[D66] Euroreferendum: Stem tegen bij referendum was niet tegen EU

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  18 november 2016
Auteur: Romana Abels
URL:    
http://www.trouw.nl/tr/nl/39682/nbsp/article/detail/4417461/2016/11/18/Stem-tegen-bij-referendum-was-niet-tegen-EU.dhtml


Stem tegen bij referendum was niet tegen EU
-------------------------------------------

De kiezers die op 6 april tegen het associatieverdrag met Oekraine 
stemden, deden dat niet in de eerste plaats uit afkeer van de Europese 
Unie. Ze stemden vooral tegen het verdrag omdat ze Oekraine niet 
vertrouwen vanwege de corruptie, of uit vrees dat Oekraine vanwege het 
verdrag een stap dichter bij toetreding tot de EU zou komen. 'Het lijkt 
er sterk op dat de kiezer oprecht heeft geprobeerd om de vraag op het 
stemformulier te beantwoorden', zegt hoofdonderzoeker Kristof Jacobs aan 
de Radboud Universiteit van Nijmegen.

Het is een van de belangrijkste bevindingen van het Nationaal Referendum 
Onderzoek dat vandaag uitkomt. Net als bij Tweede-Kamerverkiezingen 
gebeurt, heeft bij het referendum in april een groep wetenschappers van 
vijf Nederlandse universiteiten zich de afgelopen maanden heeft gebogen 
over de uitkomsten van een onderzoek dat voor, tijdens en twee weken na 
het referendum werd uitgevoerd onder zo'n 2500 kiesgerechtigden. Zij 
werden uitgebreid ondervraagd over hun beweegredenen om al dan niet naar 
de stembus te gaan.

Bij de volksraadpleging in april stond de vraag centraal of Nederland 
een samenwerkingsverdrag tussen de EU en Oekraine moet ondertekenen. Na 
een harde campagne stemde 61 procent van de kiezers tegen. Na de uitslag 
werd vaak verondersteld dat de kiezer zich breder, namelijk tegen de EU 
zou hebben uitgesproken. De EU een spaak in de wielen te steken was 
immers het belangrijkste motief van de initiatiefnemers tot het 
referendum. Maar uit het kiezersonderzoek blijkt dat slechts voor 7,5 
procent van de tegenstemmers het motief. Ook andere redenen die in de 
Nee-campagnes een belangrijke rol speelden, hadden geen vat op de 
kiezer. Jacobs: 'Slechts een handvol kiezers gaf als argument voor hun 
tegenstem dat zij tegen militaire samenwerking met Oekraine waren, of 
tegen visumliberalisatie voor inwoners van het land.'

Ook is nu duidelijk geworden dat de uitkomst ook Nee was geweest als de 
mensen die hoopten dat de opkomstdrempel niet werd gehaald, toch waren 
gaan stemmen. Het percentage zogenaamde 'strategische thuisblijvers' lag 
rond de 2,5 procent. Was er een stemplicht geweest, dan was de uitkomst 
niet anders geweest. Ook opmerkelijk is het belangrijkste argument van 
de voor-stemmers: de meeste van hen, 37,7 procent, wilde vooral de 
bevolking van Oekraine steunen. Op de tweede plaats pas kwam het meest 
genoemde argument uit de pro-campagne: het bevorderen van 
handelsrelaties (21 procent).

Op dit moment is nog altijd niet bekend wat het kabinet met de uitkomst 
gaat doen. Premier Rutte kreeg onlangs van de Tweede Kamer meer tijd om 
de Nee-stem om te zetten in beleid. Rutte is op zoek naar wat hij noemt 
een 'geitenpaadje'. Hij wil noch het verdrag zonder meer opzeggen, noch 
het advies van de kiezers naast zich neerleggen.

Gingen mensen niet stemmen, dan was dat vooral omdat ze zelf meenden 
zich onvoldoende in het onderwerp te hebben verdiept of omdat het 
onderwerp niet belangrijk genoeg was. Deden ze dat wel, dan was het vaak 
tegen heug en meug: in het onderwerp was slechts een klein deel 
geinteresseerd. Dat het aantal geopende stembureaus minder groot was dan 
bij landelijke verkiezingen, bleek geen beletsel.

--------
(c) 2016 Persgroep