[D66] Heeft het Westen de Oekraine-crisis aan zichzelf te danken ?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  2 september 2014
Auteur: Ko Colijn
URL:    http://www.vn.nl/Archief/Buitenland/Artikel-Buitenland/Heeft-het-Westen-de-Oekrainecrisis-aan-zichzelf-te-danken.htm


Heeft het Westen de Oekraine-crisis aan zichzelf te danken?
-----------------------------------------------------------

Volgens deze experts waren de NAVO-uitbreidingen naar het oosten een 
strategische blunder, die vroeg of laat tot crisis zou leiden.

Je maakt je er niet populair mee, maar hier en daar nemen geleerden 
het ook nog een beetje op voor Rusland. In het jongste nummer van 
Foreign Affairs staan twee artikelen die zo'n poging doen. Allereerst 
is daar hoogleraar internationale betrekkingen John Mearsheimer 
(Chicago) die de crisis om Oekraine het gevolg van een westerse 
provocatie noemt. Niet onverwacht, want hij is een realist pur sang en 
betoogt geheel volgens dat boekje dat Rusland weinig anders kon doen 
na het opschuiven van de NAVO naar haar westgrens. 'This is 
geopolitics 101: grootmachten zijn altijd gevoelig voor potentiele 
dreigingen in de buurt van hun grondgebied,' aldus Mearsheimer. 'Stel 
je de woede in Washington eens voor als China een alliantie zou 
aangaan met Mexico en Canada.'

Het Westen hanteerde na 1989 het draaiboek dat een liberale orde 
vanzelf voor Europese vrede zou zorgen en dat een uitbreiding van de 
NAVO dus voor weinig problemen zou zorgen. Een illusie, want Rusland 
bleek een ander scenario te volgen en liet zich de idealen van de 
21ste eeuw niet opdringen. Het Westen was blind voor de protesten uit 
Moskou, en anders ook wel moedwillig doof omdat Rusland als toch niet 
sterk genoeg werd beschouwd om zich te verweren.

En het argument dat de NAVO wel moest uitbreiden (want het is eten of 
gegeten worden, en een land als Rusland moet je altijd aan de ketting 
leggen voor het geval dat het weer eens machtig zou worden) snijdt 
volgens Mearsheimer geen hout. Rusland is hoe dan ook een 'declining 
power' en zelfs als het dat niet was, is het een strategische blunder 
om landen als Oekraine en Georgie warm te maken voor de NAVO, want als 
het erop aankomt, zal het Westen geen poot voor ze uitsteken. Dat 
bewijst het laatste halfjaar wel.

Als kroongetuige voert Mearsheimer ook nog de beroemde oud-diplomaat 
George Kennan, architect van de omsingelingsstrategie uit de Koude 
Oorlog tegen de Sovjet-Unie, ten tonele. Die achtte de 
NAVO-uitbreiding 'een redeloze, tragische vergissing', en voorspelde 
in de jaren negentig dat de uitbreiding van de NAVO vroeg of laat tot 
een crisis zou leiden, waarna de voorstanders van uitbreiding 
voorspelbaar zouden zeggen 'dat we altijd al wisten dat de Russen nu 
eenmaal zo zijn'. Advies van Mearsheimer: maak van Oekraine een soort 
Oostenrijk.

In een tweede essay onderzoekt collega-hoogleraar Mary Elise Sarotte 
(Harvard, Zuid-Californie) of het Westen precies 25 jaar geleden, toen 
de Berlijnse Muur viel, wellicht bepaalde toezeggingen aan Gorbatsjov 
heeft gedaan met betrekking tot de NAVO. Nee, maar er is op zijn minst 
dubbel spel gespeeld. De Sovjetleider wilde wel over Duitse hereniging 
onderhandelen, maar spartelde tegen toen het ging over de toekomst van 
het bondgenootschap. Uit inmiddels vrijgekomen documenten blijkt dat 
er aan de vooravond van de beslissende onderhandelingen tussen Helmut 
Kohl en Michail Gorbatsjov na het nodige trekken en duwen in februari 
1990 twee opties op tafel lagen: het voormalige Oost-Duitsland zou 
zich aansluiten bij 'west' maar geen NAVO-lid zijn, of het zou wel 
NAVO-lid worden maar een beperkte status krijgen. Kohl wilde het niet 
hard spelen en koos voor de eerste optie: geen NAVO-uitbreiding. 
Daarop ging Gorbatsjov akkoord met de hereniging. In zijn memoires 
schrijft Kohl dat hij van geluk niet kon slapen en een lange 
nachtwandeling over het Rode Plein maakte.

Sarotte beschrijft dat de VS vervolgens toch kans zag om Kohl c.s. te 
winnen voor de offensieve lijn. De mening van Bush sr. over een 
compromis met de Russen: 'To hell with that!', dus doordrukken, wel 
NAVO-uitbreiding, geen afspraken maken met de Russen over de andere 
Oost-Europese landen. De Russen kampten intussen met zoveel chaos en 
economische problemen dat het een kwestie van deep pockets zou zijn: 
de Duitsers hadden hun Wiedervereinigung binnen, en in de ogen van 
Bush sr. zouden ze Russische protesten wel kunnen afkopen. En zo 
gebeurde het ook, in september 1990 ging Gorbatsjov door de bocht. De 
aandacht van de Amerikanen ging toen (net als nu?) inmiddels al uit 
naar Irak, waar Saddam Hoessein zich aan de olie van Koeweit had 
vergrepen.

--------
(c) 2014 Weekbladpers Media