[D66] De tragiek van George Soros

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  28 december 2018
Auteur: Olaf Tempelman
URL:    
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-tragiek-van-george-soros-hij-steunde-talloze-projecten-en-nu-keren-de-ontvangers-zich-tegen-hem~b8c70a47/


De tragiek van George Soros: hij steunde talloze projecten,
en nu keren de ontvangers zich tegen hem
-----------------------------------------------------------

In Oost-Europa doneerde George Soros aan talloze projecten. Nu keren de 
­ontvangers van zijn steun zich tegen hem, met antisemitische propaganda 
- waarvan in het Westen een echo klinkt.

Zijn filantropie reikt tot in mijn Ikea-kasten. Ik heb net vier boeken 
uit onze Billy met Roemeenstalig werk tevoorschijn gehaald - alle vier 
aangeschaft omstreeks 1995, toen ik in Boekarest studeerde. Drie van de 
vier titels kwamen tot stand 'met hulp van het Open Society Institute'. 
Dat instituut was het geesteskind van een enkele man. Je kunt ook 
zeggen: die boeken verschenen met geld van George Soros, speculant en 
filantroop en in 2018 veel in het nieuws. Op 19 december koos The 
Financial Times hem op zijn 88ste tot Man van het Jaar.

Ach, Soros. Zonder zijn instituten voor open samenlevingen waren in de 
jaren na 1989 in Midden- en Oost-Europa heel wat minder boeken 
verschenen - en zeker geen Poolse, Roemeense en Bulgaarse vertalingen 
van The Open Society and Its Enemies van Karl Popper en 1984 van George 
Orwell.

Soros: hij was het die ten oosten van de Elbe armlastige schrijvers, 
uitgeverijen en literaire tijdschriften in leven hield. Soros deed daar 
nog wel meer. Hij financierde Engelse taalcursussen, onderwijsmateriaal 
en schoolmeubilair. Hij financierde gehandicaptenzorg, jeugdzorg en 
blijf-van-mijn-lijfhuizen. Hij financierde non-gouvernementele 
organisaties voor persvrijheid, vrouwen- en lhbti-rechten. Hij 
financierde kunst- en cultuurprogramma's. Hij financierde seksuele 
voorlichtingscampagnes en aidsbestrijding. Hij verstrekte beurzen aan 
studenten uit weinig kapitaalkrachtige milieus, en dat waren er veel, ik 
ken er aardig wat persoonlijk.

De opsomming is onvolledig. In plaats van wat Soros in Oost-Europa deed 
kun je net zo goed vragen wat Soros daar eigenlijk niet deed. In 
Roemenie was het een kwart eeuw terug tamelijk simpel: wie geen geld 
kreeg van de voormalige communistische staat of de orthodoxe kerk, had 
Soros als reddingsboei. 'Ik ga het bij Soros proberen', was een 
gevleugeld zinnetje, net als: 'Misschien wil Soros dat betalen.' Het 
Open Society Institute had vele fondsen.


Algemeen belang

Een klassiek bezwaar tegen filantropie betreft de willekeurigheid ervan. 
Een filantroop heeft een particulier belang, terwijl een overheid het 
belang van iedereen dient, het algemeen belang. Maar dat is idealiter 
het geval. Want in het Oost-Europa van na 1989 waren voormalig 
communistische overheidsfunctionarissen dermate veel bezig met 
particuliere zelfverrijking dat van een algemeen belang nergens sprake 
was.

In Soros' visioen zou zijn filantropie leiden tot politieke 
bewustwording waardoor 'civiele overheden' zijn werk op den duur zouden 
kunnen overnemen. De jongeren die vanaf 1989 met zijn geld gingen 
studeren, wist Soros, dat waren de politici en de 
overheidsfunctionarissen van de toekomst. Het was wachten op een nieuwe 
verantwoordelijke generatie die de open maatschappij een warm hart zou 
toedragen en voor sociale rechtvaardigheid zou zorgen. In 1989 vertrok 
ene V. Orban, toen 26, met een beurs van Soros naar het Pembroke College 
in Oxford om zich daar in de politieke wetenschappen te bekwamen. Deze 
V. Orban is nu premier van Hongarije en omringd door mensen die ook met 
geld van Soros de merites van de open maatschappij bestudeerden, en van 
wie Soros, eufemistisch geformuleerd, stank voor dank krijgt.

Want dit jaar hing Boedapest vol electorale affiches waarop Soros net zo 
grijnsde als mensen van dezelfde etnische origine tachtig jaar terug op 
affiches uit het Derde Rijk. Met deze posters waarschuwde Orban kiezers 
hun vaderland niet door Soros' 'antinationale geldstromen' te laten 
ondermijnen. Het was de eerste onverhuld antisemitische campagne in het 
Europa van na 1945, met nota bene de voormalige broodheer van de 
gangmakers als schrikbeeld op de affiches.


Onfrisse zones

Soros was dit jaar nog veel vaker in het nieuws. De filantroop die lange 
tijd alleen een begrip was in Oost-Europa, kreeg in 2018 op zijn 88ste 
alsnog bekendheid bij een groot westers publiek - met dank aan de 
gestaag uitdijende onfrisse zones van het wereldwijde web. In oktober 
werd een bompakket bij Soros' huis in Bedford bij New York bezorgd, van 
de hand van dezelfde extreemrechtse Amerikaan die ook de Obama's en 
Clintons op ontplofbare post trakteerde. Wie in dezelfde divisie speelt 
als de Clintons, die heeft het als haatobject ver geschopt. Een andere 
geradicaliseerde Amerikaan had voor hij op 27 oktober elf mensen 
doodschoot in de synagoge van Pittsburgh op sociale media uitgebreid 
zijn geloof beleden in Joodse complotten waarin Soros een hoofdrol 
speelt - complotten die door sites als 4chan dagelijks worden 
gepropageerd.

In de alternatief-rechtse zones van het wereldwijde web kun je veel 
leren over Soros' activiteiten ter ondermijning van natiestaten en 
vaderlandslievende mannen als Trump, Orban en Baudet. Online leer je ook 
dat Soros' 'parasitaire filantropie' voortvloeit uit zijn afkomst: op 
4chan.com is er nauwelijks een naam die nog Joodser klinkt.

Noem dat een wrange grap van de geschiedenis. George Soros werd in 1930 
in Boedapest geboren als Gyorgy Schwartz. Luttele jaren later deed zijn 
vader in een klimaat van oprukkend antisemitisme afstand van de naam 
Schwartz om de familie 'Hongaarser' te maken. 'Soros' is een fraai 
Hongaars palindroom. Dankzij die naam werden de knokploegen van de 
Pijlkruisers om de tuin geleid.

De tiener Gyorgy Schwartz kon zich als Gyorgy Soros voordoen als 
volbloed Hongaars petekind van een ministeriele functionaris. Zo bleef 
hij in Boedapest toen de Joodse bevolking van de stad voorjaar 1944 door 
de SS werd gedeporteerd. Na de stalinistische machtsovername in 
Hongarije in 1947 week zijn familie uit naar Groot-Brittannie. De 
twintiger Soros vertrok naar New York, waar hij in de decennia erna in 
de financiele sector 'geld met geld' zou scheppen. Beroemd dan wel 
berucht werd hij met zijn speculatie tegen het Britse pond, waarmee hij 
op een dag in 1992 een miljard verdiende.


Etnische homogeniteit

Ga in 2018 online en je leert dat Soros zijn formidabele kapitaal inzet 
om de etnische homogeniteit van natiestaten zodanig uit te hollen dat 
die ten dode zijn opgeschreven. Hij zit achter 'islamistische ngo's' die 
heimelijk vluchtelingen naar Europa en de VS loodsen - allemaal uit naam 
van de 'mensenrechten', een bij de alt-right minstens zo gehekeld begrip 
als 'ngo's'. De anti-Sorosretoriek van het web drong dit jaar door tot 
mainstream media. In deze krant schreef een columnist dat Soros 'een 
reeks organisaties steunt die via een bochtje zijn verbonden met de 
radicale Moslimbroeders', zonder enige specificatie en zonder enig hard 
bewijs. Thierry Baudet kreeg niettemin een pluim voor zijn oproep de 
geldstromen van Soros in Nederland eens goed te onderzoeken.

We leven in een tijd waarin je met een suggestie al ver komt. Een gevolg 
van de optelsom van suggesties is dat de naam Soros inmiddels ook in 
gewone media vergezeld gaat van het adjectief 'controversieel'. Dat zegt 
iets over 2018. Mensen die een kwart eeuw terug de term 'controversieel' 
voor Soros gebruikten, kwamen uit de oude communistische 
onderdrukkingsapparaten. Zij verweten Soros tenminste iets wat hij ook 
echt deed, namelijk het financieren van onderzoek naar staatsterreur 
voor 1989. Dat Soros uit is op de islamisering van Europa, kan elke 
anonieme figuur op een website verzinnen. Dat we dankzij Soros meer 
kennis hebben van de omvang van de Goelag, kun je aantonen.

Soros: op zijn 88ste staat hij plotseling hoog in de haatparade. Probeer 
je te ontleden wat Soros in 2018 tot haatobject maakt, dan stuit je op 
een mengsel van bestanddelen. Soros vergaarde zijn fortuin door te 
speculeren op de financiele markten, een branche die de wereld 
recentelijk een hoop ellende bezorgde. Soros - een bestrijder van 
etnisch denken en geen vriend van Israel - heeft een etnische komaf die 
een bepaald soort mensen al eeuwen associeert met woekeren.

Soros houdt er progressieve (liberal) overtuigingen op na en doneert al 
een halve eeuw forse bedragen aan gelijkgestemden die doorgaans niet 
kapitaalkrachtig zijn. Typische adjectieven voor Soros zijn typische 
scheldwoorden van de alt-right: kosmopolitisch, multicultureel, politiek 
correct, gutmenscherig.


Lap van een toreador

Speculant, steenrijk, activistisch, politiek correct en van Joodse 
komaf. Op het wereldwijde web kleurt zo'n amalgaam even rood als een lap 
van een toreador in een Spaanse arena. Haal er een bestanddeel uit en 
het is niet half zo krachtig.

Stel bijvoorbeeld dat Soros niet gul aan mensenrechtenorganisaties maar 
aan conservatieve denktanks zou doneren. Zou Baudet dan ook roepen dat 
'de geldstromen van Soros' zich aan democratische controle onttrekken? 
Vele geldstromen, donaties en schenkingen van rijken met conservatieve 
of nationalistische opvattingen onttrekken zich eveneens aan 
democratische controle. De National Rifle Association krijgt aan een 
stuk door schenkingen. Anti-abortusbewegingen wereldwijd worden 
gefinancierd door kapitaalkrachtige sympathisanten. Zelden wekken die de 
verontwaardiging van de critici van Soros. Zou Soros worden beschuldigd 
van steun aan 'organisaties die via een bochtje zijn verbonden met de 
radicale Moslimbroeders' als hij niet royaal aan vluchtelingen zou 
doneren? In Saoedi-Arabie en de Arabische Emiraten - veel geprezen door 
Trump en niet getroffen door diens inreisverbod - wonen diverse 
miljonairs die niet 'via een bochtje' maar rechtstreeks aan radicale 
islamitische groepen doneren. Die reeel bestaande sponsors van salafisme 
hebben weinig last van Baudet, flink-rechts en alt-rechts: erger is 
immers Soros.

Een verklaring voor Soros-haat ligt besloten in een karakterisering uit 
het Oost-Europa van een kwart eeuw terug: Soros is een roofdier dat zich 
atypisch gedraagt. Van zulk gedrag 'raakt de natuur in de war'. Een vos 
hoort het kippenhok onveilig te maken. Een vos die ineens kippen gaat 
beschermen maakt zich bij andere vossen niet geliefd. Wie rijk wordt met 
wildkapitalistische activiteiten hoort zich in te zetten voor 
belastingparadijzen of de Republikeinse Partij of hotels in Dubai - niet 
voor Syrische vluchtelingen, Bulgaarse literaire tijdschriften of 
vervolgde Russische lhbti'ers.

Soros was zijn tijd vooruit toen hij in de hoogtijdagen van het 
neoliberalisme riep dat de markt na het wegvallen van het 
Sovjet-imperium de grootste bedreiging was geworden voor de open 
samenleving. Maar welke geloofwaardigheid bezit een wilde kapitalist die 
de wereld tegen wild kapitalisme wil beschermen? Kan iemand die in een 
dag met meedogenloos speculeren een miljard verdient uberhaupt een 
gutmensch zijn?

Wat voor zijn critici excessief tegenstrijdig was, zag Soros zelf 
slechts als excessief rationeel: dit financiele systeem bestaat, dit 
systeem benut je maximaal, met wat je eruit haalt probeer je de wereld 
'in de goede richting' te duwen. In het gedachtengoed van Soros gaat 
zulk rationalisme gepaard aan een besef van de onvoorspelbaarheid van 
alles. We kunnen alle factoren die een ontwikkeling in gang zetten 
onmogelijk doorgronden. Omdat ons begrip van een situatie per definitie 
te wensen overlaat, is het onvermijdelijk dat we vaak verkeerd zitten. 
De kunst is je fouten te corrigeren. Zijn succes als speculant weet 
Soros exclusief aan zijn foutcorrectie. In zijn optiek was hij geen 
durfkapitalist maar een kapitalist die 'iets' durfde, namelijk snel 
feilbaarheid onderkennen. De speculant Soros, vertelde de denker Soros, 
kon sneller dan concurrenten andere scenario's van stal halen omdat hij 
niet eerst door een ontkenningsfase heen hoefde. Koppigheid, trots, 
woede en andere 'irrationele ego-dingen' brengen een speculant nergens.


Verkeerde kant

Eenvoudige zelfhulp van Soros: wees je ervan bewust dat alles zich 
altijd ineens helemaal tegen je kan keren. De tragiek van Soros is dat 
de markten zich altijd in zijn voordeel herstelden, maar dat op de plek 
waar het hem allemaal om te doen was, de wereld zelf, alles aan de eind 
van zijn leven de verkeerde kant opgaat. Onrustbarend is in 2018 niet de 
koers van de beurs, maar de koers van de wereld. Soros deed letterlijk 
alles wat in zijn vermogen lag om open samenlevingen in Oost-Europa van 
de grond te krijgen - in de regio rukken nationalisme, conservatisme en 
autoritarisme weer op. Gevestigde open samenlevingen worden ondertussen 
eveneens bedreigd. In de VS trad een president aan die behalve een 
typisch roofdier ook een typische vijand is van de open samenleving 
zoals Soros' leermeester Karl Popper die schetste - een president die 
ook twittert dat Soros het brein is achter samenzweringen.

Nog tragischer voor Soros is de opkomst van Viktor Orban. Het zijn 
uitgerekend politici uit zijn geboorteland die met zijn geld studeerden 
die zijn erfenis het agressiefst ontmantelen. De jonge Orban had een 
Soros-beurs, de gerijpte Orban is de architect van de 21ste-eeuwse 
versie van de gesloten samenleving waarin hoge hekken tegen 
vluchtelingen worden opgetrokken. In dat proces wordt korte metten 
gemaakt met het politiek pluralisme, de rechtsstaat en Soros' Centraal 
Europese Universiteit in Boedapest.

Soros zou Soros ontrouw zijn geweest als hij had gedacht dat een man de 
loop van de geschiedenis kan veranderen, hoeveel geld zo'n man daar ook 
aan besteedt. Hij heeft gedaan wat hij kon, helaas, zo zei Soros 
onlangs, 'het speelveld is erg slecht gekanteld'. Hoe we het kunnen 
keren, ziet hij niet een-twee-drie: 'Ik zie een enorm onevenwicht in de 
wereld.' We mogen hopen dat de wereld net als de speculant onverwacht en 
onvoorzien geluk heeft.

--------
(c) 2018 Persgroep