[D66] Het Kan Verkeren

[A.O.]

https://libertaireorde.wordpress.com/2019/04/14/het-kan-verkeren
	
Het Kan Verkeren

    libertaireorde.wordpress.com
    View Original
    April 14th, 2019

                       ..Vrijheid..

Uit het politieke niets verschenen niet lang geleden een beweging die
zich ‘Forum voor Democratie’ (FvD) noemt en een gewiekste woordvoerder
en oprichter ervan. De laatste heeft naast zich een rechtsgeleerde als
directeur van het wetenschappelijk bureau van die beweging. De
verkondigingen van de woordvoerder zijn doorspekt met reactionaire en
seksistische opmerkingen, waardoor het lijkt alsof het woord
strottenhoofd is geworden. De rechtsgeleerde bleek bereid in het kader
van bedoelde beweging de leiding te nemen in een razzia tegen linkse
docenten in het onderwijs. Zulke razzia’s zijn ook gehouden door
marxisten-leninisten aan de macht (Rusland onder Lenin en Trotsky; USSR
onder Stalin). Maar omdat de FvD ‘links’ bestrijdt, leid ik eruit af dat
het om een rechtse en vanwege de gehanteerde methodes om een
extreemrechtse beweging gaat. Het voorgaande lijkt al te zwaar aangezet.
Maar met de geschiedenis als leermeester, we weten: het kan verkeren…

Fascistische ideologie

In zijn monumentale werk getiteld Nationalisme en cultuur (Amsterdam,
1939) bespreekt de naar Engeland en later naar de VS gevluchte Duitse
anarchosyndicalist, boekbinder, auteur en historicus Rudolf Rocker
(1873-1958) de opkomst van Mussolini en het fascisme. Ik citeer hem:
“Zelfs Mussolini, nu de bitterste tegenstander van het liberalisme, was
nog niet zo lang geleden een der hartstochtelijke voorvechters van de
liberale denkbeelden”. Om dit laatste aannemelijk te maken citeert
Rocker direct daarop Mussolini uit het Italiaanse dagblad Popolo
d’Italia (van 6 april 1920): “De staat, met zijn monsterlijke
angstaanjagende machine, geeft ons het gevoel te stikken. De staat was
voor de enkeling te verdragen, zolang hij er zich toe beperkte soldaat
of politieagent te zijn: nu is de staat alles (..). De staat, die moloch
met het verschrikkelijke gezicht, krijgt alles, doet alles, weet alles
en bederft alles. Iedere staat is een ongeluk”. Mussolini gaat, gelet op
de lengte van het citaat zoals bij Rocker weergegeven, zo nog een tijdje
door. Duidelijk is dat Mussolini in 1920 – dus slechts enkele jaren voor
‘de mars op Rome’ (1922) niets van de staat moest hebben.

Het ‘fascistische staatsbegrip’ kwam pas naar voren nadat Il Duce (de
leider), Mussolini dus, aan de macht was gekomen. Voordien schitterde de
fascistische beweging in alle kleuren van de regenboog, schrijft Rocker;
de fascistische ideologie was een troebel mengsel van geestelijke
elementen uit allerlei bron. Wat het aan de macht bracht was de
brutaliteit van zijn methoden. Mussolini’s liberale gezang hield
onmiddellijk op zodra de dictator de staatsmacht in Italië stevig in
handen had. In de beginjaren 1930 ontwikkelde de Italiaanse
neo-Hegeliaanse hoogleraar filosofie Giovanni Gentile (1875-1944) zich
tot de staatsfilosoof van het fascistisch Italië. Zijn denkbeelden over
het wezen van de staat bereikten hun hoogtepunt in de visie op de
zogenaamde ‘totalitaire staat’. Tot zover Rudolf Rocker, Nationalisme en
cultuur, p. 303-304).
                      ..Gelijkheid..

Om bij het fascisme terecht te komen en dat te gaan aanhangen is het
niet nodig als ‘fascist’ te beginnen. Mussolini levert daarvan zelf het
voorbeeld. Hij begon als socialist en had zoals we zagen, oog voor
liberale denkbeelden. Het meemaken of het doorlopen van een overgang is
dan ook menselijk (andere voorbeelden: Domela Nieuwenhuis: van christen
tot anarchist; Alexander Cohen: van anarchist tot monarchist). In het
geval van het (Italiaanse) fascisme kom je ook de Italiaanse politicus
en jurist Alfredo Rocco (1875-1935) tegen. Hij was hoogleraar
handelsrecht en burgerlijk procesrecht. Zijn politieke carrière begon
hij als marxist in de ‘Radicale Partij’. Vervolgens veranderde hij van
visie in de richting van ‘proletarisch nationalisme’. Weer later werd
hij lid van de Nationale fascistische partij. Van 1925 tot 1932 zal hij
in Italië minister van Justitie zijn. Hij ontpopt zich daarbij als een
belangrijke vormgever van het fascistische regime. Ook hier weer zien
we: het kan verkeren.

Na deze omtrekkende beweging kom ik terug bij de FvD en zijn leider met
naast zich de hoogleraar recht en filosofie. De laatste is tevens de
tutor van de eerste (die promoveerde bij hem). Ik betoog niet dat de
leider van de FvD een ‘Mussolini’ in zich draagt (want ik ken hem niet),
maar volg ik de voorzichtige analyse van de politicoloog Paul Lucardie
dan heeft hij wel een autoritair-conservatieve of reactionaire kant
(Honderd jaar fascisme, 2018, p. 33). De tutor heeft zich naast zijn
leerling genesteld als hoofd van de denktank van de FvD en is bereid een
razzia op te zetten gericht op linkse docenten (hem heb ik enkele
decennia geleden leren kennen en had dit toen niet verwacht; de laatste
jaren maken mij duidelijk dat ik toen te naïef ben geweest).

De hele actie richt zich ook op docenten aan Nederlandse universiteiten.
De actie is dus te begrijpen als een aanval op de academische vrijheid.
Nederland staat daarmee niet op zichzelf. De Franse hoogleraar
constitutioneel recht aan een van de Parijse universiteiten, Olivier
Beaud, maakt dit duidelijk in het Franse dagblad Le Monde (van 12 april
2019) met een artikel getiteld ‘De academische vrijheid wordt meer en
meer bedreigd in Frankrijk’. Hij spreekt onder meer over een
‘gevaarlijke stijging van intolerantie’ en wijst ook op de USA waar een
vrijheid vermorzelende strijd woedt (‘combat liberticide’). De tutor
over wie ik hierboven sprak is mij nog bekend als een Hayek-vriend, de
Hayek die in de USA economie doceerde aan een universiteit die onder
zijn hoede de Chicago-boys voor Pinochet (Chili) opleidde en niet vies
was van dictatuur. Wat gaat hierop nog meer volgen? Want: ‘t Kan
verkeren, aldus de Nederlandse dichter Bredero (1585-1618).

Thom Holterman

[Beeldmateriaal ontleend aan het Franse satirisch-geïllustreerde
tijdschrift L’Assiette au beurre, verschenen tussen 1901-1936 waarin fel
van leer werd getrokken tegen militarisme, kolonialisme, klerikalisme en
het pleit werd gevoerd voor onder meer feminisme en verbetering van
arbeidsvoorwaarden. In totaal zijn er door 200 cartoonisten 10 000
prenten voor dit tijdschrift gemaakt.]