[D66] Strategisch stemmen op Rutte werkt vooral averechts

[A.O.]

http://stukroodvlees.nl/strategische-stemmen-op-rutte-werkt-alleen-averechts/

Strategisch stemmen op Rutte werkt vooral averechts
door Niels Spierings 13/02/2017
8 Comments

Uit angst dat Wilders gaat winnen, overwegen tal van kiezers op Rutte te
stemmen. In een presidentieel systeem zou dit kunnen helpen. Echter het
goed doordenken van deze zogenoemde ‘strategische stem’ toont aan dat
het juist Wilders in de regering helpt. Of dat het de macht van Rutte
vergroot in coalitie-onderhandelingen met de partijen waar de politieke
voorkeur van de strategische stemmers eigenlijk ligt.



Het dilemma dat er geen is

13 tot 22% van de GroenLinks, PvdA, D66 en CDA kiezers overweegt VVD te
stemmen om te voorkomen dat de PVV aan de macht komt, rapporteerde de
Volkskrant (11/02/2017). Door het kiesstelsel is strategisch stemmen in
Nederland ongeveer hetzelfde als koffiedik kijken. Er zijn simpelweg te
veel variabelen in het spel om gericht strategisch te kunnen stemmen.

De specifieke strategische stem op Rutte om te voorkomen dat Wilders aan
de macht komt, kunnen we echter vrij goed doorexerceren. De uitkomst: in
alle gevallen verliest de ‘strategische kiezer’.

Hieronder loop ik de scenario’s langs. Wat is cruciaal om vooraf te weten?

Nederland is geen presidentieel systeem; een partij zal altijd coalities
moeten sluiten om te kunnen regeren (zeker nu!).
De grootste partij krijg normaal gesproken het initiatief om een
coalitie te vormen, maar de grootste zijn in de verkiezingen is zeker
geen garantie dat je in de coalitie komt. Zo kwam de PvdA met haar 53
zetels in 1977 ook niet in de regering omdat CDA (49) en VVD (28) het op
een akkoord gooide (Kabinet Van Agt I).
In de coalitieonderhandelingen heb je als grotere partij in zetelaantal
meer in de melk te brokkelen.

Ons dit realiserend kunnen we gaan kijken wat de strategische Rutte stem
kan betekenen.



Scenario 1: Wilders wint (toch)

Een flink aantal kiezers stapt over van andere partijen naar de VVD,
maar niet genoeg om de virtuele achterstand van ongeveer 5 zetels te
overbruggen. De PVV wordt dus de grootste partij. Voor een coalitie
heeft Wilders echter steun van 76 Kamerleden nodig. Nemen we de
bovengrens van de peilingwijzer, dan zouden PVV, VVD en CDA nu net aan
75 zetels komen. Als er meer stemmen naar Ruttes VVD gaan van ook D66,
PvdA en GroenLinks, maakt dat kabinetsvorming dus makkelijker en wordt
het mogelijk met drie partijen. Het zal niet de eerste keer zijn dat het
ondenkbare (CDA en VVD gaan met PVV in zee) toch gebeurt ‘in het
landsbelang’ en ‘naar de kiezer luisterend’.



Scenario 2: Rutte Rules

U kunt nu terecht opwerpen dat Rutte wellicht helemaal niet van zins is
om met de PVV in een coalitie te stappen. Sterker nog, hij heeft samen
regeren al uitgesloten. Let wel, Rutte is niet expliciet geweest over
creatieve gedoogconstructies, minderheidskabinetten en andere vormen van
‘niet samen regeren’-coalities.

Maar goed, stel dat Rutte inderdaad zeker niet met de PVV gaat
samenwerken, dan is een stem op de VVD helemaal niet nodig om te
voorkomen dat de PVV aan de macht komt. Zonder de VVD krijgt de PVV
namelijk nooit een meerderheid in de Tweede Kamer zover om haar regering
te steunen. Zonder de VVD is de ‘meest waarschijnlijke coalitie voor de
PVV dan PVV-CDA-CU-SGP-SP-50Plus, en waarschijnlijk is dan zelfs nog een
zevende partij nodig![1]Samengevat: zonder de VVD komt de PVV niet in de
coalitie. Als de VVD inderdaad de PVV heeft uitgesloten, voorkomen de
strategische stemmen dus helemaal niets. Wat de extra stemmen voor Rutte
dan wel betekenen, is dat de VVD een betere onderhandelingspositie
krijgt. De partij hoeft dan wellicht met minder partijen samen te werken
en kan ze makkelijker tegen elkaar uitspelen. Bovendien heeft ze dan
juist door de strategische stemmen van GroenLinks, D66, PvdA en CDA meer
macht om het regeerakkoord te dicteren aan die partijen.



Scenario 3: De kans is 0,001%

Het kan natuurlijk ook zijn dat Rutte door de strategische stem de
grootste wordt en creatief een oplossing vindt om zich aan zijn woord te
houden (“de kans is nul”) en tóch met de PVV samen te werken. Dat was
natuurlijk niet de bedoeling van de strategische stem. Wilders mag dan
wel geen premier worden, maar de PVV gaat wel regeren en het beleid
beïnvloeden. Voor Rutte is dit zowel inhoudelijk als qua dagelijks
bestuur interessant.

Coalities worden vaak gevormd zodat ze ‘minimal number’ en ‘minimal
distance’ zijn. Met andere woorden: des te minder andere partijen, des
te makkelijker en de voorkeur ligt bij partijen die vergelijkbare
standpunten hebben. Voor de VVD zijn de logische partners CDA, D66,
klein-christelijk en toch echt de PVV

Zonder de PVV komen deze partijen nog niet in de buurt van een
meerderheid, terwijl bij een tweestrijd Rutte misschien zelfs kan
regeren met enkel de PVV als partner.[2] Strategische stemmen vanuit
andere partijen naar de VVD vergroten dus de kans op een VVD-PVV kabinet
en verminderen in het andere geval de onderhandelingsmacht van de ‘eigen
partij’.



We kiezen geen premier

Omdat Nederland een coalitieland is, zal het voor de PVV verdomd lastig
zijn om tot een coalitie te komen. Daarvoor bevindt ze zich teveel aan
de rand van het partijstelsel. Het is simpelweg niet zo dat de leider
van de grootste partij in Nederland automatisch premier wordt.
Bovendien, zelfs in de voor Wilders meeste gunstige peiling (Maurice de
Hond, jan/feb 2016) kreeg hij slechts ruim een kwart van de stemmen.
Lang geen meerderheid dus.

Echter, voor zowel Rutte als Wilders is het wel heel aantrekkelijk net
te doen alsof het gaat om een premiersverkiezing. Hoe meer aandacht zij
krijgen, hoe minder zichtbaar andere partijen worden. Rutte en Wilders
verdelen de stemmen onderling. Het effect?

Als Rutte Wilders echt uitsluit komt de PVV sowieso niet in de regering
en hoef je dus niet strategisch te stemmen (zonder VVD komt PVV er niet
in). Een strategische stem vergroot dan enkel de macht van Rutte
tegenover de partij waar je echte voorkeur lag.
Als Rutte de PVV stiekem niet uitsluit dan is het juist de strategische
kiezer die de kans vergroot dat Rutte III een VVD-PVV kabinet is of dat
in 2017 Wilders I aantreedt.



[1] Er van uitgaande dat D66 en GroenLinks het inhoudelijk niet eens
zullen worden met de PVV. Dat lijkt me geen controversiële assumptie.

[2] Hoewel er wel degelijk extra partijen nodig zijn om een meerderheid
te halen in de Eerste Kamer.