Uit de Rob Riemen reeks: ‘Wie Wilders een fascist noemt ... draagt niets bij aan de kennis van het verschijnse l'

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

  'Wie Wilders een fascist noemt ... draagt niets bij aan de kennis van het
verschijnsel'<http://www.vkblog.nl/bericht/357526/a  Wie_Wilders_een_fascist_noemt_..._draagt_niets_bij_aan_de_kennis_van_het_verschijnsel>

donderdag 25 november 2010 door Hugo Stephan - VERBRUGH

Tags: hitler <file:///blog/85252/tag/1562/hitler>,
marxisme<file:///blog/85252/tag/60618/marxisme>,
rob riemen <file:///blog/85252/tag/166737/rob_riemen>, arnold
heumakers<file:///blog/85252/tag/146968/arnold_heumakers>

De kop boven dit blogbericht komt uit de NRC H van afgelopen vrijdag. In het
Boekenbijvoegsel bespreekt Arnold Heumakers het pamflet van Rob Riemen dat
in reacties in onze blog van
10<http://www.vkblog.nl/bericht/355349/Rechters_generen_zich_voor_hun_beroep_-_een_nieuw_fenomeen._In_welk_beroep_kun_je_nog_eer_voelen%3F>,
11<http://www.vkblog.nl/bericht/355448/De_%27kleine_verschillen%27_tussen_auto-_en_allo-chthonen%3A_reden_voor_narcisme_of_uitdaging%3F>en
12
november<http://www.vkblog.nl/bericht/355656/%27De_islam_is_een_gevaarlijke_ideologie%27._Dat_daar_niet_op_in_wordt_gegaan%2C_is_een_gemiste_kans>al
ter sprake kwam. De
kop boven die bespreking luidt 'Wie Wilders een fascist noemt, bestrijdt
hem, al dan niet met succes, maar draagt niets bij aan de kennis van het
verschijnsel.

'Die kop vat goed samen wat Heumakers vindt. Ik ben het uitdrukkelijk niet
met hem eens. 'Rob Riemen heeft voor 150% gelijk,' concludeerde ik gisteren
in een eigen reactie.

Daarom maak ik er hier nog enkele opmerkingen over. De kern van mijn
argumenten is dat Heumakers zich verkijkt op de ware aard van Hitler, die
toevallig gisteren<http://www.vkblog.nl/bericht/357374/Arts%2C_bank%2C_kaas%2C_partij%2C_suiker%3A_welk_woord_hoort_in_dit_rijtje_niet_thuis%3F_Antwoord%3A_partij>en
eergisteren<http://www.vkblog.nl/bericht/357209/%27Waar_een_wil_is%2C_is_een_weg%2C%27_houdt_een_bekende_one-liner_ons_voor._Is_dat_altijd_zo%3F>hier
aan de orde was.

***

Ik citeer uit het artikel van Heumakers. '"Achteruit gaan we de toekomst
in", schreef de Franse dichter Paul Valéry en hij bedoelde het niet als een
aanbeveling. Doordat we vastzitten aan het verleden, missen we dat wat er
nieuw is aan de historische verandering. Juist in de moderne wereld, die ons
voortdurend verrast met onvoorziene wendingen, is dat een groot nadeel. Aan
Rob Riemen, directeur van het Nexus-instituut, blijkt het allemaal niet te
zijn besteed. In zijn pamflet *De eeuwige terugkeer van het fascisme* moet
een beladen begrip uit het verleden het heden verhelderen: Geert Wilders en
diens PVV zijn volgens hem "het prototype van hedendaags fascisme". Het is
een weinig originele stelling en om haar ook maar enigszins aannemelijk te
maken moet Riemen teruggaan naar het fascisme van de jaren twintig en de
vroege jaren dertig, dus vóór wereldoorlog en Auschwitz. Alleen met dat
fascisme zou Wilders te vergelijken zijn.'

Dat is het volgens mij ook, en ik meen te begrijpen dat Riemen ook juist dat
bedoelt. Maar noteer het voorbehoud: 'ik *meen* te begrijpen ..'. Riemen
heeft met zijn pamflet veel commentaar losgewoeld, kennelijk vinden veel
mensen er veel van hun gading in. Maar juist ook dat past in de
*algemene*uitleg die Ritter geeft van het begrip 'Faschismus' in de
loop van de
geschiedenis. Dat laat zich eigenlijk niet anders karakteriseren dan als een
streven om het idee van bestuurlijke en politieke macht als zodanig absoluut
te verheerlijken. De historische kiem ligt in de Franse Revolutie, die in de
'*römischen Staatssymbolik die - von den Liktoren als Abzeichen der
Magistratsgewalt getragenen - Rutenbündel (fasces) wiederaufgegriffen hatte*'.
Meer zit er, *zuiver historisch* bezien niet achter het fascisme. Iedereen
kan er verder van maken wat hem goed dunkt. Dat komt ook naar voren in het
lemma van Ritter.

*

'Maar kun je Hitler loskoppelen van wereldoorlog en Auschwitz?', vervolgt
Heumakers onmiddellijk na de hierboven geciteerde passage.

De vraag is kennelijk retorisch bedoeld. 'Dat kan alleen als je hem, zoals
Riemen doet, alle idealisme ontzegt, licht Heumakers toe. 'Fascisme zou
niets anders zijn dan de "politisering van de rancune van de massamens" en
het zou fascisten ("volksmenners zonder enig idee") uitsluitend om de macht
gaan.'

*

Maar dat kun je zo niet zeggen. Hitler was wel en niet vervuld van
'idealisme'. Hij was bezeten van een ideologie die tot in de heiligste
dimensie van het bestaan reikte (miljoenen Duitsers aanbaden Hitler op voet
van gelijkheid met Christus) en werd inhoudelijk gevuld door letterlijk de
meest duistere machten die we ons kunnen voorstellen: zie blog van gisteren
en eergisteren voor nadere uitleg. Dat hij daarnaast ook verwantschap voelde
met het fascisme is naar verhouding bijna triviaal.

*

'Riemen praat Menno ter Braak na (*Het nationaal-socialisme als rancuneleer*),'
vervolgt Heumakers,' die zich op zijn beurt beriep op *Die Revolution des
Nihilismus* van Hermann Rauschning. Beiden schreven vóór het uitbreken van
de Tweede Wereldoorlog en vóór Auschwitz. Sindsdien is het niet meer
mogelijk om het nationaal-socialisme als enkel gemobiliseerde rancune en
blinde machtswil te interpreteren.'

Nee, dat klopt. Maar even goed kan ik zeggen 'Marx schreef vóór de
Goelag-archipel en het schrikbewind van Stalin', maar desondanks is het
sindsdien nog wel degelijk mogelijk om het communisme te interpreteren als
een authentiek streven naar een rechtvaardiger maatschappij. Oftewel: de
koppeling die Heumakers maakt tussen fascisme en Auschwitz is gewoon veel te
kort door de bocht. En uiteraard zijn er verschillen. '*Anders als der
Marxismus hat sich der Faschismus nicht in unmittelbarem Zusammenhang mit
philosophischem Denken entwickelt; er wurde daher in seinen Anfängen
vielfach als eine ganz untheoretische politische Gruppierung zur Erreichung
eines bestimmten empirischen Zwecks*', schrijft Ritter ook. Maar juist dat
'ontheoretische' alléén op één doel gericht zijn is een kenmerk van het
fascisme - en dat herken althans ik in Wilders en dus in de analyse van
Riemen.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********