[D66] Ter Braaks ‘zwakke’ democratie voorzag het schipperen...

[A.O.]

shipoffools

"Het simpele woord democratie is uitgesloten, daar hij aan een 
toekomstige ideale
gelijkheid niet gelooft; voor hem is de toekomst helemaal vrij, onzeker, 
onveilig; hij
moet aan dit woord democratie een bepaling toevoegen: nu eens gewaagt 
hij van de
‘zwakke’ democratie (3, 371), dan weer van de ‘democratie van Niemand’ 
(3, 375),
naar het afweerwoord van Odysseus op het eiland der cyclopen.
Zijn democratie is zwak, omdat zij op een zeer broze basis is 
gegrondvest: wat
voor een aantrekkingskracht houdt een wisselende, dynamische tactiek in, 
ten opzichte
van een eeuwige, statische doelstelling?*De ‘zwakke’ democratie steunt 
op de paradox,**
**het schipperen, het Niet,* terwijl de woord-democratie op een stevige 
waarheid berust.
De democratie van Niemand betekent, dat geen mens zich in abstracto bij zijn
democratie zal kunnen aansluiten, wegens een gebrek aan gemeenplaatsen en
propagandistische leuzen; de dogmatische democraat ondertekent de 
Verklaring der
Mensenrechten, maar Ter Braak ontkent deze rechten: ‘Ik ben al lang 
doordrongen
geweest van het feit dat er geen recht is, maar alleen voorrecht’ (4, 
867); wie zal een
blanco verklaring onderschrijven? Geen andere uitleg is mogelijk dan 
deze: men
wordt niet democraat, men is democraat;

men kan zich niet tot democraat oefenen, want een kandidaat in de 
democratie heeft
een leermeester in het vak nodig, een ‘schoolmeester’, die de adequate 
woordtechniek
doceert; deze techniek, het termenbezit ontbreekt bij Ter Braak: ‘Het is 
de diepste
zin der democratie, dat men zelfs geen woorden zou kunnen vinden voor een
propaganda’ (3, 375). Na afloop van een lezing voor een 
studentenpubliek, hoorde
J. Benda eens studenten hem de vraag stellen wat er eigenlijk te doen 
viel om de
cultuur te saneren, hierdoor de mogelijkheid beogende een geestelijke 
actie buiten
de mens te voeren, die een hele groep zou omvatten; Benda geeft volgende
commentaar:
‘Comme s'ils se figuraient que l'action de l'esprit doit s'exercer en corps
et ne voyaient pas qu'en cette matière l'union fait la faiblesse’ 183) .
Evenals Benda, gelooft Ter Braak niet aan een modeldemocraat, die volgens
bepaalde recepten zou kunnen gekweekt worden; alles moet uit de persoon zelf
ontstaan; er is eigenlijk geen democratische idee, die men belijdt, maar 
wel een
democratisch instinct, dat men beaamt. Democraat zijn is een gezindheid, 
die geen
enkel woord volledig kan uitdrukken.

‘/Demokratie ist Denken; aber es ist ein dem Leben und der Tat verbundenes//
//Denken; sonst wäre es nicht demokratisch, und eben hierin ist die//
//Demokratie neu und modern.’ 184)//
///
Deze nieuwe en moderne democratie waarop Th. Mann zinspeelt, is Ter Braaks
*‘democratie van Niemand’, een democratie die men niet kan prediken*. 
Een abstracte
idee kan men leren, en een handeling gebieden; maar een dwangactie mist een
geestelijke inslag, terwijl een aangeleerde idee niet door het vuur van 
de actie is
gegaan; zowel een geestelijke daad als een concrete idee kunnen slechts 
in de persoon
zelf plaatshebben.*De democraat is een non-conformist, omdat hij niet 
meeschreeuwt**
**met het volk, hetgeen hem niet belet het ‘geweten van het volk’ (7, 
422) te zijn, het**
**intellectueel geweten van het volk.* Het volk wil de gelijkheid en 
handhaaft
ongelijkheden; het intellectueel geweten van de Terbrakiaanse democraat 
wordt
gefrappeerd door die tegenstrijdigheid, en tracht ze op te heffen, 
terwijl het zich de
vraag stelt: waarom wil het volk de gelijkheid? Het antwoord luidt: het 
volk wil de
gelijkheid om de ongelijkheid, de geest om de macht; het wil de geest om 
de macht
te kunnen uitoefenen. Het gevolg hiervan is, dat de non-conformist als 
de regulator
van het volk fungeert: schommelt dit naar de macht, dan zal hij het erop 
attent maken,
dat de macht in de geest is gefundeerd, en het blinde streven naar macht 
moet geremd
worden; neemt integendeel de idealistische strekking de bovenhand, dan 
zal hij het..." *)

*) http://www.dbnl.org/tekst/henr002menn01_01/henr002menn01_01.pdf
Menno ter Braak in het licht van Friedrich Nietzsche Roger Henrard
bron Roger Henrard, Menno ter Braak in het licht van Friedrich Nietzsche 
. Heideland, Hasselt 1963

schippers




-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20170317/47a6124c/attachment-0001.html>
-------------- next part --------------
A non-text attachment was scrubbed...
Name: fools.jpeg
Type: image/jpeg
Size: 171377 bytes
Desc: not available
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20170317/47a6124c/attachment-0001.jpeg>
-------------- next part --------------
A non-text attachment was scrubbed...
Name: schippers.jpg
Type: image/jpeg
Size: 12456 bytes
Desc: not available
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20170317/47a6124c/attachment-0001.jpg>