Boris Dittrich over de kabinetsformatie

[Ernst Debets]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

http://www.joop.nl/opinies/detail/artikel/over_wat_het_daglicht_in_nederland
_niet_verdragen_kan/

 

Over wat het daglicht in Nederland niet verdragen kan

Mijn gesprekspartner geloofde niet dat in deze tijd in een moderne
democratie op zo'n manier een regering wordt gevormd 

De mond van mijn gesprekspartner uit Florida viel open van verbazing. Hij
had me gevraagd hoe het met de onderhandelingen voor een nieuwe regering in
Nederland staat. Ik moest hem bekennen dat ik dat niet wist. "De
onderhandelaars laten niets los. Ze vinden het het beste dat het publiek
niets te weten komt. Een broedende kip mag je niet storen."

Hij geloofde niet dat in deze tijd in een moderne democratie op zo’n manier
een regering wordt gevormd. 

"Dus de mensen mogen stemmen op een politieke partij en na de verkiezingen
gaan degenen, die elkaar in de campagne bestreden hebben, om de tafel
zitten, doen de deur op slot en komen na maanden naar buiten met een
regeerakkoord? Hoe komt het publiek er dan achter op welke manier zij
belangen tegen elkaar hebben afgewogen?" Ik biechtte op dat ik zelf aan dit
systeem had meegewerkt, toen ik als leider van D66 met premier Balkenende en
toenmalig minister Zalm een regeerakkoord had geschreven voor het kabinet
Balkenende II. 

De situatie aan tafel werd nog amusanter, toen ik door de rest van het
gezelschap ondervraagd werd over het Nederlands staatsbestel. Ja, we hebben
een monarchie, een Koningin. Nee, die kiezen we niet. In de Grondwet staat
dat er maar een familie is die het staatshoofd mag leveren en dat gaat bij
erfopvolging. Nee, we kunnen de Koningin niet afzetten, ze bepaalt zelf
wanneer ze vertrekt. Ja, ze heeft politieke invloed, ze wijst de
informateurs aan en benoemt de kabinetsformateur. Nee, niemand mag over de
gesprekken met de Koningin mededelingen doen. "Is dat bij wet geregeld?"
"Nee, dat is gewoon een ongeschreven regel en daar houden de politici zich
aan. Klap je uit de school en vertel je iets over je gesprek met de
Koningin, dan verlies je je parlementaire zetel." 

Inmiddels luisterde het hele gezelschap mee, vol ongeloof. "Is het waar dat
de Koningin zich in een gouden koets verplaatst, voorgetrokken door
paarden?" vroeg mijn tafeldame. 

"Het lijken de Middeleeuwen wel!", riep de vriend van mijn gesprekspartner
uit Florida. En hij vroeg me of ik wist van de "Sunshine"-regels in Florida.
Ik stamelde wat over dat het in Florida altijd zonnig is en dat de staat
zich als "Sunshine-staat" afficheert, maar dat ik geen idee heb wat die
"Sunshine"-regels inhouden. 

"Wij hebben een andere cultuur dan in het oude Europa," zei hij. Om het
publiek goed te laten controleren hoe overheidsfunctionarissen werken, moet
alle vergaderingen, waar beslissingen worden voorbereid of genomen, openbaar
zijn en van te voren publiekelijk zijn aangekondigd. Dat geldt niet alleen
voor bijeenkomsten van politici, maar ook bijvoorbeeld voor iemand die in
een schoolbestuur zit en over de aanwending van overheidsgeld beslist. 

"Je mag niet na een vergadering met zijn allen naar een café om door te
praten over een te nemen beslissing. We nemen zelfs niet dezelfde taxi uit
angst beschuldigd te worden van handjeklap."
Het openbaar ministerie voert een actief vervolgingsbeleid. Regelmatig
worden overheidsfunctionarissen veroordeeld, omdat ze buiten het zicht van
het publiek afspraken maakten. De openbaarheidsbepaling is in de grondwet
van Florida opgenomen en wordt de "Sunshine-Law" genoemd. "De bedoeling is
schimmige deals achter gesloten deuren tegen te gaan en totale openbaarheid
te creëren."
Ik moest plotseling aan een opmerking van een van de Tweede Kamerleden
denken die onlangs een cynische kijk gaf op het belang van publieke
controle, toen hem om commentaar gevraagd werd over de kabinets(in)formatie
: "Ik ben altijd voor openbaarheid, maar deze week even niet." In Florida
zou hij daar niet mee weg komen.
Hoe zou Nederland er uit zien als er een soortgelijke "daglicht"-bepaling in
de Nederlandse Grondwet zou worden opgenomen? Ik denk dat de elite in
Nederland die gewoon is achter de schermen met elkaar belangrijke
beslissingen te nemen, zich met hand en tand tegen een dergelijk voorstel
zou verzetten. "Kan niet, onwerkbaar. Nergens voor nodig. Omslachtig," ik
kan de argumenten zo opsommen. Toch zijn er staten in Amerika, waar die
totale openbaarheid wettelijk is afgedwongen. Een soort verreikende Wet
Openbaarheid van Bestuur.
Bij het nagerecht werd mijn Nederlandse hart de dolksteek toegediend. Mijn
gesprekspartner die me hoofdschuddend had aangehoord, eindigde het gesprek
met de opmerking:
"Ach, eigenlijk vind ik het wel leuk dat er landen zijn die oude tradities
en folklore in stand laten. Dan kunnen we in ons onderwijs laten zien hoever
wij gekomen zijn."

 


**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********