[D66] Waarom de komende week beslissend wordt voor de EU

[J.N.]

http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2016/03/01/waarom-de-komende-week-beslissend-wordt-voor-de-eu

Analyse

Waarom de komende week beslissend wordt voor de EU

Maandag 7 maart wordt een nieuwe Europese top georganiseerd over de
vluchtelingenkwestie. Het is een top waar bijzonder veel op het spel
staat, en die het Europa zoals we dat nu kennen wel eens definitief zou
kunnen hertekenen.

    Thomas Decreus

dinsdag 1 maart 2016

Het waren schrijnende beelden die ons maandag bereikten. Wanhopige
vluchtelingen die het hek dat Griekenland van Macedonië scheidt,
bekampen met stokken en balken. De politie aan de Macedonische kant van
de grens aarzelde niet om traangas af te vuren in de menigte
vluchtelingen, waartussen zich ook vrouwen en kinderen bevonden.

Het was nochtans een scenario dat in de sterren stond geschreven. Sinds
Macedonië zijn grenscontroles verstrengde, zitten duizenden mensen
opeengepakt bij de prikkeldraad die Macedonië van Griekenland scheidt.
Douches, bedden of tenten ontbreken. Velen brengen de nachten door in de
kou, zonder enige vorm van beschutting.

De harde houding van Macedonië kwam er na een informele top tussen
Oostenrijk en tien Balkanlanden waarop besloten werd om in te zetten op
een strenge grenspolitiek. Onder druk van Oostenrijk en Hongarije laat
Macedonië enkel nog vluchtelingen door uit Syrië en Irak, en dat na
grondige controle van hun identiteitspapieren. Afghanen blijven
letterlijk in de kou staan.

Ook andere Balkanlanden hebben de greep op hun grenzen versterkt.
Slovenië, Kroatië en Servië kijken erop toe dat maximum 580
vluchtelingen per dag de grens overkunnen. Slovenië heeft ook troepen
geplaatst bij de grens met Kroatië. Albanië, een buurland van Macedonië,
kondigde ook aan de grens te willen sluiten.

Oostenrijk zelf wil per dag niet meer dan 3200 asielzoekers toelaten.
Het aantal asielaanvragen per dag is beperkt tot tachtig. Ondertussen
nam ook België het initiatief om grenscontroles met Frankrijk in te
voeren als reactie op de ontruiming van de jungle in Calais.
Hongaars referendum

De eenzijdige beslissing van Oostenrijk en de Balkanlanden om de grens
met Griekenland af te grendelen, zette kwaad bloed bij de Grieken.
Vooral het feit dat Griekenland op geen enkele manier betrokken werd bij
het overleg, zit de Griekse regering hoog. Prompt besloot die om de
Griekse amabssadeur uit Wenen te laten terugkeren. Een daad die ongezien
is tussen landen die deel uitmaken van de Europese Unie.

Ook Duitsland kon niet bepaald lachen met de informele top die
Oostenrijk bijeen riep. Merkel verzet zich tegen een Europa waarin ieder
land op eigen houtje, of in samenspraak met nabijgelegen landen, zijn
eigen grenspolitiek uittekent. De Duitse bondskanselier stelt al haar
hoop in een Europese top die op 7 maart plaatsvindt. Haar plan? Een
Europese verdeelsleutel voor de opvang van vluchtelingen tussen de
Europese landen en het akkoord met Turkije opnieuw leven in blazen. Dit
laatste komt erop neer dat Turkije geld wordt toegestopt om zelf het
grootste deel van de vluchtelingen op te vangen.

Of er op 7 maart tot een akkoord zal gekomen worden, is zeer de vraag.
Het anti-migratiekamp dat vooral geleid wordt door de Oost-Europese
landen lijkt niet van plan een duimbreed toe te geven. De Hongaarse
premier Viktor Orban kondigde reeds aan een referendum te willen
organiseren indien Europa quota wil opleggen. Een referendum waarvan de
uitkomst naar alle waarschijnlijkheid in het voordeel van Orban zal spelen.

Griekenland als zondebok

Voor het anti-migratiekamp is vooral Griekenland steeds meer kop van
jut. Om het in de woorden van De Wever te zeggen: “Griekenland is al van
dag één een onderdeel van het vluchtelingenprobleem, niet van de
oplossing. Het land lapt alle Europese regels aan zijn laars. Het heeft
de deuren van de Schengenzone opengezet. Het is een translitland zonder
een écht asielbeleid. Ze laten iedereen doorlopen naar het noordwesten
van Europa."

Heel gelijkaardige beschuldigingen uitte ook Oostenrijk aan het adres
van Griekenland. Vanuit Wenen klonk het dat Griekenland de deuren
wagenwijd openzette, en zo verantwoordelijk is voor de instroom van
vluchtelingen in Europa. De Oostenrijkse minister van Binnenlandse
Zaken, Johanna Mikl-Leitner, betwijfelt daarom of Griekenland wel in de
Schengenzone kan blijven: “Als het inderdaad zo is dat Griekenland zijn
buitengrenzen niet kan beschermen, kan het dan wel een lid zijn van de
Schengenzone ?", vroeg zij zich luidop af.

Ook de Hongaarse premier Orban is die mening toegedaan. “Griekenland kan
de Europese grenzen niet beschermen”, zo liet hij optekenen. Gevolg: de
grenzen van Bulgarije en Macedonië moeten gesloten worden, aldus Orban.

Humanitaire crisis

Het scenario waarbij Griekenland de facto uit de Schengenzone wordt
gezet, en de Europese buitengrens opschuift in noorderlijke richting,
voltrekt zich momenteel. En het is het gedroomde scenario van ondermeer
Orban en De Wever. Wat er echter niet bijgezegd wordt is dat dit
onvermijdelijk eindigt in een humanitaire catastrofe. De confrontaties
die gisteren plaatsvonden aan de Grieks-Macedonische grens zijn daar een
eerste symptoom van.

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) becijferde dat meer
dan 102.500 vluchtelingen voet aan wal zetten in Griekenland tijdens de
eerste maanden van 2016. Dat is een record. Ter vergelijking: in 2015
werd de grens van 100.000 pas in de maand juni overschreden. Het ziet er
dus naar uit dat er in 2016 dubbel zoveel vluchtelingen de oversteek wagen.

Omwille van zijn ligging en kustlijn is Griekenland de makkelijkste
toegangsweg tot Europa. De Griekse eilanden liggen op een boogscheut van
de Turkse kust en bovendien is het fysiek onmogelijk om de bijzonder
grillige en meerdan 13.000 kilometer lange kustlijn van Griekenland te
bewaken. Dat zoveel vluchtelingen aankomen in Griekenland heeft dus niks
te maken met de onwil van de Griekse regering.

Door het sluiten van de Macedonische grens zitten nu reeds 20.000
Afghanen vast in Griekenland. Gezien de grote aantallen vluchtelingen
die Griekenland binnenkomen, is het slechts een kwestie van enkele weken
totdat de situatie in Griekenland volledig escaleert. Dimitri
Avramopoulos, de EU-commissaris voor migratie, waarschuwde dat een
grootschalige humanitaire crisis heel nabij is en plant daarom een grote
hulpoperatie voor Griekenland.

Illusies

Het Europese anti-migratiekamp zou Griekenland het liefst uit de
Schengenzone zetten. De tactiek is duidelijk: een situatie creëren
waarbij Griekenland de facto geen deel meer uitmaakt van die
Schengenzone door de Balkanlanden grensovergangen te laten sluiten.
Maar, nog los van de humanitaire ramp die dit met zich meebrengt, is het
gewoon een beleid dat gebaseerd is op illusies.

Griekenland uit de Schengenzone duwen zal helemaal niks oplossen.
Integendeel:

    Griekenland ligt, geografisch gezien, eigenlijk al grotendeels
buiten de Schengenzone. In het noorden grenst Griekenland immers aan
Macedonië, Albanië en Bulgarije. In het Oosten aan Turkije. Al deze
landen behoren niet tot de Schengenzone. Of Griekenland nu wel of niet
tot de Schengenzone behoort, zal niets veranderen aan de
vluchtelingenkwestie. De situatie zal dezelfde blijven als ze nu is: een
humanitaire crisis op Griekse bodem en vluchtelingen die wanhopig
proberen de grenzen over te steken.
    Wat wel dreigt te gebeuren is dat spanningen tussen Europese landen
zullen escaleren tot openlijke vijandelijkheid. Nu reeds krijg je een
situatie waarin vluchtelingen een pasmunt en wapen worden tussen
verschillende landen en regio's. Dat zal enkel toenemen wanneer verder
wordt afgestapt van Schengen. De volledige politieke desintegratie van
de Europese Unie wordt dan erg waarschijnlijk.
    Als Griekenland buiten de Schengenzone valt, dan zal de problematiek
verschuiven naar andere landen. In de eerste maanden van 2016 kwamen
bijvoorbeeld ook een kleine 7500 vluchtelingen aan in Italië. Wanneer de
buitengrens van Europa in noordelijke richting verlegd wordt, dan zal de
vluchtelingenstroom zich vermoedelijk verplaatsen naar Italië en zal
Griekenland pas echt fungeren als transitland. Het is bijvoorbeeld niet
ondenkbeeldig dat vluchtelingen eenmaal op Griekse bodem opnieuw in
bootjes zullen stappen in de hoop de Italiaanse kust te bereiken. In
tegenstelling tot wat het anti-migratiekamp beweert, zal een exit van
Griekenland uit de Schengenzone dus mogelijk leiden tot een sterkere
onderhandelingspositie van Griekenland. Vergelijkbaar met de positie die
Turkije nu heeft.
    En dan is er nog de economische kost van een Griekse exit uit
Schengen. Grenscontroles betekenen een rem op internationale handel en
omzet. Extra grenscontroles dreigen de nu reeds noodlijdende Griekse
economie verder te wurgen. Dit geldt overigens niet enkel voor
Griekenland. Uit een rapport van de studiedienst van het Europese
parlement blijkt dat het sluiten van binnenlandse grenzen de
intra-Europese handel zal doen afnemen met 10 à 20 procent. Dat komt
neer op een kostprijs van 100 miljard euro per jaar. Het sluiten van
grenzen zal Europa dus op termijn in een recessie storten.

Hard spelen

Er staat dus veel op het spel tijdens de top van 7 maart. Grosso modo
zijn er twee mogelijkheden. We slaan verder de richting in van een
uiteenvallend Europa, dat zich een humanitaire ramp, internationale
spanning en een economische recessie op de hals haalt. Of er worden
quota overeengekomen en er wordt een deal gesloten met Ankara. Ook in
dat scenario zal er nog steeds een (te) hoge humanitaire tol betaald
worden. Maar het is alvast beter dan het non-alternatief van het
anti-migratiekamp. De sterren staan echter niet gunstig. Merkel staat
relatief geïsoleerd en zeker de Oost-Europese landen lijken bereid het
erg hard te spelen.

    Thomas Decreus