Uniek in Rusland: dialoog met oppositie

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

De socialistische structuur is net zo gebroken als in het moederland
Rusland, maar in Kaliningrad is het de gewoonte geschillen voor de
rechter uit te vechten. Wel worden de tweedehands auto's op de havenkade
bewaakt met grof geschut.

Maar je zou toch haast zeggen dat dit anders is dan Rusland zelf.

Groet / Cees

In exclave Kaliningrad wordt bij sociaal protest niet geslagen, maar
onderhandeld.
In de Russische exclave Kaliningrad groeit de sociale onrust. Moskou
legt steeds meer belastingen op, terwijl de bevolking steeds minder
inkomsten heeft.

Door onze correspondent MICHEL KRIELAARS NRC 20mrt10 pag. 5
KALININGRAD, 20 MAART. Het pompgeweer bungelt losjes op de rug van
Joeri. Maar de nonchalance is bedrieglijk. Want de driehonderd
tweedehands Mercedessen, BMW’s en Porsches van autohandel Real Auto die
hij in de haven bewaakt, vormen een gewilde prooi voor dieven. Omdat ze
schaars zijn geworden. „Bij onraad schiet ik meteen”, dreigt Joeri stoer

De schaarste is veroorzaakt door de drastische verhoging van de
importbelasting op buitenlandse tweedehandsauto’s, die premier Poetin in
januari 2009 afkondigde ter bescherming van de Russische auto-industrie.
Er wordt nu geen Duitse of Amerikaanse bolide meer ingevoerd. „De auto’s
zijn bijna twee keer zo duur geworden en daardoor is het niet meer
rendabel ze te importeren”, zegt directeur Jevgeni Babek van Real Auto
in zijn kantoortje dat uitkijkt op de middeleeuwse kathedraal waar
Verlichtingsfilosoof Kant ligt begraven.
Jarenlang genoot het midden- en kleinbedrijf in Kaliningrad allerlei
belastingvoordelen. Vooral de autohandel profiteerde ervan.
Die voorkeursbehandeling dankte de Russische exclave aan haar ligging
aan de grens met Polen en Litouwen, waardoor veel inwoners van
Kaliningrad geregeld naar hun EU-buren reizen.

Hun blik is meer op het Westen dan op Moskou gericht, wat zich ook uit
in het politieke bedrijf. „Anders dan in de rest van ons land leven we
hier in een samenleving waar politieke ruzies voor de rechter worden
uitgevochten en niet met geweld”, benadrukt de populaire partijloze
oppositiepoliticus Salomon Ginzburg.

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 is de provincie
Kaliningrad een exclave van Rusland, ingeklemd tussen Polen en Litouwen.
Er wonen circa 1 miljoen mensen, van wie 400.000 in de gelijknamige
hoofdstad. Tot 1945 hoorde het gebied, dat deel uitmaakte van
Oost-Pruisen, bij Duitsland. De stad Kaliningrad heette tot 1946
Königsberg en bracht tal van beroemdheden voort, onder wie de filosoof
Immanuel Kant (1724-1804).

Maar door de nieuwe importtarieven en de voorgenomen verhoging van de
wegenbelasting, de prijsstijgingen, de allesomvattende corruptie en de
hoge gas-, water- en elektriciteitskosten, staat Kaliningrad sinds een
aantal maanden op scherp. De maatschappelijke onrust culmineerde op 30
januari in een massaal protest tegen de regering op het Centrale Plein
in de hoofdstad. Anders dan elders in Rusland, waar uit angst voor
hardhandig politieoptreden de opkomst bij demonstraties gering is,
verenigden in Kaliningrad communisten, liberalen, onafhankelijken en
extreem-nationalisten zich die dag tot een dwingende macht van zo’n
12.000 betogers.

Het Kremlin schrok op en vreesde dat de demonstratie andere onrustige
gebieden zou aanmoedigen. Die vrees werd versterkt doordat de ME van
Kaliningrad niet durfde op te treden tegen de betogers.
„Maar we konden niet anders dan demonstreren”, zegt de 69-jarige
Valentina Petrova in haar straat, waar vervallen villa’s getuigen van de
tijd dat de stad Kaliningrad nog Königsberg heette. „Van mijn pensioen
van 4600 roebel (114 euro) per maand kan ik niet leven als ik ook nog
2000 roebel aan gas-, licht- en waterkosten moet ophoesten. Bovendien
heeft mijn 40-jarige zoon kanker en werk ik nu weer zeven dagen per week
bij om zijn operatie te kunnen betalen.”

Vandaag uiten duizenden inwoners van Kaliningrad voor het Huis van de
Sovjets opnieuw hun grieven. Illegaal, want de overheid heeft de
demonstratie op die plek verboden en de betogers naar een voetbalstadion
in een buitenwijk verbannen. „Als daar bij het stadion door de politie
een provocatie wordt uitgelokt en geweld uitbreekt, dan kom je niet
veilig weg”, zegt de coördinator van het burgerprotest, de 40-jarige
elektriciën Konstantin Dorosjok, die de Russische Lech Walesa wordt
genoemd. „Daarom hebben we de demonstratie op die plek afgezegd. Voor
het Huis van de Sovjets wordt nu een landbouwbeurs gehouden. We hebben
iedereen opgeroepen daar heen te gaan.”

Tot 2007 was Dorosjok een van de duizend kleine zelfstandige importeurs
van tweedehandsauto’s in Kaliningrad. Omdat die handel steeds meer werd
overheerst door een handvol grote importeurs die hun kleine en
middelgrote concurrenten verpletterden, ging hij in de politiek. „Ik
besefte dat je alleen in georganiseerd verband monopolies, corruptie en
oneerlijke rechtspraak in ons land kunt aanpakken”, vertelt hij over
zijn populariteit bij de bevolking.

Gouverneur Georgi Boos, een Moskouse miljonair die door het Kremlin in
het losgehaakte gebied is benoemd, krijgt er extra van Dorosjok van
langs, omdat hij allerlei geldverslindende projecten heeft gelanceerd,
zoals de aanleg van een nieuw vliegveld en een nieuwe snelweg, terwijl
tientallen ziekenhuizen en scholen wegens geldgebrek zijn gesloten.

„Die bouwprojecten worden uitgevoerd door Boos’ Moskouse en
Sint-Petersburgse vrienden”, vertelt Dorosjok. „Ze nemen hun eigen
gastarbeiders mee en passeren de lokale werkloze bevolking.”

Dorosjok en de zijnen hebben met hun actie van 30 januari een voor
Rusland uniek resultaat bereikt: oppositie en lokale regering zijn
een voorzichtige dialoog aangegaan.

Het bewijs daarvan wordt geleverd als in de studio van de
staatstelevisie zes leiders van de oppositie tegenover zo’n honderd
leden van de lokale machtselite zitten.

Ministers, afgevaardigden van Verenigd Rusland in de provinciale Doema,
zakenlieden, allen zijn komen opdagen om gouverneur Boos te steunen, die
in het tv-programma Positie de confrontatie aan durft te gaan met zijn
critici.

Boos toont zich van zijn welwillendste kant en zegt dat de overheid op
30 januari heeft geleerd dat ze beter moet communiceren met de
bevolking. Met een glimlach probeert hij druk uit te oefenen op de
oppositie om niet te gaan demonstreren. Hij belooft de grootste proble-
men spoedig te zullen oplossen. „Want goede ziekenhuizen zijn nodig om
de mensen een normaal leven te garanderen”, zegt hij.
Waarop Vasili Kovaltsjoek van de liberale Jabloko-partij boos reageert
en vraagt: „Waarom is dat de afgelopen twintig jaar dan niet gebeurd?”

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********