Groene, Paarse en Gele periode van D66: Kwik als index voor leven, gezondheid en geluk

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:   NRC Handelsblad
        Literair katern 'Boeken'
Datum:  8 februari 2008
Auteur: Patrick van Ijzendoorn
URL:    http://www.nrc.nl/boekrecensies/
        http://www.nrc.nl/boeken/
Ref:    Home page van Jan Golinski,
        http://www.unh.edu/history/golinski/index.html
        Boek 'British Weather and the Climate of Enlightenment',
        http://www.unh.edu/history/golinski/file25.html
        http://www.press.uchicago.edu/cgi-bin/hfs.cgi/00/223007.ctl
        http://press-dhcp1.uchicago.edu/search?query=Golinski&Go=Go&client=press_main_collectio&site=press_main_collectio&output=xml_no_dtd&proxystylesheet=press_main_collectio
Ref:    Alles over dit dossier staat op,
        http://www.fluks.combidom.com/peilingen/d66_geel.htm


Het kwik als index voor leven, gezondheid en geluk
--------------------------------------------------

    Jan Golinski: British Weather and the Climate of Enlightenment
    Chicago Press. 284 blz. EU 25,-

Europese richtlijnen vallen zelden goed in het Verenigd Koninkrijk, maar
het besluit om de kwikbarometer te verbieden leidde tot veel protesten.
Wie de liefde van de Britten voor dit traditionele instrument wil begrijpen
dient 'British Weather and the Climate of Enlightenment' te lezen. Daarin
beschrijft de Amerikaanse historicus Jan Golinski de ontwikkeling van de
Britse Verlichting aan de hand van de relatie tussen de Britten en hun
wisselvallige zeeklimaat, daartoe mede geinspireerd door de bevindingen
van Isaac Newton, die tijdens de hoogtijdagen van de Verlichting de weers-
verandering probeerde te begrijpen en te voorspellen. Dit geloof in weten-
schappelijke vooruitgang werd, zo toont Golinski aan, op de proef gesteld
door traditionele denkpatronen.

Voor de kwikbarometer was hierbij een belangrijke rol weggelegd. Aanvanke-
lijk was het een hulpmiddel voor experimentele filosofen bij hun pogingen
om het weer te begrijpen, maar als snel verwierf het als filosofisch
ornament populariteit bij de gegoede burgerij. De kwikbarometer kreeg de
status van een soort glazen bol waarmee het weer kon worden voorspeld. En
dat niet alleen. Het apparaat diende ook als een spiegel van de ziel,
waarbij lage druk gepaard bleek te gaan met melancholie. Bij het begin van
een nieuwe dag keek men niet alleen in de spiegel, maar ook eventjes in
het 'weerglas'. Het kwik werd een index voor leven, gezondheid en geluk.

Deze combinatie van wetenschappelijke interesse en persoonlijk gemoed kwam
ook naar voren in de weerdagboeken die veel Britten bijhielden. Door het
nauwgezet volgen van de weersveranderingen wilden de weerbiografen, gesti-
muleerd door de Royal Society, hun bijdrage leveren aan het Verlichtings-
klimaat. De verklaring voor noodweer zou niet langer in de King James
bijbel te vinden zijn, maar in de atmosfeer.

De ambivalentie binnen de Britse Verlichting zal eveneens gevangen in het
idee van het 'nationale weer'. Het gematigde zeeklimaat werd beschouwd als
een 'godsgeschenk' bij het ontstaan van de verlichte natie, een wereldrijk
zelfs. Politieke, religieuze en andersoortige spanningen werden in de kiem
gesmoord door over het weer te praten, als altijd voorspelbaar in z'n
onvoorspelbaarheid. Daarnaast had het bedompte klimaat een positief effect
op de werklust. Aan de innige band met het weer kleefden ook nadelen. De
onbestendigheid werd in verband gebracht met de Britse volksziekte: melan-
cholie. Volgens de filosoof Edmund Burke getuigden de emotionele reacties
op het weer van het primaat van de lichamelijke passies over de rede, de
gevangenhouding van het intellect in het lichaam.

Golinski toont op cratieve wijze aan dat de Verlichting geen eenzijdig
verhaal is over hoe de mens de natuur op rationele wijze in zijn macht
kreeg. Volgens hem zijn we nooit echt verlicht geweest. Vooruitgang is
gebaseerd op een wisselwerking tussen wetenschap en traditie, rede en
passie en tussen de mens en de elementen. Afgaande op de weermannen met
hun spreuken, de bisschop van Carlisle die de overstromingen vorige zomer
interpreteerde als een 'sterk en definitief oordeel' over de westerse
decatentie en de eilandmelancholie die de warmere zomers zien als een
teken dat hun koninkrijk 'more continental' wordt, lijkt het er zelfs op
dat het intellect ruim drie eeuwen na Burke niet veel verder is gekomen
dan proefverlof.

--------
(c) 2008 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********