Bos speelt roulette met de AOW

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Kennelijk heeft Bos het AOW-spaarfonds even uitgeleend aan de banken.

Het is dus nu zaak er op toe te zien dat de banken het niet terugbetalen
aan de minister van Financiën, maar aan een daadwerkelijk reëel fonds.

Het lijkt me alleen maar eerlijk als de winst die Bos voorzag, en zelfs
gedeeltelijk al weggaf aan de vorige minister van Financiën, die nu
gedetacheerd is bij AMRO, óók in dat reële fonds terechtkomt.

Groet / Cees

Bos speelt roulette met de AOW
http://www.hetvrijevolk.com/?pagina=9318
ENCINA NAVAN - 01 OKTOBER 2009

De AOW wordt te duur maar de voorgestelde verhoging naar 67 jaar brengt
daar nauwelijks verandering in. Wat zit er achter dit raadsel?

Op dit moment wordt de AOW gefinancierd volgens het kasstelsel. Elk jaar
stelt het ministerie een percentage vast op basis van de begroting. Een
pensioenfonds daarentegen gaat een verplichting aan. Als het
pensioenfonds de middelen ziet afnemen, kan ze niet meer betalen. Met
vergrijzing op zich heeft dat niets te maken.

Sinds de AOW werd ingesteld (1957) is de levensverwachting van de
Nederlandse bevolking gestegen van 70 naar 76 voor mannen en van 77 naar
81 voor vrouwen. Bovendien zijn er minder werkenden (premiebetalers) dan
voorheen in verhouding tot de gerechtigden (uitkeringsontvangers). Uit
onderzoek door de SVB is bovendien gebleken dat gepensioneerden die in
het buitenland leven, gemiddeld anderhalf jaar langer leven – en dus
anderhalf jaar langer AOW trekken. Maar de levensverwachting van
65plussers is maar 3 jaar gestegen (bron: FNV, de 11 misverstanden over
de AOW) en dit is de levensverwachting waar het ministerie mee rekent.

In hoeverre zal een verhoging van de AOW leeftijd hier verandering in
brengen? Het cohort van 65 jaar telt 63 000 mannen en 73 000 vrouwen.
Van de mannen in de groep 60-65 werkt ongeveer 40 %, van de vrouwen
ongeveer 20 %. De rest is met de VUT, is arbeidsongeschikt of te
onaantrekkelijk voor de arbeidsmarkt. In deze leeftijdsgroep hebben we
dus feitelijk te maken met ongeveer 25.000 mannen en 15.000 vrouwen die
zouden kunnen besluiten om langer door te werken. (CBS: arbeidsparticipatie)

De beroepsbevolking van Nederland bestaat uit ongeveer 7.500.000 mensen,
waaronder 400.000 werklozen. Als ALLE 40.000 65-jarigen zouden besluiten
om langer door te werken, dan zou dat de beroepsbevolking met 0,533
procent doen toenemen. Het jaar daarop zou de beroepsbevolking weer met
0,533 procent toenemen.
In werkelijkheid zou het effect van langer doorwerken geringer zijn dan
in het bovenstaande rekenvoorbeeld, omdat de AOW gerechtigde leeftijd
niet in één keer opschuift, maar elk jaar één maand, zodat het volle
effect pas na 24 jaar merkbaar is.

Maar in hoeverre zullen deze werkende 65-jarigen ook werkelijk door
blijven werken? Uiteraard zijn er tal van studies verricht naar dit
vraagstuk. Het CPB schrijft in Houdbaarheid verhoging AOW-leeftijd (juni
2009) dat ongeveer 1 op de 14 personen van 65 en 66 jaar zal besluiten
om langer door te werken, dat wil zeggen ongeveer 20.000 personen (p. 4
van het rapport). Dit betekent dus dat de beroepsbevolking met 0,266 %
zal toenemen.

Het CPB gaat er bovendien vanuit dat de 67-maatregel een
doorschuifeffect uitoefent op de jongere cohorten. De groep van 50-60
jaar zal ook langer blijven doorwerken, omdat deze mensen zeker weten
dat zij 6 tot 15 maanden langer zullen moeten wachten op hun eerste AOW
uitkering. Hiervan is het effect groter omdat deze groep groter is dan
de groep 60-65, maar daarnaast is de arbeidsparticipatie van 50-60
jarigen al veel hoger dan onder 60-65, namelijk rond de 80 %. Daar zit
dus weinig rek meer in.

Te meer omdat sinds 1995 de arbeidsparticipatie al met 10 % is gestegen
(CBS, tabel 2) en na Zweden en Denemarken het hoogste is van de EU.
(CBS, tabel 1).

De CPB-berekening veronderstelt dat de pensioengerechtigde leeftijd
meestijgt met de AOW gerechtigde leeftijd (p. 3). Individuele mensen
kunnen echter besluiten om hun pensioen eerder in te laten gaan. Het
pensioen was immers altijd bedoeld als een aanvullende regeling op het
AOW. Te verwachten valt dan ook dat het kabinet naast de verhoging van
de AOW leeftijd ook de pensioenrichtleeftijd (onder par. 1.4, punt 7)
zal verhogen tot 67.

Samenvattend: het effect van het verhogen van de AOW gerechtigde
leeftijd zal de eerste tien jaar een nauwelijks merkbaar effect op de
arbeidsmarkt en de premiehoogte hebben omdat de aantallen mensen die
kunnen doorwerken te gering zijn. Maar het aantal mensen dat
daadwerkelijk zal besluiten om door te werken, zal minder dan de helft
zijn van het aantal dat daartoe in staat is, zo stelt het CPB. De
jongere cohorten zijn natuurlijk wat groter, maar als we de
bevolkingspyramide van Nederland bekijken, dan kunnen we een inschatting
maken van welk effect de maatregel van het kabinet op de toekomstige
arbeidsmarkt zal hebben.

Uit de grafiek van het CBS blijkt dat er ongeveer 2,1 miljoen mannen en
vrouwen zijn in de groep 55-65 jaar. De arbeidsparticipatie in deze
groep is nu 80 % (van de arbeidsbevolking) voor mannen en 50 % voor
vrouwen. Als deze groep besluit langer door te werken, dan is er in deze
periode van tien jaar een groep van ruim 200.000 mensen een jaar extra
beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Dat is ongeveer 3 % van de totale
arbeidsmarkt, maar misschien net genoeg om knelpunten op te lossen en de
opwaartse trend van lonen wat te dempen.

Het is ook goed denkbaar dat de verhoging van de AOW-leeftijd op een
grote groep mensen een ander effect heeft en het CPB geeft dit indirect
ook aan. Een deel van de mensen is fysiek of psychisch niet in staat om
door te werken of wil dat gewoon niet. Mensen die nu rond de 50 zijn,
hebben nog alle tijd om zich financieel voor te bereiden op het
overbruggen van één of twee jaar zonder AOW. Als deze leeftijdsgroep op
grote schaal geld gaat opzij leggen als reserve, dan zal dit zeker
invloed hebben op de consumptie in Nederland.

De voorgenomen verhoging van de AOW leeftijd zal dus niet meer dan een
verwaarloosbaar effect hebben op de situatie op de arbeidsmarkt. Het
echte probleem is niet de lengte van het arbeidzame leven, maar het
gegeven dat een groot percentage van de mensen in deeltijd werkt (vooral
vrouwen) of voortijdig de arbeidsmarkt verlaat.

Rest de vraag welke werkgever belangstelling heeft voor 65-jarigen, of
zelfs maar 55 plussers. Dit is misschien wel het grootste raadsel van de
verhoging van de AOW leeftijd. Tegenwoordig krijg je al een speciale
begeleiding bij het UWV als je werkloos wordt en 45 jaar of ouder bent.
Onderzoek van het CBS toont aan dat bij de invulling van banen de
werkgever de voorkeur geeft aan de leeftijdsgroep (15-24), vervolgens
(25-44) en dan pas de ouderen (grafiek CBS). Uit de grafiek blijkt dat
het dieptepunt in elke groep verder naar rechts in de tijd ligt naarmate
de leeftijdsgroep ouder is.

Volgens het FNV hebben mensen van 55 jaar die werkloos worden ongeveer
15 % kans om binnen twee jaar een baan te vinden (bron, onder punt 8).
De overige 85 % komt dus na het aflopen van de WW in de bijstand of moet
gaan interen op spaartegoeden.

Het raadsel van de AOW kan niet verklaard worden – tenzij we even
out-of-the-box denken. De meeste regeringen in Europa hebben enkele
jaren geleden een AOW-spaarfonds opgericht, ook Nederland (1998). Elk
jaar storten ze en Nederland heeft inmiddels een paar miljard opzij
gelegd voor toekomstige verplichtingen. Want op het ministerie weten ze
ook wel dat die 0,00533 procent geen invloed zal hebben op de financiële
situatie. Er wordt elk jaar ongeveer € 4 miljard bijgestort, er zit nu
ongeveer € 30 miljard in. (bron FNV, punt 11). Echter het zijn geen
‘echte’ stortingen, maar ‘papieren’, namelijk vorderingen op toekomstige
inkomsten van de overheid. Lees hoe dit werkt uitgebreid hier. De
overheid leent geld aan zichzelf om een illusie in stand te houden.
Uiteindelijk betaalt de werkende mens de rekening, dus wat maakt het uit?

In het geval dat u denkt dat er toezicht is op dit soort grappen, dan
kan het lezen van de rijksbegroting u binnen enkele minuten ontnuchteren.
In 2008 (het meest recente jaar dat ook afgesloten is) staat er 36.651
miljoen genoteerd voor Saldi begrotingsreserves (rijksbegroting 2008).
Dit bedrag, toegelicht onder punt 14, bestaat voornamelijk uit het
spaarfonds AOW. Uit vergelijking van de debet en de credit kant van de
balans blijkt dat tegenover de post “spaarfonds” staat geboekt “Saldo
geldelijk beheer van het Rijk”. De toelichting onder punt 4 maakt
duidelijk dat dit niets anders is dan een stelpost, die nodig is om de
balans sluitend te maken.
De toelichting van de accountants stelt onder punt 1.1. fijntjes dat het
fonds in feite niets meer is dan een virtuele voorziening: “Deze
boekingen zijn administratieve transacties die niet gepaard gaan met een
werkelijke geldstroom.” Vanaf 2020 kan ten laste van het fonds geboekt
worden door bijvoorbeeld te bezuinigen of geld te lenen op de kapitaalmarkt.

In de huidige situatie staat er links en rechts op de balans niets meer
dan toekomstige baten tegenover toekomstige lasten. Het is een optische
constructie, die in de boekhoudkundige wereld balansverlenging wordt
genoemd.

Bos speelt een regelrechte roulette met het AOW spaarfonds. In een vorig
artikel beschreef ik hoe Bos 21 miljard stopte in de banken. Tegenover
dit geld staat alleen het virtuele AOW spaarfonds. Echter de leningen
aan de banken gaan wel gepaard met een werkelijke geldstroom. De
verschillen op de balans van het Rijk worden weggewerkt met inhoudsloze
tegenboekingen en de verschillen in de geldstroom met nieuwe leningen op
de kapitaalmarkt.

Het zal zeker drie jaar duren voordat die steun weer geheel is
teruggevloeid in de staatskas. De steun aan de banken is opgebracht door
het AOW spaarfonds, uiteraard in de veronderstelling dat over een jaar
of vijf de hele operatie met winst zal zijn afgerond.

En als dat anders loopt rond 2020? Dan zijn er nog altijd “bezuinigingen
en leningen op de kapitaalmarkt”, zoals in het accountantsrapport
beschreven. Maar in 2020 is Bos allang commissaris bij de ING.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********