AHA_2: Marketing impressario Afshin Ellian van genie 'groter dan AHA' flopt

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:   Trouw
Datum:  19 oktober 2007
Auteur: Laura van Baars en Wouter Bax
URL:    http://www.trouw.nl/deverdieping/overigeartikelen/article824626.ece/Alleen_verder


Alleen verder - Sympathisanten van Jami wensen hem veel succes
--------------------------------------------------------------

De ondertekenaars van de steunverklaring voor het comite voor ex-moslims trekken
hun handen van Ehsan Jami af. Hoeveel vrienden heeft Jami eigenlijk nog over?

In zijn strijd voor het recht om af te stappen van het moslimgeloof, mocht Ehsan
Jami zich verheugen in de steun van 75 intellectuelen en bekende Nederlanders.
Maar zijn 'onhandigheid' deed de steun voor zijn persoon smelten als sneeuw voor
de zon. 'Het ging niet om Jami, maar om het recht op geloofsafval.'

De 22-jarige Ehsan Jami bood een aandoenlijke aanblik, afgelopen zaterdag in
boekhandel Donner in Rotterdam. Hij zou er zijn nieuwe boek signeren, maar toen
bleek dat er in tien minuten tijd amper drie mensen kwamen opdagen, maakte hij
zich met zijn beveiligers uit de voeten.

'Was daar geen kip? Dat kan ik me voorstellen', zegt Rik Smits, een schrijver en
journalist die de verklaring voor het recht op geloofsafval mede ondertekende.
'Er staat toch niks nieuws in dat boek. Waar het mij om ging, was de verklaring
zelf. Die staat nog recht overeind.'

In de verklaring komen de ondertekenaars op voor het recht van vrije
meningsuiting en van godsdienst, en dus ook voor het recht om van geloof te
veranderen. Aanleiding waren de bedreigingen en de mishandeling van Jami. 75
intellectuelen en bekende Nederlanders van de meest uiteenlopende politieke
kleuren tekenden de verklaring, maar velen van hen zeggen nu dat Jami zich
deerlijk vergist als hij soms dacht dat ze hem persoonlijk steunden.

Aanvankelijk stond Jami in hoog aanzien. In augustus schatte Afshin Ellian,
Leids hoogleraar sociale cohesie, burgerschap en multiculturaliteit en vriend
van Jami, hem nog in als iemand die 'groter dan Hirsi Ali' kon worden. Maar
terwijl Ellian hem blijft steunen, nemen vele andere ondertekenaars nadrukkelijk
afstand van hem. Het wordt moeilijk om de mediaverschijning Jami te scheiden van
het recht op afvalligheid, schreef Dick Pels in de Volkskrant. De brief die Jami
samen met Geert Wilders in dezelfde krant publiceerde, was voor hem aanleiding
om zijn handtekening onder de steunverklaring voor het comite voor ex-moslims
officieel in te trekken. Ondertekenaars Jos de Beus en Vincent Bijlo volgden dat
voorbeeld.

Maar het is een hardnekkig misverstand om de persoon Jami te vereenzelvigen met
het verdedigen van het recht op afvalligheid, vindt journalist Michiel Hegener.
Hegener is niet alleen de opsteller van de steunverklaring, maar deed Jami ook
het hele idee van een comite voor ex-moslims aan de hand. 'De verklaring steunt
alleen het 'idee', níet Jam's comite en níet Jami als persoon. Ik had dat toen
het allemaal begon misschien beter moeten uitleggen, maar er is een uit veertien
leden bestaand steuncomite en er is een steunverklaring met 75 ondertekenaars.
Die zijn echter volledig losgekoppeld van de persoon Jami.'

Zo makkelijk bleek het al niet voor Hegener om die 75 ondertekenaars te vinden.
In de aanloop naar de presentatie van het comite voor ex-moslims op 11
september, haakten steeds meer politici, journalisten en wetenschappers af. Het
gehoopte aantal van honderd steunbetuigingen werd niet gehaald. Hoewel het recht
op afvalligheid alom op steun kan rekenen, wekte de persoon van Jami weerstand
op. Hij zou te veel stigmatiseren. Met zijn opzettelijk provocerende uitspraken
over moslims zou hij een persoonlijke strijd voeren tegen de islam, die lang
niet door iedereen gesteund werd.

Voor veel mensen die de verklaring wél ondertekenden was dat destijds een
ondergeschikt probleem. Velen vonden het belangrijk Jami een hart onder de riem
te steken, zeker omdat de PvdA-top het naar hun idee liet afweten. Jami werd
bedreigd vanwege zijn afvallige uitlatingen. Dan is het je burgerplicht om hem
te steunen, vond journalist Max Pam.

Jami was voor veel ondertekenaars slechts een 'casus', ondergeschikt aan de
verklaring over het recht op afvalligheid. Ondertekenaar Herman Philipse,
hoogleraar wijsbegeerte, zegt nu: 'Hij was een aanleiding, en eigenlijk een
slechte aanleiding. Mijn overweging om te tekenen was zeker niet dat ik het eens
ben met alles wat hij zegt. Ik vind zelfs dat hij veel dingen zo niet had mogen
zeggen.'

Ook Hans Blom, historicus en ex-directeur van het Rijksinstituut voor
oorlogsdocumentatie, was het alleen om de tekst te doen. 'Ik ben van nature een
groot aarzelaar en verbind me niet snel aan activistische standpunten', zegt
hij. 'Maar dit leek me een goede verklaring. Je kunt natuurlijk twisten over de
details, maar de kern is de vrijheid van meningsuiting. Vrijdenkers zijn in de
samenleving een opmerkelijk kleine en kwetsbare groep geworden. 'Wie niet
gelooft, die deugt niet', zo lijkt het wel. Jami was voor mij slechts een
voorbeeld, het ging me uitdrukkelijk niet om zijn feitelijke optreden.'

Robert Soomers, journalist en chef 'opinie' van BNR Nieuwsradio, wijst er op dat
de naam Jami in de hele verklaring niet voorkomt. 'Als je de tekst goed leest,
zie je dat het nooit om zijn persoon te doen is geweest. De tekst is zelfs
anders dan wat Jami meestal zegt en ik vind dat hij soms wat te ver gaat.' Dat
Jami nu in hoog tempo alleen komt te staan, kan Soomers ook niet helpen. 'Ik heb
getekend omdat Michiel Hegener, die ik bij een uitzending had ontmoet, het had
gevraagd. Maar persoonlijk kan ik niets voor Jami doen. Ik werk immers als
journalist, en ben dus onafhankelijk.'

Ook andere ondertekenaars voelen zich niet geroepen om nog hun nek uit te steken
voor Jami, integendeel. 'Ik heb getekend omdat afvalligheid mág, maar dat was
zeker geen expliciete steun voor Jami's persoon', zegt de linkse politicus en
publicist Roel van Duijn. De brief met Wilders schoot hem in het verkeerde
keelgat. 'Ik ben erg teleurgesteld over zijn vijandigheid jegens de islam. Toen
hij in de belangstelling kwam, is hij van de weeromstuit idiote standpunten gaan
verkondigen. Dat is ongelofelijk dom en waanzinnig. Ik vind de fysieke
bedreiging van zijn persoon natuurlijk wel erg, en ik steun hem in het recht op
een beschermd leven.'

'De brief met Wilders was een fout van Ehsan', zegt Jami's naaste adviseur,
filmregisseur Eddy Terstall. 'Ehsan is een voorstander van de multiculturele
samenleving, en dat is Wilders niet.' Maar voor Terstall is de brief geen
aanleiding om zijn steun voor Jami als persoon op te zeggen. 'Ehsan is een
vriend geworden. Ik vind dat hij nu even rust moet nemen. Volgende week gaan we
met Afshin Ellian en Joost Zwagerman praten over hoe het nu verder moet met hem.
Hoe kan hij zijn profiel nu gebruiken om zijn boodschap verder uit te dragen?'

Het is ook wel gek om je steun voor Jami nu ineens in te trekken, vindt Patrick
van Schie, directeur van de Teldersstichting, het wetenschappelijke bureau van
de VVD. 'De verklaring is de verklaring, en die staat recht overeind. De tekst
is volledig hetzelfde gebleven.' Wat Jami zelf betreft, die kent Van Schie niet,
evenals vele andere ondertekenaars. 'Ik heb hem nooit gesproken, nooit ontmoet',
zegt hij, 'maar ik steun hem in het recht om afstand te doen van zijn geloof.'

Ook David Pinto, directeur van het Intercultureel Instituut, en de historicus en
VVD-Kamerlid Arend Jan Boekestijn steunen de verklaring nog steeds. Jami hebben
ze echter nooit in levenden lijve gezien. 'Afshin Ellian wees mij erop dat hij
wel eens belangrijk zou kunnen worden', zegt Boekestijn. 'Ik dacht eerst: wat
een onhandige jongen. Ik houd nu eenmaal van een goed debat, en ik vond dat hij
slecht argumenteert. Hij is geen intellectueel. Net als tegen een kind zou ik
tegen hem willen zeggen: maak je school af. Ik kan kritisch op hem zijn omdat
ik hem voluit steun. We moeten zuinig zijn op moslims die zijn standpunt
innemen. Misschien had ik liever iemand gehad die het beter verwoordt, maar aan
de andere kant komt Jami wel in actie. Ik heb gehoord dat hij mij bewondert. Dat
vind ik wel een beetje eng. Ik houd dan ook bewust afstand van hem.'

Maar hadden al die ondertekenaars, waarvan velen geregeld optreden in de media,
Jami niet tegen zichzelf moeten beschermen? 'Dat is wel een punt', vindt
Boekestijn. 'Maar het is niet zo dat ik Jami voorzie van gif, waarvoor hij de
klappen opvangt. Ik schrijf mijn eigen stukken wel.' Ook Herman Philipse ziet
die verantwoordelijkheid voor het steuncomite niet zo. 'Ik geloof dat hij los
van het steuncomite ook al allerlei dingen deed', lacht hij. 'Michiel Hegener
liet Jami al heel vroeg weten dat hij over een aantal zaken ongelukkig was.' Ook
Roel van Duijn voelt zich niet aangesproken. 'Er is door sommigen met hem
gepraat, maar dat heeft kennelijk niet geholpen', zegt hij. 'Ik wens hem verder
het beste toe.'

'Ik heb niet het idee dat we hem in bescherming moeten nemen', zegt Michiel
Hegener. 'Ik heb hem zo vaak gezegd dat het onhandig is om moslims te beledigen.
'Ik doe mijn best, ik wil alles doen, maar houd Mohammed erbuiten', zei ik tegen
hem, maar hij doet het iedere keer opnieuw. We trekken dus niet meer samen op,
al onderhouden we nog wel contact. Vorige week was hij nog bij mij thuis. Was
heel gezellig.'

Terstall voelt zich wel verantwoordelijk voor Jami. 'Ik heb hem mijn steun
aangeboden omdat ik het belangrijk vind dat een grondrechtenbeweging kan
bestaan. En Ehsan is natuurlijk nog erg jong. Ik ben niet op hem afgestuurd door
de PvdA. Ik vind zelfs dat de PvdA zich te laat om Jami is gaan bekommeren. En
dat hij nu uit de fractie in Leidschendam-Voorburg is gezet, betreur ik. Met een
goed gesprek, en excuses van Ehsan voor de brief met Wilders, hadden we er
binnen de PvdA uit moeten kunnen komen. Na Ayaan dreigen we nu weer een
kleurrijk persoon te verliezen binnen de partij.'

Volgens Hegener is Jami vooral het slachtoffer geworden van de PvdA, 'waar een
aantal mensen een stok heeft gevonden om hem te slaan'. Ook anderen wijzen
beschuldigend naar de partij. 'Door hem eruit te bonjouren heeft de PvdA een
kans gemist', zegt de schrijfster Nahed Selim, de enige onder de ondertekenaars
met een moslimachtergrond. Zij staat nog vierkant achter Jami. 'De partij kan
blijkbaar nog steeds niet omgaan met vrijzinnige leden. Ik denk dat Jami wel een
politieke toekomst heeft, maar niet binnen de PvdA en misschien zelfs niet
binnen Nederland. Hij is nu deel van een wereldwijde beweging.'

Ook Rik Smits vindt dat niet het comite, maar de PvdA het voor Jami zou moeten
opnemen. 'Een samenzwering binnen de partij wil ik het niet noemen, maar hij is
toch wel in het nauw gedreven. De PvdA heeft ervoor gekozen om populair te
blijven bij een groep mannen die hun vrouwen achter de geraniums zetten. Dat is
geen politieke, maar wel een commerciele afweging. Het lijkt mij dat hem niets
anders rest dan de partij te verlaten, wil hij psychisch gezond blijven.
Tragisch is het wel. Die arme jongen is onhandig geweest.'

--------
(c) 2007 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********