Op weg naar een duurzame jeugdzorg, deel 1

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

http://www.binnenlandsbestuur.nl/opinie/weblogs/bloggers/op-weg-naar-een-duurzame-jeugdzorg-deel-1.130111.lynkx
"
Op weg naar een duurzame jeugdzorg, deel 1

Door Erik Gerritsen • 19.09.09

De kat is uit de zak. Minister Rouvoet liet tot voor kort keer op keer
weten geen voorstander te zijn van een stelselwijziging. In mijn
eerste blog sprak ik al het vermoeden uit dat we het niet droog zouden
houden op dit punt. En ja hoor, in de zijn begroting voor 2010
zinspeelt de minister voor het eerst op een stelselwijziging als hij
meldt dat het op knelpunten en beperkingen van bestaande kaders stuit,
die nadrukkelijk de vraag oproepen of deze zonder aanpassing opgelost
kunnen worden. In eerdere blogs gaf ik al aan mij zorgen te maken over
de zoveelste contra productieve reorganisatie. Maar gelukkig is er een
alternatief. Een alternatief zonder (grote) reorganisaties maar wel
met een aantal fundamentele veranderingen. Zo fundamenteel dat de
minister die wat mij betreft best mag labelen als een
"stelselwijziging" als hem dat politiek uitkomt. In deze en volgende
blogs schets ik de contouren van een nieuw stelsel van duurzame
jeugdzorg.

Vooraf is het goed om het onderwerp goed af te bakenen. Professor Jo
Hermanns stelt in zijn recente oratie "Het opvoeden verleerd" dat uit
allerlei onderzoek blijkt dat het goed gaat met de Nederlandse jeugd
en zijn opvoeding, dat de problemen eerder af dan toe nemen en dat
Nederland daarbij in vergelijking met andere landen in positieve zin
opvalt. Het streven naar een duurzame jeugdzorg heeft dan ook
betrekking op de 5 á 10% van de kinderen die worden geconfronteerd
meer of minder zware problematiek. Het gaat dus om een relatief kleine
groep kinderen maar de absolute omvang is nog steeds indrukwekkend
(tussen de 200.000 en 500.000 kinderen afhankelijk van wat je wel of
niet meetelt) en de maatschappelijke impact van deze problematiek is
groot.

Vervolgens is het belangrijk om een wenkend perspectief te schetsen.
Waar moet dat nieuwe stelsel van duurzame jeugdzorg toe leiden? Tot
het veel meer voorkomen dat kinderen in de problemen komen met als
concreet doel niet meer dan 5% van onze kinderen in één of andere vorm
van jeugdzorg. Tot het voorkomen dat jeugzorgproblematiek onnodig
escaleert van lichte problematiek naar zware problematiek. Tot een
situatie waarin kinderen die jeugdzorg nodig hebben die zorg snel en
bij meervoudige problematiek gecoördineerd krijgen. Nooit meer
wachtlijsten, snelle doorlooptijden in hulptrajecten, dalende kosten
(vooral vanwege een dalende behoefte aan dure zorg), minder en kortere
uithuisplaatsingen en minder en kortere ondertoezichtsstellingen. Maar
ook voor de ook dan nog altijd resterende groep met zware problematiek
meer toegang tot chronische zorg en een sluitende aanpak die in ieder
geval voorkomt dat kinderen op latere leeftijd niet volwaardig kunnen
participeren in de samenleving. Gezinsdrama's zullen altijd blijven
voorkomen en 100% participatie in de samenleving is niet realistisch
omdat er altijd kinderen zullen zijn die mede vanwege hun
jeugdproblematiek werkloos of crimineel zullen worden. Maar deze
maatschappelijke problemen kunnen aanzienlijk worden verminderd door
een meer duurzame jeugdzorg.

Hoe ziet die meer duurzame jeugdzorg er dan concreet uit. De eerste
pijler wordt gevormd door een andere manier van kijken naar de
jeugdzorgproblematiek. Professor Jo Hermanns beschrijft in zijn
hierboven al aangehaalde oratie heel scherp hoe als gevolg van een
afnemend jeugdtolerantieniveau en toenemende psycholopathologisering
en criminalisering, de jeugdzorgproblematiek de afgelopen jaren
langzaam op een zodanige manier door politici, professionals, burgers,
ouders en media is gedefinieerd, dat - in mijn woorden - op zijn minst
deels sprake is van een zichzelf waarmakende voorspelling. Deze manier
van kijken heeft als het ware zijn eigen werkelijkheid geschapen.
Daarmee is niet gezegd dat elk gedrag van kinderen maar geaccepteerd
moet worden, dat kinderen last kunnen hebben van echte en soms zware
stoornissen en dat straffen van criminele kinderen ongepast is. Maar
Hermanss beschrijft in zijn oratie mooi hoe de wijze waarop in de
huidige samenleving wordt aangekeken tegen opvoedproblemen en
opgroeiproblemen op zijn minst deels zijn eigen spoken heeft
opgeroepen.

De eerste stap naar een nieuw duurzaam jeugdzorgstelsel is derhalve
het opzetten van een andere bril om naar de jeugdzorg problematiek te
kijken. Het tolerantieniveau voor "problematisch gedrag" van kinderen
mag wel weer wat omhoog. We hoeven niet alle gedrag van kinderen te
accepteren, sterker nog grenzen stellen blijft één van de peilers van
een goede opvoeding. Maar dat mag wel weer wat meer gebeuren vanuit
een positieve grondhouding ten aanzien van de
ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen. "You get what you expect",
"kinderen zijn niet het probleem maar de oplossing". Het minder snel
psychopathologiseren of orthopedagogiseren van (de kans op) problemen
van kinderen en ouders maakt ook onderdeel uit van die andere bril.
Iets meer tegengas met betrekking tot de zuigkracht van de markt voor
welzijn en geluk in de vorm van meer aandacht voor de
opvoedingsverantwoordelijkheid van directe opvoeders en andere burgers
in gezinnen, scholen en in het publieke domein. Kinderen moeten weer
opgevoed worden en niet te snel behandeld. Een vergelijkbare
redenering gaat op als het gaat om het voorkomen van onnodige
criminalisering.

Professor Jo Hermanns schets in zijn oratie de richting waarin de
oplossing gezocht moet worden. Het gaat dan om zaken als "community
based" werken en het herstellen van het gewone leven. Volgens Hermanns
kunnen veel ook relatief ernstige problemen vaak met gewone niet
gespecialiseerde opvoedingsondersteuning worden aangepakt daarbij
gebruik makend van niet-professionele mentoren. Natuurlijk blijft
professionele hulp belangrijk, maar professionals moeten veel meer
deskundige partners worden die hun expertise ten dienste stellen van
kinderen, jongeren en hun opvoeders. Deskundigen moeten worden
geïmporteerd in de opvoeding in plaatst van dat kinderen worden
geëxporteerd naar voorzieningen. Gespecialiseerde hulp vormt een
onderdeel van een gecoördineerde aanpak maar valt er niet mee samen.
Ondersteuning van het gewone leven en de zelfregulatie worden
belangrijker dan diagnose gestuurde behandeling.


De hiervoor beschreven andere manier van kijken (en op basis daarvan
handelen) vormt de basis van een meer duurzame jeugdzorg. Het
mechanisme van de zichzelf waarmakende voorspelling wordt dan ingezet
ten behoeve van een wending ten goede. Maar dat betekent uiteraard
niet dat daarmee alle problemen kunnen worden weggedefinieerd. De
weerbarstige werkelijkheid is met het opzetten van een andere bril ten
positieve te beïnvloeden maar gaat ook deels zijn eigen gang. Het
opzetten van een andere bril draagt bij aan het bestrijden van het
ongetemde probleem van de jeugdzorg, maar lost die problemen niet op
eigen kracht op. Daarvoor is meer nodig. Een duurzaam jeugdzorgstelsel
heeft naast een andere bril ook een andere manier van werken nodig.
Daarover meer in de volgende webblogs.
"

Zie, e.e.a. staat haaks op Rouvoets voornemen om Burgemeesters (vooral
hen die er -aantoonbaar- geen bal verstand van hebben) de mogelijkheid
te geven in een gezin in te grijpen met onbehoorlijk maatregelen,
zoals het:

http://www.christenunie.nl/k/nl/n91/news/view/365585/48130/Rouvoet-wil-naar-nieuw-stelsel-voor-jeugdzorg.html
"
Probleemjongeren
Het kabinet verruimt de mogelijkheden om een minderjarige onder
toezicht te stellen. Daarnaast krijgt de burgemeester de mogelijkheid
om via de Raad voor de Kinderbescherming opvoedondersteuning af te
dwingen. Er komt in 2010 een wijziging van de Algemene
kinderbijslagwet (AKW) waardoor het mogelijk wordt de kinderbijslag op
te schorten, om zo te bevorderen dat ouders een aanwijzing in het
kader van een ondertoezichtstelling opvolgen.
"

De laatste is zelfs een maatregel (duimschroeven aandraaien) die
slechts (discriminerend) de laagstbetaalden zal gaan treffen,
waaronder veel allochtonen.

En de overheid grijpt niet in als in eigen gelederen dergelijke
bestuurders met (de meest onnozele) maatregelen aan komen zetten?

Zul je zien dat ze kinderen vooral in (gr/christelijke) gezinnen op
willen laten nemen ... enfin, wat is er nou niet beter een gezin dat
corrigerende tikken uitdeelt? Dat terwijl,  ...

Henk Elegeert

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********