[D66] De zaak Spijkers: arts bespioneert haar patiënt

[Henk Elegeert]

 De zaak Spijkers: arts bespioneert haar
patiënt<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/>
Uit
een vertrouwelijk stuk uit het Nationaal Archief, dat Psy in haar bezit
heeft, valt te herleiden hoe de Nederlandse Staat heeft geprobeerd Fred
Spijkers gek te verklaren. Met als doel de waarheid achter een tweetal
dodelijke landmijnongevallen te verdoezelen. Spijkers’ vertrouwensarts Leo
Beth noemt de strekking van het handgeschreven verslag ‘ronduit onthutsend’.

 In 1984 kreeg Spijkers, net in dienst bij Defensie, als
bedrijfsmaatschappelijk werker de opdracht om de weduwe van mijnexpert Rob
Ovaa te vertellen dat haar man door eigen schuld bij een mijnontploffing was
omgekomen. Spijkers had meer dan sterke vermoedens dat de mijn ondeugdelijk
was en weigerde de weduwe voor te liegen. Die opdracht gold ook voor de
nabestaanden van een aantal dienstplichtige militairen die een jaar eerder
door een ongeluk met een zelfde type mijn gedood waren. Sindsdien voert de
overheid een oorlog tegen hem: Spijkers is verguisd en ontslagen, en
Defensie heeft alles in het werk gesteld om hem gek te verklaren.

*Bedrijfsarts
*In het vertrouwelijk
verslag<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/verslag_1987.pdf>,
dat deels naar buiten is gekomen, is te lezen dat bedrijfsarts Corrie
Lankhorst in 1987 haar patiënt Fred Spijkers voor langere tijd bespioneerd
heeft . Als bedrijfsarts was zij, via de Rijks Bedrijfsgezondheids- en
Bedrijfsveiligheidsdienst (RBB), werkzaam voor de minister van Binnenlandse
zaken. Samen met haar collega, bedrijfsmaatschappelijk werker Gerrit
Terpstra, van Defensie, deed zij daarvan minutieus verslag aan Spijkers’
leidinggevende, Wim van der Wansem, die destijds hoofd was van de Centrale
Organisatie van het ministerie van Defensie. Een secretaresse heeft de
informatie destijds opgeschreven.

*Feiten en verzinsels
*Bedrijfsarts Lankhorst en maatschappelijk werker Terpstra hebben in hun
spionageverslag van dag tot dag bijgehouden wat er rond Spijkers doen en
laten is voorgevallen en welke activiteiten er ondernomen zijn. Het verslag
is echter zeer bedrieglijk. Het wekt de schijn dat alle gerapporteerde
feiten op de werkelijkheid berusten. Maar in feite worden acties en
uitlatingen aan Spijkers toegedicht die hij nooit gedaan heeft. Kortom,
deels met feiten en deels met bedenksels is zo het proces van politieke
psychiatrisering van Spijkers in werking gezet.

*Opname
*Zo staat voor vrijdag 7 augustus 1987 genoteerd dat ‘Spijkers [in een
telefoongesprek met zijn collega Terpstra, MvK] met de mededeling volstaat
dat zijn vriendin met zijn huisarts een opname van hem in een psychiatrisch
ziekenhuis aan het regelen zijn’. Volgens Leo Beth, toentertijd Spijkers’
huisarts en nadien zijn vertrouwensarts, is dit absoluut niet waar. ‘Ik ben
nooit bezig geweest een opname voor hem in een psychiatrisch ziekenhuis te
regelen. Daar was ook geen enkele reden toe.’

*Antwoordapparaat
*Voor donderdag 20 augustus 1987 meldt het verslag: ‘iemand die meent
ontslagen te zijn (…) heeft op het antwoordapparaat [van Terpstra, MvK]
ernstige bedreigingen geuit’. In het vervolg van het verslag blijkt dat de
beschuldigende vinger al snel in de richting van Spijkers wijst. De
ingeschakelde marechaussee gaat de stem van de opname vergelijken met een
bandje waarop de stem van Spijkers staat. Desgevraagd zegt Spijkers dat hij
geen flauw idee heeft waar dit over gaat. ‘Feit is dat noch mijn
dienstleiding noch de Marechaussee bij mij is geweest voor onderzoek’.

*Pentagon
*Ook een telefoontje aan de firma Heineken – op vrijdagmiddag 04 september
1987 -  wordt aan Spijkers toegeschreven. Maar hij weet zeker dat het niet
van hem afkomstig is. ‘Het telefoontje was van een collega van mij, mevrouw
Y, van de BVD. Vanwege zijn eerdere ontvoering had Freddy Heineken een eigen
beveiligingsdienst opgezet, het Pentagon werd dat genoemd. Y heeft vanwege
mij contact gezocht met een vroegere collega van haar. De secretaresse van
Heineken die het telefoontje kreeg, heeft vervolgens Defensie daarover
geïnformeerd. In plaats van de BVD te bellen, zoals de bedoeling van Y was.’


*Onvoorspelbaar en gevaarlijk
*Het beeld dat uit het verslag oprijst is – als je het letterlijk leest -
dat Spijkers om zich heen aan het slaan is, collega’s bedreigt en rijp is
voor een inrichting. Een aantekening van zaterdag 5 september 1987 moet dat
beeld bevestigen. Op die dag laat bedrijfsarts Lankhorst optekenen dat zij
‘Terpstra mee deelt dat zij i.v.m. het onvoorspelbare en mogelijk
gevaarlijke gedrag van S.’ een collega-bedrijfsarts heeft ingelicht. En ook
de observatie van de marechaussee - op dinsdag 08 september 1987 - moet in
die zin gelezen worden: ‘De marechaussee constateert dat er geen sprake is
strafbare feiten of handelingen, [bedoeld is het telefoontje op het
antwoordapparaat van Terpstra, MvK] maar dat wij te maken hebben met een
psychisch zieke defensiemedewerker.’ Lankhorst had trouwens ook al eerder,
in 1985, op de patiëntenkaart van
Spijkers<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/Producties_30.pdf>
genoteerd
dat hij paranoïde was en aan wanen leed.

*Beeldvorming
*Voor vertrouwensarts Beth is duidelijk dat dit verslag alleen maar op het
oog een feitenverslag is. ‘Het is evident naar de conclusie toegeschreven
dat Spijkers een psychiatrische kwaal zou hebben. Het is onderdeel van een
op verzinsels en leugens gebaseerde beeldvorming die hem moest
diskwalificeren.’ Defensie maakte zo, samen met de bedrijfsartsen van de
Rijks Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfveiligheidsdienst (RBB), de weg vrij om
hem als een ‘paranoïde en
schizofrene’<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/osten1.pdf>man
weg te zetten, zoals bedrijfsarts Max Osten van de RBB in november
1987
tegen Beth zei.  De vertrouwensarts kan zich dat telefoontje van Osten nog
herinneren. ‘Ik heb hem toen gezegd dat dat nergens op sloeg. Vanwege het
hele conflict op zijn werk had hij last van een acute stressreactie, passend
bij overspannenheid’.

*Uitstoting
*Door de brenger van ongewenst nieuws te psychiatriseren hoef je, aldus
Beth, het ongewenste nieuws niet serieus te nemen. ‘Het ongewenste nieuws
was de wijze waarop de doden van de landmijnen waren gevallen, en Spijkers
had geweigerd om de nabestaanden in de waan te laten dat het ongevallen
waren. Dan zie je dat mechanismen van uitstoting ingezet worden om de
boodschapper het zwijgen op te leggen. Barbertje moet hangen.’ Dat Spijkers
beslist niet leed aan een psychiatrische aandoening, is in die jaren door
tal van psychiaters bevestigd. Onder meer door Willem van Tilburg, Hans
Keilson, Loek van der Post, Frank Beyaert en Martin Kuilman, die hem al dan
niet in opdracht van de artsen van Binnenlandse Zaken en Defensie onderzocht
hebben (zie het rapport van het Geneva Initiative on
Psychiatry<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/Producties_45.pdf>uit
1991).

*Mond snoeren
*Ondanks diverse voortekenen kreeg Beth medio 1988 pas goed in de gaten dat
Defensie en de bedrijfsartsen dit pad van de politieke-psychiatrisering
ingeslagen waren. ‘Dat werd me helder toen Spijkers door Osten naar
psychiater Harrie Rooijmans werd verwezen. De brief van Osten zat zo vol met
suggestieve vragen. Toen gingen mijn ogen open.’ Hij besefte toen waar de
bedrijfsarts mee bezig was. ‘Het ging hem er niet om om Spijkers terug naar
het werk te begeleiden, zoals een bedrijfsarts dat hoort te doen. Hij was
alleen maar bezig om hem de mond te snoeren.’

*Russische psychiatrie
*Op een zeker moment informeert Beth bij bedrijfsarts Osten of op Spijkers
mogelijk de aanduiding ‘Russische psychiatrie’ van toepassing was. Zoals
bekend was het in de tijd van de Sovjet-Unie niet ongebruikelijk om
dissidenten via de psychiatrie uit te rangeren. ‘Die suggestie werd in alle
toonaarden ontkend’, weet de huisarts nog.

*Vertrouwensschending*

Niet uitgesloten is dat bedrijfsarts Osten justitie om de tuin geleid heeft.
Als hij in oktober 1988 voor de rechtbank getuigt – in dat jaar was hij
inmiddels de bedrijfsarts van Spijkers geworden - zegt hij dat hij zich
‘aanvankelijk wel kon conformeren aan het oordeel van de huisarts dat de
klager [bedoeld is Spijkers, MvK] overspannen was door het arbeidsconflict’
(pdf psy 4). Hoe kan het dan dat hij een klein jaar eerder de huisarts
vertelde dat Spijkers ‘paranoïde en schizofreen’ was. En dat terwijl hij
Spijkers op dat tijdstip nog nooit ontmoet had. Ook Corrie Lankhorst heeft
zich, volgens mr. I. Ravenschlag van het Instituut voor Gezondheidsethiek,
mogelijk aan ‘vertrouwensschending’ en ‘misleiding’ van justitie schuldig
gemaakt.

*Eed van Hippocrates
*Het oordeel van Beth over de bedrijfsartsen van de RBB is glashelder.
‘Zowel Lankhorst als Osten hebben het medisch beroepsgeheim met voeten
getreden. Hun professionele handelen is volstrekt in strijd met de eed van
Hippocrates die ze afgelegd hebben. Ze hebben vertrouwelijke
patiënteninformatie naar buiten gebracht, naar leidinggevenden en andere
niet-medici, bijvoorbeeld de griffier van het
Ambtenarengerecht<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/osten2.pdf>.
En nog belangrijker, ze hebben daardoor Spijkers geschaad.’ Bedrijfsarts
Lankhorst heeft in verleden wel een waarschuwing gekregen van het Medisch
Tuchtcollege (zie de brief van het Geneva Initiative on Psychiatry aan Leo
Beth<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/beth_5_apr_11.pdf>)
en ook is zij gewaarschuwd door de Inspectie voor de gezondheidszorg. Toch
staan beide artsen nog steeds in het BIG-register vermeld.


*In de rechterbovenhoek van het verslag staan een paar onduidelijke regels
gekrabbeld, namelijk ‘Origineel exemplaar dezes is door Van der Wansem !
goedgekeurd behoeft n.a. te worden. M.vr.gr. y, 28 sept
1987’<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/verslag_1987-pag1.pdf>.
Met name de afkorting “n.a.” is alles zeggend. Die letters staan voor: niet
afgelegd. Met andere woorden, het verslag wordt niet in het dossier van
Spijkers opgenomen. Want ondertussen was bekend dat Spijkers inzage in zijn
dossier wilde. Tot een paar maanden geleden was Spijkers dan ook onwetend
van deze tegen hem gerichte acties.
In 2006 heeft toenmalig staatssecretaris Cees van der Knaap van Defensie
besloten dat alle documenten die met de zaak Spijkers te maken hadden, onder
de naam ‘de  Collectie Spijkers’, achter slot en grendel gingen in het
Nationaal Archief. Naar verluidt voor zeventig jaar.* (MvK)

Lees ook ‘Klokkenluider Spijkers krijgt steun in strijd tegen politiek
misbruik psychiatrie’
<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/klokkenluider-spijkers-krijgt-steun-in-strijd-tegen-politiek-misbruik-psychiatrie-1/?no_cache=1&cHash=0157afceeffcd8ee2b38ef7c8189aab9>

Lees ook ‘Schokkend dat mijn rapport herschreven is’
<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/psychiater-van-tilburg-schokkend-dat-mijn-psychiatrisch-rapport-herschreven-is/>

Lees ook ‘Fred Spijkers: Ineens zat ik in de afdeling
mattaklap’<http://www.psy.nl/meer-nieuws/nieuwsbericht/article/de-zaak-spijkers-arts-bespioneert-haar-patient/fileadmin/files/psyarchief/Files_2011/Interview_Fred_Spijkers.pdf>

"

...ach, dit is het Oostblok of Rusland. Toch?

Henk Elegeert
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://www.tuxtown.net/pipermail/d66/attachments/20110406/dba9b4d0/attachment.html>