[D66] D66 vs FvD

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  2 maart 2018
Auteur: Thijs Broer
URL:    https://www.vn.nl/thierry-baudet-d66/


Waarom Thierry Baudet en D66 meer gemeen hebben dan ze zelf willen
toegeven
------------------------------------------------------------------

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen doen Forum voor 
Democratie en D66 hun best elkaar als de grote vijand neer te zetten, 
maar in werkelijkheid lijken de partijen van Thierry Baudet en Hans van 
Mierlo - naast al hun verschillen - stiekem best veel op elkaar.

Op het oprichtingscongres van D66 in december 1966 in de RAI sprak Hans 
van Mierlo met bronzen stem over het 'groeiend onbehagen ten aanzien van 
het vastgeroeste partijbestel,' over 'de volstrekte ontoereikendheid van 
onze staatsrechtelijke regels' en over 'de frustrerende dictatuur van 
het politieke establishment'. Er klonk groot applaus, want dat was wat 
de oprichters en de eerste sympathisanten bewoog: niets minder dan het 
'opblazen van het stelsel,' zoals Van Mierlo het zelf uitdrukte.

Niet lang daarna wandelde de jonge vernieuwer als een Nederlandse Alain 
Delon in regenjas langs de gracht voor zijn beroemde campagnespot en 
haalde de partij vanuit het niets zeven zetels, tot grote verontrusting 
van genoemd establishment.

Maar een halve eeuw later is van het 'opblazen van het stelsel' nog 
weinig terecht gekomen, en blijkt het de D66-kiezers zelfs weinig meer 
te kunnen schelen. Dat laatste was misschien wel de opvallendste 
bevinding van het onderzoek dat Vrij Nederland en Nieuwsuur onlangs door 
I&O Research lieten doen naar de opvattingen van de Nederlanders over 
democratische vernieuwing.

Maar liefst 64 procent van de D66-stemmers vindt tegenwoordig dat het 
politieke stelsel niet hoeft te worden aangepast: het hoogste percentage 
van alle middenpartijen. Zelfs onder de kiezers van het behoudende CDA, 
dat zich al decennia verzet tegen referenda en andere nieuwlichterij, 
blijkt het animo voor democratische vernieuwing groter te zijn dan bij 
de Democraten. Alleen de achterban van de ChristenUnie en de 
gezagsgetrouwe SGP heeft nog minder zin in democratische experimenten.

Het is een wrange vaststelling, een halve eeuw na Van Mierlo's beroemde 
speech. Geen wonder dat het via de sociale media schampere reacties 
regende toen we de onderzoeksresultaten presenteerden, zoals: 'D66 
ontpopt zich in Rutte3 tot minst democratische partij' en 'D66 bevindt 
zich nu in het rechts-gristelijk kamp', alsmede de hartenkreet: 'Wat is 
er toch gebeurd met D66?'

Olie op het vuur was uiteraard dat uitgerekend D66, opgericht als 
kampioen van de democratische vernieuwing, in het nieuwe regeerakkoord 
haar handtekening zette onder het schrappen van het correctief 
referendum, het democratische instrument dat in 2015 met steun van 
dezelfde Democraten werd ingevoerd.

D66-leider Alexander Pechtold kreeg het al een jaar of tien geleden voor 
de kiezen, toen hij moest uitleggen waarom bestuurlijke vernieuwing 
onder zijn beginnend fractievoorzitterschap minder aandacht kreeg dan 
voorheen: de kroonjuwelen lagen 'nu niet in de etalage' maar waren 
'altijd op voorraad leverbaar'. Die uitspraak werd indertijd al door 
critici gezien als teloorgang van de democratische idealen: waren 
Pechtold c.s. definitief tot het establishment toegetreden?

Nu D66 de afschaffing van het correctief referendum steunt klinkt 
dezelfde kritiek, het meest luidruchtig uit de hoek van Forum voor 
Democratie. Volgens Thierry Baudet, de nieuwe uitdager van de gevestigde 
orde, zou D66 onderdeel zijn geworden van het 'partijkartel' en zou 
Alexander Pechtold zelfs bezig zijn 'de democratie af te schaffen.'

Het schrappen van het correctief referendum, zo kort na de introductie, 
is voor Pechtold inderdaad lastig uit te leggen. Maar het verwijt dat 
D66 haar democratische idealen zou verloochenen getuigt van een wel heel 
selectief geheugen. Sinds de beruchte uitspraak van Pechtold over de 
kroonjuwelen heeft D66 zich wel degelijk ingezet voor democratische 
vernieuwing - zij het in de luwte. En dat bleek een stuk effectiever dan 
toen het nog wel van de daken werd geschreeuwd, zoals Vrij Nederland in 
2015 uit de doeken deed.

Zo werd mede op initiatief van D66 in 2009 besloten dat alle ministeries 
tien procent van de wetten voor 'internetconsultatie' aan de burgers 
moeten voorleggen - een vergaande vorm van inspraak waar niemand in Den 
Haag het ooit over heeft. In 2012 was het Gerard Schouw, toenmalig 
D66-Kamerlid, die vrijwel geruisloos voor elkaar kreeg dat de 
geheimzinnige invloed van de Koning op de kabinetsformatie verdween, 
door een simpele wijziging van het Reglement van Orde van de Tweede 
Kamer. En eind 2014 verdedigde dezelfde Gerard Schouw het correctief 
referendum met succes in de senaat, nadat was gebleken dat voor bindende 
referenda geen draagvlak in de Kamer bestond. En dat alles terwijl de 
kiezers van D66 tegenwoordig, getuige ons onderzoek, niet eens op zulke 
vernieuwingen zitten te wachten.

Voor Thierry Baudet is het verleidelijk D66 bij het verfoeide 
'partijkartel' in te delen, maar ook daar past enige relativering. Als 
je onder 'partijkartel' verstaat: de partijen die onderling de macht en 
de bestuurlijke posities verdelen, hoort D66 er nog steeds nauwelijks 
bij. Zoals blijkt uit een eerder onderzoek in de serie Schaduwmacht van 
Vrij Nederland en Nieuwsuur zijn het nog altijd de drie traditionele 
bestuurderspartijen CDA, PvdA en VVD die verreweg de meeste bestuurlijke 
functies bekleden in de gremia rond de Haagse politiek en bij lagere 
overheden. Ter illustratie: van de door de kroon benoemde burgemeesters 
in Nederland is nog steeds 87 procent van CDA- PvdA- of VVD-huize, 
terwijl die partijen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 nog geen 
veertig procent van de stemmen haalden. Ook in burgemeestersland krijgt 
D66, een halve eeuw na de oprichting, nog steeds nauwelijks voet aan de 
grond.

Conclusie: de 'dictatuur van het politieke establishment' is nog veel 
hardnekkiger dan Hans van Mierlo in 1966 dacht toen hij in de Rai zijn 
beroemde speech hield.

Ironisch genoeg was het Thierry Baudet, de felste criticus van D66, die 
afgelopen november ook in de Rai het eerste grote congres van zijn eigen 
partij toesprak, en tegen de gevestigde politiek van leer trok in 
vrijwel dezelfde bewoordingen als Hans van Mierlo vijftig jaar eerder. 
'Het vastgeroeste partijbestel' heette nu 'partijkartel' en de 
'frustrerende dictatuur van het politieke establishment' een 'gijzeling 
door een politieke, journalistieke en culturele kongsi'.

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen doen Forum voor 
Democratie en D66 hun best elkaar als de grote vijand neer te zetten, en 
daar zouden ze electoraal best eens garen bij kunnen spinnen. Hoe 
succesvol zo'n polariserende strategie in het huidige verhitte 
medialandschap kan zijn wordt treffend beschreven in 'Megafoonpolitiek', 
het zojuist verschenen en voor politieke aficionado's onmisbare boek van 
communicatiestrateeg Kaj Leers. Gevolgd door een waarschuwing van de 
auteur: de nuance dreigt uit de politiek te verdwijnen, en de common 
ground al helemaal.

Dat is dus wat we de komende weken zullen zien, in de aanloop naar 21 
maart: D66 en Forum voor Democratie die elkaar fel te lijf gaan. Maar in 
werkelijkheid hebben de partijen van Thierry Baudet en Hans van Mierlo - 
naast al hun verschillen - veel meer gemeen dan ze willen toegeven.

--------
(c) 2018 Vrij Nederland