We zijn geen schaamlap voor Amerika

[Henk van Lingen]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Service mijnerzijds aan de NRC-lozen onder ons:


NRC - zaterdag 20060114

`We zijn geen schaamlap voor Amerika'
Petra de Koning
Bert Bakker, Tweede-Kamerlid voor D66, over de omstreden missie naar
Afghanistan

Tweede-Kamerlid Bert Bakker verzet zich tegen het voornemen van het
kabinet Nederlandse militairen naar het Afghaanse Uruzgan te sturen. `Laat
ik nu maar niet zeggen: Amerika, ruim je eigen rotzooi op'.

Tweede-Kamerlid Bert Bakker kan niets bedenken waardoor zijn partij, D66,
opeens toch zou vinden dat Nederlandse militairen naar de Afghaanse
provincie Uruzgan moeten gaan. Of het zou opeens rustig moeten worden in
Uruzgan, waar Talibaanstrijders en Al Qaeda-aanhangers zich nu nog
verzetten tegen westerse troepen en eenheden van het Afghaanse leger.

Als het er rustig werd, zouden de Nederlandse militairen kunnen doen wat
nu ook al de bedoeling is: helpen bij de democratisering en wederopbouw,
uitleggen hoe je gevangenen behandelt, laten zien dat je met respect kunt
omgaan met verschillende bevolkingsgroepen.

Bert Bakker zegt: "Maar ik zie de komende maand niet gebeuren dat het
rustig wordt."

Dan bedenkt hij nog iets. "Als de Amerikanen Guantanamo Bay zouden
verhuizen naar Kamp Zeist en het internationaal strafhof zouden erkennen,
dan zou dat helpen om ons op andere gedachten te brengen."

In een tweede gesprek, afgelopen donderdag, zegt Bert Bakker opnieuw dat
er "geen realistisch scenario" is waarin de Tweede-Kamerfractie van D66
voor de missie zou zijn. In het weekblad Elsevier is dan al het interview
gepubliceerd waarin Bakker zegt dat het "vrij ondenkbaar" is dat D66 in de
regering blijft zitten als die militairen naar Zuid-Afghanistan stuurt.
Zijn fractievoorzitter, Boris Dittrich, is teruggekomen van zijn reis naar
de Antillen om een eind te maken aan de crisissfeer die door de uitspraken
van Bakker is ontstaan, en D66-minister Laurens Jan Brinkhorst heeft
gezegd dat nu niet gedreigd moet worden met een kabinetscrisis - 2006
moet, vindt hij, het `oogstjaar' worden van het kabinet.

Op donderdag praten ambtenaren van Defensie, Buitenlandse Zaken en
Algemene Zaken over mogelijkheden om de D66-collega's Brinkhorst en
Pechtold, die ook twijfels hebben over de missie, toch met een besluit
daarover te laten instemmen. Europa zou zich misschien meer kunnen
bemoeien met de missie. Bert Bakker zegt: "Als er echte Europese
samenwerking zou komen, zou dat heel mooi zijn. Maar ik geloof er niks van
dat Duitsland, Frankrijk en Spanje zich in deze missie willen begeven.

Om de problemen van Amerika op te lossen in Zuid-Afghanistan is een beroep
gedaan op landen die de oorlog in Irak steunden: Canada, het Verenigd
Koninkrijk, Nederland." En hij zegt: "Het enige dat ik kan bedenken is dat
er opeens een heel andere politieke werkelijkheid zou zijn. Bijvoorbeeld
als morgen een impeachment-procedure tegen Bush begint. Dan zou de lijn
doorbroken worden van Bush, Blair, Balkenende en Berlusconi."

Maar vloeit zijn verzet tegen de missie dan voort uit afkeer van de
Verenigde Staten? Of heeft die toch te maken met de situatie in
Afghanistan? "Je zet alles op een rijtje", zegt Bakker. "Je vraagt je af:
wat voor missie is het precies en wat kunnen we doen? En dan bedenk je: we
hebben helemaal geen zin om als schaamlap te dienen voor de Amerikanen."

Operatie In de zomer van 2005 vroeg minister Henk Kamp (Defensie, VVD) aan
D66-fractievoorzitter Dittrich of zijn partij principiele bezwaren had
tegen een Nederlandse militaire missie naar Zuid-Afghanistan. Dittrich
praatte erover met Bert Bakker. Nee, zei Bakker, principiele bezwaren
waren er niet. D66 was niet tegen de Amerikaanse operatie Enduring Freedom
en had het ook goed gevonden dat Nederlandse militairen hielpen bij de
wederopbouw van andere delen van Afghanistan, waar Enduring Freedom was
afgelopen. Maar D66 wist toen nog niet, zegt Bakker nu, dat het de
Amerikanen niet zou lukken om de terroristen uit Zuid-Afghanistan te
verdrijven.

En ook niet dat de Amerikaanse president Bush in zijn eigen land onder
druk zou worden gezet om troepen weg te halen uit gevaarlijke gebieden.

Pas in het najaar snapte D66 dat de Nederlanders in Uruzgan alleen bezig
zouden zijn met zichzelf beschermen, zegt Bakker. En dat het politieke
doel van de NAVO-missie was om de Amerikanen een easy way out te geven. Er
was een "groeiend negatief gevoel" over de missie - bij Bakker zelf, die
voor zijn fractie in de Tweede Kamer het woord voert over buitenlands
beleid, bij fractievoorzitter Dittrich en bij Alexander Pechtold, de
minister voor Bestuurlijke Vernieuwing, die zich graag bemoeit met het
terrein van zijn collega's in het kabinet.

Op maandag 19 december 2005 zou het kabinet een beslissing nemen over de
missie naar Afghanistan - die volgens de militaire inlichtingendienst
gevaarlijk zou kunnen worden. Bert Bakker zegt nu dat hij in die tijd al
wekenlang aan journalisten had laten weten dat de Tweede-Kamerfractie van
D66 moeite had met de missie. "Maar dat had weinig indruk gemaakt. Er
ontstond pas commotie toen Pechtold zei, ik geloof in het programma van
Harry Mens, dat hij de missie ook niet zag zitten."

Dat was in de week voordat er een kabinetsbeslissing zou komen. Bakker
zegt dat hij en Dittrich die week voortdurend contact hadden met Pechtold
over Afghanistan. Tijdens het kerstdiner van de fractie, op dinsdag 13
december, spraken Bakker en Pechtold nog met elkaar over de positie van
Pechtold in het kabinet. "We stonden allemaal voor hetzelfde", zegt
Bakker. "We stonden er op dezelfde manier in."

Ve r g a d e r i n g

Op vrijdagochtend 16 december zaten Dittrich en
Bakker bij elkaar om het opnieuw over Afghanistan te hebben. Ook de
voorlichter van de fractie en de ambtelijk secretaris van Dittrich waren
erbij.

Er zou die ochtend een extra vergadering zijn van de fractie en 's middags
zouden de D66-Kamerleden langs gaan bij Chef Defensiestaf Dick Berlijn om
zich te laten informeren over demissie.

Pechtolds uitspraken op televisie hadden veel aandacht getrokken. Minister
Kamp van Defensie was geirriteerd.

Maar wie wist nog hoe de fractie erover dacht? Misschien was het een goed
idee, dachten Dittrich, Bakker, de voorlichter en de ambtelijk secretaris,
om dezelfde dag nog bekend te maken dat de D66-fractie tegen de missie
was. Dat zou het eerlijkst zijn, vonden ze.

Nee, zegt Bert Bakker nu. De beslissing om er die dag mee naar buiten te
komen, drie dagen voor de beslissing van het kabinet, had niets te maken
met rivaliteit tussen Pechtold, die volgens veel D66'ers de volgende
leider zou moeten worden van de partij, en fractievoorzitter Dittrich.
Natuurlijk willen ze allebei graag laten zien dat ze goed zijn - Bakker
trekt even zijn schouders omhoog als hij dat zegt - maar ze zijn "heel
ontspannen" in hun ambitie. Er was geen sprake van, zegt Bakker, dat
Pechtold en Dittrich elkaar vliegen wilden afvangen over de
Afghanistan-missie.

"In alle commotie over de uitspraken van Pechtold zagen wij een situatie
ontstaan waarin de druk op de D66-ministers in het kabinet werd
opgeschroefd.

Het zou dan goed zijn, vonden we, als duidelijk was hoe de fractie over de
missie dacht."

Tijdens de fractievergadering bleek dat de andere Kamerleden van D66 ook
tegen de missie waren. Ze gingen naar Dick Berlijn en in het gesprek met
de generaal zagen ze hun zorgen bevestigd, zegt Bakker. Door de onrust en
de gevechten in het gebied zouden de Nederlandse militairen niet toekomen
aan de wederopbouw. Er zou een klus moeten worden afgemaakt - terroristen
verdrijven - die de Amerikanen niet hadden kunnen klaren.

Daarna besloten de Kamerleden dat ze het nieuws over hun mening meteen
bekend gingen maken. Dittrich belde Brinkhorst, maar die was in Hong Kong
voor de WTO-top. Zijn telefoon stond niet aan. Ook premier Jan Peter
Balkenende was niet bereikbaar. Dittrich sprak de boodschap over het
standpunt van de D66-fractie in op zijn voicemail.

Pechtold kreeg hij wel aan de telefoon.

Die vond het niet leuk wat de fractie van plan was, zegt Bakker. "Ik sluit
niet uit dat Pechtold zelf ook met publieke strategieen heeft gespeeld.
Hij was al bij Harry Mens geweest en ik denk dat hij een eigen lijn van
communicatie voor ogen had. Maar hij is die middag niet aan de noodrem
gaan hangen. Ik weet dat hij er later wel van heeft gebaald dat we het zo
hebben gedaan. Misschien omdat het de discussie in het kabinet niet
makkelijker heeft gemaakt."

Het kabinet kwam de maandag erna met het `voornemen' om militairen naar
Afghanistan te sturen. Het was geen besluit omdat de D66-ministers nog
twijfelden. Eerst moest de Tweede Kamer er maar over praten.

Maar een meerderheid in de Tweede Kamer weigerde dat: het kabinet zou
eerst een echt besluit moeten nemen. Zo hoort dat, vonden PvdA, VVD, LPF,
SP, SGP en ChristenUnie.

Er ontstonden conflicten over procedures die Bert Bakker "met afgrijzen"
aanzag. De partijen vonden van elkaar dat ze politieke spelletjes
speelden.

Gisteren vergaderde de ministerraad opnieuw over Afghanistan. In de brief
die het kabinet erna naar de Kamer stuurde, staat dat de Europese Unie van
plan is om goed bestuur en goed onderwijs in Afghanistan te bevorderen. De
Europese Unie zal ook letten op het naleven van de mensenrechten. Bakker
zegt: "Dat is geen nieuw argument. Het zou er nog eens bij moeten komen
dat de EU daar niet toe bereid is."

Het eerste gesprek met Bert Bakker voor dit verhaal heeft plaats op
woensdagmiddag 11 januari. Het weekblad Elsevier heeft de uitspraken van
Bakker over een mogelijke kabinetscrisis als de missie toch doorgaat, net
op de website gezet. Bakker wordt om de paar minuten gebeld op zijn
mobiele telefoon - door journalisten, door Laurens Jan Brinkhorst en
minister van Defensie Kamp - maar hij neemt alleen op als de
fractievoorlichter belt. Aan het eind van het gesprek heeft hij achttien
voicemailberichten.

Die zal hij afluisteren als hij in de auto zit op weg naar de
televisiestudio voor de Nationale IQ-test van BNN. Hij belt Henk Kamp
terug en ook Brinkhorst. Brinkhorst vertelt dat hij in het NOS-journaal
zal zeggen dat het gekissebis over procedures moet ophouden en dat niet
met een kabinetscrisis gedreigd moet worden. Daar zal ook wat venijn in
zitten dat is bedoeld voor Bakker. "Ik heb gezegd: dat moet je doen",
zegt Bakker de volgende dag. "Ik vind het     volstrekt logisch dat hij
ook denkt aan de belangen van het kabinet." Hij  wil geen
"terugtrekkende beweging" maken.

Wat hij in Elsevier heeft gezegd, heeft hij gezegd. "Maar er is bij ons
ook geen enkele behoefte om ons land over te leveren aan Wouter Bos."

Afgelopen donderdagavond had hij na het wekelijkse overleg van de
D66-ministers en de fractie met Brinkhorst naar Utrecht willen rijden voor
een D66-bijeenkomst in Utrecht. "Het was mooi geweest als ik daar samen
met hem in goede harmonie was aangekomen."

Niet omdat er nu geen goede harmonie is, zegt Bakker, maar omdat er
televisiecamera's klaarstonden en omdat in de politiek beelden soms feiten
worden.

Het kwam er niet van. Het wekelijkse overleg met de ministers ging niet
door en Bakker had int erview-afspraken.

In het eerste gesprek legt Bakker uitvoerig uit waarom D66 tegen de missie
is.Niet omdat die zo gevaarlijk is. D66 weet ook wel, zegt Bakker, dat
Nederlandse militairen zijn opgeleid voor gevaarlijke missies. Het is ook
niet onacceptabel, vindt hij, dat er Nederlandse slachtoffers vallen
tijdens een uitzending. "Maar dan moeten er wel dwingende redenen zijn
voor een missie. Je moet overtuigd zijn van het nut."

Detentiecentra Bakker vindt het vervelend dat er mensen zijn in het
kabinet, premier Balkenende bijvoorbeeld, die nu doen alsof de missie
bedoeld is om zielige Afghanen te helpen.

Die mogen we `niet in de steek laten'.

Maar deze missie, zegt Bakker nog maar eens, is bedoeld om "onze goede
vriend Bush uit de problemen te helpen". "Er zijn heel veel NAVO-lidstaten
die de eer van deze missie aan zich voorbij laten gaan. Ik vind dat je als
Nederland niet elk jaar alle wereldproblemen hoeft op te lossen. En laat
ik nu maar niet zeggen: Amerika, ruim je eigen rotzooi op."

De wereld, zegt Bakker, is onveiliger geworden door het optreden van
Amerikaanse militairen in Irak en Afghanistan. De manier waarop ze
krijgsgevangenen behandelen en de verhalen over geheime detentiecentra
hebben weerstand opgeroepen. Het kom ook door die weerstand, denkt hij,
dat het nog steeds zo gevaarlijk is in Zuid-Afghanistan. "Ik wil de
Amerikanen geen trap na geven.

Ze hebben ook goeie dingen gedaan.

Ik heb in de aanvang geen kritiek gehad op de aanval op Afghanistan.

Maar wel op de oorlog in Irak en hun optreden daar. In plaats van de
problemen op te lossen, zijn ze aan de problemen gaan bijdragen."

Lokale afdelingen van D66 vinden het geweldig dat ze tijdens de campagne
voor de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart niet het verwijt kunnen
krijgen dat hun partij zo `onzichtbaar' is in de coalitie.

"Een beetje verzet vinden ze zalig", zegt Bakker. "Maar als je het erom
doet, kun je beter een binnenlands politiek onderwerp nemen.

Voor de meeste mensen is Afghanistan een ver en duister land met veel zon,
veel woestijn en veel moslims."

Bakker weet dat lokale afdelingen van D66 nu doodsbenauwd zijn dat de
Tweede-Kamerfractie onder druk van het kabinet toch accepteert dat
militairen naar Afghanistan worden gestuurd. Dan is D66 voor kiezers
opnieuw de partij die van mening verandert als dat nodig is om aan de
macht te blijven - een imago waar lokale afdelingen last van hebben in hun
campagne. Daardoor is het voor de fractie onmogelijk geworden om nog terug
te komen op het standpunt over de missie. "Ik besef dat dat zo is", zegt
Bakker. "Maar het is het ons wel waard. Het gaat niet over zomaar iets."

--
+----------------------------------------------------------------------+
|  (o-  Henk van Lingen                       Utrecht, The Netherlands |
|  /\                                       http://henk.vanlingen.net/ |
| v_/_                              http://www.tuxtown.net/netiquette/ |
+ Using Outlook ? -> http://home.in.tum.de/~jain/software/oe-quotefix/ +

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********