[D66] Nash

[J.N.]

http://www.groene.nl/artikel/john-alicia-nash

John & Alicia Nash
Einde

John Nash, briljant Amerikaans wiskundige, Nobelprijswinnaar voor de
economie, en zijn vrouw Alicia Larde, computerprogrammeur en
natuurkundige, werden bekend van de Hollywoodfilm A Beautiful Mind over
zijn worsteling met schizofrenie.

door Irene van der Linde 27-05-2015

‘I think of myself as an exceptional mind’, zegt de Amerikaanse
wiskundige John Nash (86) over zichzelf in het korte, verfilmde – en nu
blijkt laatste – interview dat de Noorse Academy for Science and Letters
onlangs met hem hield ter ere van de aan hem toegekende Abel-prijs voor
wiskunde. Vorige week kreeg hij, samen met een collega, deze
gerenommeerde prijs uit handen van de Noorse koning. John Nash bleef met
zijn vrouw Alicia (82) na de uitreiking nog een paar dagen in Noorwegen.
Toen ze zaterdag van het vliegveld naar hun huis in New Jersey reden,
vloog hun taxi uit de bocht. John en Alicia werden uit de auto
geslingerd en waren op slag dood. Een dramatisch einde van hun toch al
zo dramatische leven.

Aan het einde van de jaren veertig publiceert hij als jonge academicus
aan de Universiteit van Princeton een briljant artikel van slechts twee
pagina’s. Het is een doorbraak in de game ­theory, de dan jonge tak van
wiskunde die zich bezighoudt met de manier waarop individuen, bedrijven
of landen met elkaar in competitie gaan. In 1950 werkt hij deze theorie
uit en laat zien dat het verlies van de een niet altijd het verlies van
de ander is, dat er door samen­werking een evenwicht zal ontstaan
waarbij elke speler winst kan boeken; het zogenaamde Nash equilibrium.
Hij promoveert hierop – in 27 pagina’s – op zijn 21ste en hij is nog
geen dertig als hij hoogleraar wordt op het Massachusetts Institute of
Technology (mit). Op dat moment wordt hij beschouwd als een van de
grootste wiskundigen.

‘Ik werd op de middelbare school gezien als de meest originele
leerling’, vertelt Nash in het Noorse interview. John Nash is de
klassieke nerd. Hij groeit op in West-Virginia waar zijn vader werkt als
ingenieur en zijn moeder als lerares Latijn. In haar biografie A
Beautiful Mind (1998) schrijft Sylvia Nasar dat hij op school wordt
gepest, hij arrogant is en sociaal onaangepast. Zijn zusje zorgt ervoor
dat hij nog wat contact heeft met leeftijd­genoten. Hij is ambitieus en
streeft er al op jonge leeftijd naar om ‘iets nieuws, iets origineels’
te bedenken. ‘Ik ben competitief, in one way or the another’, vervolgt
Nash in zijn recente interview. ‘Ik heb ervaren dat ik anders denk dan
andere mensen.’

Al snel krijgt hij naast zijn hoogleraarschap bij het mit ook een baan
bij Rand Corporation, de Amerikaanse denktank die zich ten tijde van de
Koude Oorlog bezighoudt met het ontwikkelen van strategieën voor een
komende atoomoorlog. Maar hij worstelt met zijn persoonlijke leven.
Nasar beschrijft in de biografie hoe Nash een drietal affaires met
mannelijke collega’s heeft op de universiteit, hoe hij na een korte
romance in 1953 een zoon verwekt bij een verpleegster en hoe hij in 1954
wordt gearresteerd vanwege ‘indecent gedrag’ op het herentoilet,
waardoor hij zijn baan bij Rand verliest. Als hij in 1957 trouwt met
Alicia Larde, natuurkundige en een van de weinige vrouwelijke studenten
in de klas van 1955 aan het Massachusetts Institute of Technology, lijkt
zijn leven op orde te komen. Alicia valt voor Nash’s atletische, lange
lichaam, gecombineerd met zijn heldenstatus, vertelt ze later aan
biografe Nasar. ‘Hij was heel, heel erg knap en erg intelligent.’

    ‘Ik heb ervaren dat ik anders denk dan andere mensen’

Hun geluk duurt kort. Nash’s briljante geest keert zich tegen hem. Als
hij 31 jaar oud is, Alicia is net zwanger van hun zoon, krijgt hij
waandenkbeelden. Hij vertelt zijn collega’s dat geheimzinnige machten
via voorpagina-artikelen met hem proberen te communiceren, dat hij als
enige de code kent. Hij wijst een mooi aanbod van de Universiteit van
Chicago af omdat hij keizer van Antartica gaat worden. Alicia laat hem
opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Nash blijkt te lijden aan
schizo­frenie. Hierna gaat hij snel bergafwaarts. Talloze opnames
volgen, even zovele behandelingen, hij ‘vlucht’ korte tijd naar Europa
vanwaar hij cryptische ansichtkaarten naar familie en collega’s stuurt.
Alicia probeert positief te blijven, zegt ze later tegen Nasar. ‘En ik
probeerde om geen zelfmedelijden te hebben.’

De Oscar winnende film A Beautiful Mind (2002) over Nash en zijn ziekte,
waarin Russell Crowe prachtig de rol van John Nash speelt, Jennifer
Connelly die van Alicia, laat pijnlijk zien hoe het werkt als iemand
niet meer ‘echt’ van ‘onecht’ kan onderscheiden. In de film blijft
Alicia bij hem, in het echt scheidt ze na zes jaar van hem. Ze blijft
wel voor hem zorgen, neemt hem later ook in huis. Ze werkt als
computerprogrammeur en onderhoudt daarmee hem en hun zoon. Hij dwaalt in
die jaren als een schim over de campus van de Universiteit van
Princeton, laat overal raadselachtige formules achter op schoolborden.
Medicijnen bieden soms verlichting, maar na 1958 publiceert Nash niets meer.

Dan, dertig jaar na het begin van de ziekte, is het plotseling voorbij.
Later zegt hij zelf dat hij simpelweg besloot ‘to return to
rationality’. John Nash begint weer wiskundige problemen aan te pakken.
In 1994 krijgt hij de Nobelprijs voor economie voor zijn ideeën over
spel­theorie en het Nash-evenwicht. Hij en Alicia hertrouwen in 2001.
‘We dachten dat dat een goed idee was’, stelde Alicia later. ‘We zijn
immers het grootste deel van ons leven samen geweest.’

De Abel-prijs die vorige week aan John Nash in Oslo is uitgereikt, wordt
gezien als een erkenning voor zijn grote wiskundige prestatie. ‘Ik denk
graag aan mezelf als een genius’, zegt hij in het interview dat het
Noorse Abel-comité opnam. ‘Maar later realiseerde ik me dat dat
betekenisloos is.’