Pechtold: 'Enquete naar Irak'

Wed Jan 21 17:56:09 CET 2009

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Ter informatie:
het weblog / de column van Ko Colijn op de website van Vrij Nederland:

Deining
24-01-2009
Door Ko Colijn

Deining over een ambtelijk stuk dat in 2003 door een secretaris-generaal niet naar de minister is doorgestuurd, maar in een la moest worden gelegd ter vermaak van het nageslacht. De afdeling juridische zaken van het ministerie van Buitenlandse Zaken schreef op 29 april 2003 nog eens op waarom de politieke steun aan de Irak-oorlog langs de lat van het internationaal recht tekort schoot. Ja, voor het Internationale Gerechtshof zelfs geen stand kon houden. 

Is dit dan eindelijk het 'nieuwe feit' dat de patstelling die een parlementair onderzoek naar de besluitvorming rond Irak blokkeert, kan doorbreken?

Misschien wel, maar dan om de verkeerde reden. De temperatuur loopt op, de Eerste Kamer neigt naar zo'n onderzoek, de VVD schuift, dus elke aanleiding kan nu worden aangegrepen. Wat mij betreft mag dat, want ik ben glad voor zo'n onderzoek omdat ik vind dat het kabinet-Balkenende niet heeft uit te maken dat ik 'voldoende ingelicht' ben en mijn volksvertegenwoordiging ook. Maar aan dit zogenaamd nieuwe feit hecht ik niet zoveel. 

In de eerste plaats omdat iedereen doet alsof dat achtergehouden stuk een rol had moeten spelen bij het besluit destijds om de Amerikaans-Britse oorlog tegen Irak politiek te steunen. Het NOS Journaal sprak afgelopen weekend, in de navolging van de krantenkop uit NRC Handelsblad, consequent van een 'advies aan de regering'. Dat kon het niet zijn, want het stuk was een maand na het begin van die oorlog opgesteld, een frustratienota achteraf. Begrijpelijk, maar dus geen advies ex ante.

Maar, ten tweede, dat stuk is dan toch opgesteld omdat de juristen vonden dat hun mening onvoldoende tot de minister was doorgedrongen toen die er nog wél toe deed? Zeker, maar alles wijst erop dat het kabinet het orthodoxe juridische standpunt wel degelijk kende doch gewoon niet heeft willen honoreren. Niet alleen erkende minister Donner afgelopen zondag in Buitenhof dat die afweging binnen het kabinet is gemaakt - ook het veelgeprezen artikel 'Oorlogslogica' (NRC Handelsblad 12 juni 2004) schreef al dat 'op Buitenlandse Zaken aanvankelijk (sic!) geen sluitende juridische redenering' werd gezien en verwees daarbij naar een notitie van dezelfde Directie Juridische Zaken van 1 maart 2003. Met andere woorden: het gaat niet om de opvatting zelf, maar de ontvankelijkheid daarvoor. De opvatting was bekend, kon een rol spelen in het besluit tot politieke steun aan de oorlog, maar dat is nu geen nieuw feit.

Ten derde: het zeven van ambtelijke stukken op hun weg naar de minister is ook geen nieuw feit. Daar zijn secretarissen-generaal voor. Nu vind ik ook dat dit stuk niet weggelegd had mogen worden, maar de ophef over het filteren zelf is irrelevant. De minister kan zijn SG op het matje roepen als hij boos is dat hem relevante informatie is onthouden. Ik denk dat dat absoluut niet het geval is. Sterker, ik denk dat De Hoop Scheffer zijn topambtenaren heeft geïnstrueerd dat hij geen behoefte had aan juridisch absolutisme. Er moest ruimte blijven voor een politieke Alleingang (steun aan de oorlog), naast de juridische orthodoxie van een unanieme Veiligheidsraadresolutie (een expliciet mandaat, dat onbereikbaar scheen). Was die ministeriële voorkeur geheim, hebben we het nieuwe feit nu te pakken? Ook niet. 

In het kamerdebat op 19 februari 2003 vroeg Thom de Graaf (D66) wat het kabinet vond van de uitspraak van de Europese Raad dat 'de primaire verantwoordelijkheid bij de Veiligheidsraad lag' over de vraag of er sprake is van een 'material breach' door Irak van de VN-resoluties. Balkenende wond er geen doekjes om: 'Als bijvoorbeeld de Veiligheidsraad niet tot een unanieme resolutie zou kunnen komen of er zou een veto komen van een van de partners, dan ontstaat er een ander afwegingsmoment. Wij hebben altijd gezegd dat ook de Nederlandse regering een eigen verantwoordelijkheid heeft.' Nederland mocht, vulde De Hoop Scheffer aan, 'een volstrekt soevereine afweging' maken. Navrant duidelijk was zelfs Balkenendes motivering van de politieke noodzaak om druk op de ketel te houden: '... het is echter niet verstandig om alleen naar een vreedzame oplossing te zoeken en het daarbij te laten.' Kortom, ik denk dat de SG politieke rugdekking had om no go juridische opvattingen buiten de deur te houden.

Hoewel dat nauwelijks verrassend is, vind ik dat dát uitgezocht moet worden. Evenals het raadsel hoe Balkenende vervolgens op 18 maart 2003, aan de vooravond van de oorlog, zijn hand overspeelde door te zeggen dat hij zich toch op een 'sluitende juridische redenering' kon baseren via een samenvatting van het Britse rapport-Goldsmith. Hij kón dat niet beweren omdat het rapport, naar later bleek, in zijn volledige versie genuanceerd was, regime change ontoelaatbaar achtte, en een nieuwe Veiligheidsraadresolutie als 'veiligste koers' betitelde. Maar ook dat is geen nieuw feit, want dat rapport kennen we sinds 28 april 2005.

Politiek wenselijk, juridisch niet noodzakelijk, is steevast het antwoord van de regering over de urgentie van die tweede Irak-resolutie. De Haagse waarheid was precies de omgekeerde: juridisch noodzakelijk, politiek onwenselijk.

Zie ook 
Het integrale Goldsmith-rapport in The Guardian (pdf) 

Tot zover professor Colijn.

Geoefende lezertjes van deze lijst zal gelijk opvallen dat de cruciale vraag in dit verband in de Kamer gesteld werd door ene Thom de Graaf, van huis uit (Nijmeegs) jurist, en op dat moment Kamerlid van D66 (Boris Dittrich, een andere, Leidse, jurist, was hem in januari opgevolgd als politiek leider van D66). Het is onwaarschijnlijk dat Thom in zo'n debat (oorlog en vrede; it does not get more serious in politics than that)zo'n punt inbrengt zonder de volledige instemming van Boris gehad te hebben. Die had hij dan ook; (ook) Boris had deze lijn en zou die in de jaren daarna handhaven.
  Als toenmalig fractie-medewerker, en dus aanwezige bij alle fractievergaderingen, kan ik getuigen dat de Volkenrechtelijke kant van de zaak een Leitmotiv was bij alle toenmalige D66-inbrengen. Het was dan ook volledig in lijn met die prioriteit-stelling dat Thom deze vraag stelde.

Op dat punt kan niemand D66 dus beschuldigen van inconsistentie of, erger, opportunisme. 
Thom was één van de drie D66-onderhandelaars (met Boris en Bert Bakker) bij de formatie van Balkenende II; je kunt van hem niet verwachten dat hij zich (en zijn D66 Kamerfractie) de vrijheid zou laten ontnemen om dit punt bij ieder volgend, later debat over het Irak-besluit te laten ontnemen. En Balkenende's koppige standpunt-bepaling maakte het zeker dat de Kamer er nog wel enige malen op zou terugkomen. De D66-delegatie, Thom voorop, zal zich dus verzet hebben tegen iedere bepaling in het Hoofdlijnen-akkoord over zulke toekomstige Irak-debatten; en iedereen die Thom, Boris en Bert kent, weet dat ze een absolute bloedhekel hadden aan informele deals terzake zoals JPB die bij Bos en Tichelaar los kreeg. Daar zullen Thom, Boris en Bert nooit in meegegaan zijn; daar trapten ze niet in. Bos en Tichelaar zijn dan ook geen juristen...

Fractievoorzitter Boris en minister Thom konden dus gedurende Balkenende II op ieder moment dit punt zo uitdragen, want ze hadden de D66-handen op dat punt volledig vrij gehouden. Het is vanaf het begin van het debat over een Derde Irak-oorlog (september 2002: Bush'rede in VN en "Dodgy dossier" van Blair in de Commons) de D66-benadering geweest, en zou het tot de dag van vandaag blijven.

Colijns column bewijst dus ten overvloede wat de D66 stellingname in de cruciale (contemporaine, gelijktijdige) Irak-debatten was, en maakt het des te onmwaarschijnlijker dat D66 op dit punt ooit iets ingeslikt zou hebben.
QED, meneer Van Meeteren...

-----Oorspronkelijk bericht-----
Van: owner-d66 at nic.surfnet.nl [mailto:owner-d66 at nic.surfnet.nl] Namens Mark Giebels
Verzonden: woensdag 21 januari 2009 12:28
Aan: Dr. Marc-Alexander Fluks
CC: D66 at nic.surfnet.nl; Hein van Meeteren
Onderwerp: Re: Pechtold: 'Enquete naar Irak'

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

2009/1/20 Dr. Marc-Alexander Fluks <fluks at combidom.com>:
> PS: Zojuist maakten zowel Obama als diens oudste dochter bij CNN het
>    *Satansgebaar* toen de harmonie (!) van Obama's oude school op Hawai
>    langsmarcheerde...

Dat werd (in het buitenland) ook over de Bush familie gezegd
toentertijd toen 'hun' harmonie langskwam. Was gewoon het Texas
Longhorns supportersgebaar. Heb het niet gezien, maar dit zal ook wel
zoiets zijn geweest...

Groeten,
Mark Giebels

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********
Informatie uit de Tweede Kamer gecombineerd met achtergronddossiers en het laatste politieke nieuws.
Informatie ter oriëntatie op een bezoek, uitleg over hoe wetten tot stand komen en een rondgang door de geschiedenis van de Staten-Generaal.
Kijk nu op www.tweedekamer.nl 

Disclaimer

Indien u de link niet kunt openen, neemt u dan contact op met telefoonnummer 070-3182211. Meer informatie vindt u op de website www.tweedekamer.nl

If you are unable to access the link, please dial +31 70 3182211.
Additional information is available on the website www.tweedekamer.nl and www.houseofrepresentatives.nl

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********