekelijkse vergadering soms een handje van om conclusies te trekken nog 
voor de discussie goed en wel op gang kwam. Jetten geeft meer ruimte, 
zeggen Kamerleden.

Vooral de nieuwelingen komen meer tot hun recht en hebben na een 
heisessie in november zwaardere portefeuilles gekregen. Op landgoed De 
Horst in Driebergen deelde Jetten de troepen mee dat hij zich als de 
mid-mid op het veld ziet: collega's werden aangespoord wat vaker aan te 
vallen of soms ook mee te verdedigen. Die aanpak werkt aanstekelijk, 
zegt Van Meenen: 'De boom is wat minder hoog, er is wat meer zonlicht 
gekomen.'

Gek is die verandering niet, zegt Kamerlid Jan Paternotte: 'Rob is 
tegelijkertijd met andere nieuwkomers in de Kamer begonnen. Hij kent ze 
beter dan Alexander, die eerst acht maanden aan het formeren was.' 
Bovendien verschilt hun aanpak. Om in voetbaltermen te blijven: Jetten 
is meer een type-Hiddink, Pechtold lijkt meer op Louis van Gaal. 
Grijnzend: 'Al hield Pechtold iets meer van de pers.'

Binnen de coalitie is de benjamin snel ingeburgerd geraakt. Jetten wordt 
alom als inhoudelijker gezien, een politicus die tijdens 
onderhandelingen bovendien 'minder theater' maakt dan zijn illustere 
voorganger en die altijd tot in de puntjes voorbereid is.


Afspraken nakomen

CDA-leider Sybrand Buma wist vooraf niet zo goed wat hij van Jetten kon 
verwachten - 'ik had zijn telefoonnummer geloof ik niet eens' - maar is 
bijzonder positief: 'Je merkt dat hij heel snel gezag heeft opgebouwd. 
Als je met hem iets afspreekt is dat de volgende dag ook nog zo. Dat is 
heel prettig.'

VVD'er Dijkhoff prijst Jettens vermogen tot relativering en zelfspot, 
ook na diens uithaal. 'Het is zeker geen doetje die snel gaat piepen.'

'Rob doet het gewoon knettergoed', jubelt Paternotte. Aan loftuitingen 
geen gebrek, maar over Jettens kansen om bij de volgende Tweede 
Kamerverkiezingen lijsttrekker te worden, zijn D66'ers stukken 
zwijgzamer. 'Nu niet aan de orde', klinkt het dan. Of: 'er zijn meerdere 
goede kandidaten'. Vooral vicepremier Kajsa Ollongren en minister Sigrid 
Kaag worden als mogelijke uitdagers gezien. Tegelijkertijd wordt Jetten 
wel grote kansen toegedicht, omdat hij nou eenmaal degene is die namens 
de partij over alles een mening kan uiten en die bovendien de hoofdact 
zal zijn bij de eerstvolgende partijcongressen.


Moed

Het eerste moment om zich te bewijzen kondigt zich snel aan: de 
Statenverkiezingen zijn op 20 maart aanstaande. D66 verdedigt daarbij 67 
provinciale zetels, goed voor tien senatoren in de Eerste Kamer, het 
grootste aantal ooit in de geschiedenis van de partij. Om de schade 
straks te beperken is het zaak het moreel hoog te houden.

Het persbericht van opiniepeiler Ipsos eind vorig jaar bracht hoop. 
'Voor D66, de partij van de nieuwe fractievoorzitter Rob Jetten, lijkt 
het er op dat een dalende trend is gekeerd, in ieder geval voorlopig', 
luidde de conclusie. Jan Paternotte put er als campagneleider moed uit. 
Hij durft zelfs al te spreken van het 'Rob-Jetten-effect': 'Bij Ipsos 
staan we nu op veertien zetels voor de Tweede Kamer. Als we dat halen, 
zou dat het beste resultaat ooit van D66 in de regering zijn.'

Ondanks verlies je toch een winnaar voelen. Rob Jetten tekent ervoor.

--------
(c) 2019 Persgroep