D66 TK-fractie steunt het Europarlement toch wel, hoop ik?

[Bert Bakker]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Vrienden,

Terwijl morgenochtend het debat plaatsvindt (het zoveelste in deze soap), zit
ik nog na te denken over onze opstelling. Enkele weken terug hoopte ik erop
dat de commissie inderdaad positief zou reageren op het verzoek van het
Europees parlement om de zaak opnieuw in eerste lezing -zeg maar van begin af
aan- te agenderen. Dat heeft de commissie echter niet gedaan, en nu staan we
opnieuw voor de vraag of het politiek akkoord over de patentenrichtlijn (dat
wat ons betreft vorig jaar nooit gesloten had mogen worden) nu alsnog moet
worden opgeblazen. 

Over de argumenten rondom de softwarepatenten gaat het eigenlijk niet eens.
Van die argumenten is iedereen (inmiddels) wel overtuigd - zelfs de regering.
Vorig jaar november is er een ronde tafelconferentie geweest in Nederland,
waar voor- en tegenstanders eigenlijk heel dicht bij elkaar stonden over de
vraag wat nou wel en niet gewenst was. De regering wil de uitkomsten daarvan
ook leidend laten zijn voor wat er moet gebeuren. 
Vorig jaar al heeft het Europees Parlement de richtlijn ingrijpend
geamendeerd. Het probleem is begonnen toen de Raad van Ministers (de
gezamenlijke regeringen) maar een deel van die amendementen heeft overgenomen,
en een aantal cruciale niet. 

Vervolgens heeft zich een prestigestrijd ontwikkeld die eigenlijk ver boven de
softwarepatenten uitgaat. Het zou bij wijze van spreken ook over een
landbouwrichtlijn kunnen gaan, of nog heel wat anders. Maar in dit geval gaat
het nu eenmaal over de softwarepatentenrichtlijn. 

Iedereen is het erover eens dat we zo snel mogelijk terug moeten naar de
inhoud. Ook de Europese Commissie is inmiddels bereid om over alle elementen
weer te praten. De vraag is: hoe komen we zo snel mogelijk naar die inhoud
terug, en met een zo groot mogelijke kans op een goed resultaat. En daar nu
verschillen de meningen. 

1. Allereerst: het was veel beter geweest als de Commissie wel ingegaan was op
het verzoek van het Europees Parlement om de zaak opnieuw in eerste lezing te
brengen. Het EP heeft dat verzoek gedaan op basis van het eigen zgn. artikel
55 in het reglement van orde van het EP - geen verdragsartikel, dus niet
verplichtend voor de Commissie. En dus vechten EP en Commissie hier niet
alleen over de patenten, maar ook over hun onderlinge positie. De commissie
heeft het zgn. recht van initiatief, en wil dat niet de facto uit handen laten
slaan door het Europees Parlement. Dat verzwakt de positie van de commissie
tegenover het EP in alle volgende situaties, en ook nog eens de positie van de
commissie tegenover de Raad van ministers. Het gaat om meer dan prestige, maar
om institutionele posities. En het is niet zo dat de ene partij (de Raad, of
het EP) de commissie even tot de orde kan roepen. Anders dan in Nederland zijn
er in Europa drie institutionele partijen die elk een eigen positie en rol
hebben. En die dat van tijd tot tijd uitvechten. Dus de Nederlandse regering
kan niet zo maar even tegen de commissie zeggen: draai dat nou weer terug. Dat
zal niet gebeuren, gepasseerd station, of we dat nou leuk vinden of niet. 
En los daarvan het het EP het eigenlijk in het constituerend beraad met de
nieuwe commissie moeten brengen, maar dat heeft ze niet gedaan. Vergeten
waarschijnlijk. En de commissie wil niet dat het EP haar elke keer voor de
voeten gaat lopen in de ingewikkelde verdragsrechtelijke verhoudingen.
Overigens: was die Grondwet er maar geweest, dan was het sowieso allemaal
anders verlopen. 

2. Tweede mogelijkheid om snel tot een inhoudelijke discussie te komen is om
van het zgn. A-punt een B-punt te maken. Een A-punt is een punt waarover
eerder een politiek akkoord is bereikt in de Raad van Ministers. Vervolgens
wordt dat juridisch afgehecht en in alle 23 EU-talen vertaald, en als dat
klaar is wordt het als hamerstuk in de Raad gebracht. Waar het dan ook
steevast als hamerstuk passeert, omdat er immers eerder een politiek akkoord
was. 
Nou kan men van een A-punt een B-punt maken door het niet als A-punt te
accepteren, en dan gaat de Raad er opnieuw over praten. Maar dan wordt het
politiek akkoord opgeblazen. Dat is ongekend, en tot nu toe nooit gebeurd.
Omdat een politiek akkoord heilig. Anders kun je namelijk nooit meer tot een
besluit komen. Dat duurt vaak sowieso al jaren, en als je dan eindelijk een
akkoord bereikt, heb je mekaar vast. Wanneer lidstaten zich in de maanden
daarna (tussen politiek akkoord en hamerstuk) daar weer onderuit wurmen, kun
je nooit meer tot enig besluit komen. Heeft elke regering altijd het recht om
terug te komen op eerdere akkoorden, en geef je bovendien alle lobbygroepen de
tijd om zelfs na een politiek akkoord door te gaan met het bespelen van de
publieke opinie. Eén regering die omgaat maakt elk politiek akkoord
onmogelijk. Dat laat onverlet dat er na raadsbesluiten natuurlijk nog wel
altijd de normale democratische weg wordt gevolgd via het Europees parlement.


3. Als een A-punt is gepasseerd komt het in tweede lezing in het EP, maar
terecht is op deze lijst al opgemerkt dat in een tweede lezing het moeilijker
is om tot wijzigingsvoorstellen te komen, omdat er dan andere
meerderheidsregels gelden (meerderheid van alle leden ipv alle aanwezige
leden). 

Kortom: 
-de commissie kun je niet op andere gedachten brengen;
-blaas je het politiek akkoord op, dan bemoeilijk je ernstig de politieke
besluitvorming in de toekomst, ongeacht het onderwerp. 
-en blaas je het niet op, dan heeft het EP het moeilijker om tot wijzigingen
te komen. 

Het is dus een catch 22, het ene wil je niet met het oog op de Europese
besluitvorming, het andere wil je niet met het oog op de softwarepatenten. 

Wie vóór morgenochtend 9 uur nog wat wijsheid te bieden heeft, of mijn
redeneringen wezenlijk weet onderuit te halen, be my guest. Ik zal uiteraard
laten weten waar we uiteindelijk gaan staan. 

Groeten,

Bert.




------ Original Message ------
Received: Wed, 02 Mar 2005 11:35:49 PM CET
From: "Martijn Meijering" <mmeijeri at xs4all.nl>
To: d66 at nic.surfnet.nl
Subject: Re: D66 TK-fractie steunt het Europarlement toch wel, hoop ik?

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bart citeerde:
> Zo zie je maar weer hoe moeilijk we de besluitvorming van de EU kunnen
> beinvloeden. Maar niet alles is verloren. Morgenochtend dien ik twee
> moties in die er voor moeten zorgen dat de Raad over het voorstel gaat
> stemmen zodat het weggestemd kan worden. Ik zal jullie alle procedurele
> gedoe besparen. Ik merk dat het er nu om gaat. CNV, en Philips mailen al
> Kamerleden.

heb je een softwarebedrijf, kun je een Kamerlid natuurlijk
> even uit te leggen waarom je dit voostel niet wil.

OK.

Alles met mate, want
> te veel worden ze ook sjagerijnig van. Morgen is ook de stemming. Het
> zal afhangen van de Christen Unie, SGP en D66.
> Duimen dus!

Bart, is het niet om moedeloos van te worden? Ik wil dolgraag nog eens
uitleggen aan iemand van de fractie waarom het allemaal zo belangrijk is.
Ik vraag me al een poosje af waarom ik in de mainstream media de
belangrijkste argumenten tegen software patenten niet hoor. Een recente
discussie op www.softwarepatents.com stemt me ook niet vrolijk.
http://www.nosoftwarepatents.com/phpBB2/viewtopic.php?t=397

Ik zou het erg goed vinden als iemand van de fractie zou kunnen uitleggen
waarom men precies tegen software patenten is. Mij bekruipt namelijk het
bange voorgevoel dat men nog niet helemaal doorheeft hoe ingrijpend een en
ander helemaal is. En met een aantal goede argumenten dus niet komt. En
dan denk ik dat wij techneuten (jij bent toch ook informaticus?) de hand
ook maar eens in eigen boezem moeten steken.

Een poging om de argumenten nog eens op een rij te zetten:

Patenten voor software zijn beslist niet net iets als patenten op
technische vindingen. Er bestaat simpelweg niet zoiets als een computer -
geimplementeerde uitvinding. Zoiets heet software en da's geen uitvinding
maar een product. Het is de software patentenlobby uitstekend gelukt dit
feit onder het tapijt te vegen. En dit is niet zomaar mijn mening, dit kan
elke programmeur je bevestigen.

Het patenteren van software is net zo schadelijk als het patenteren van
een fietsenzaak of een afhaaltoko. Ook daar kun je innovatief zijn, maar
de concurrent kijkt mee en dat is precies wat we als consument willen.

Een voorbeeld: Bij mij om de hoek in de Breestraat in Leiden is er een
poosje geleden een grand cafe over de kop gegaan. Daarvoor in de plaats
kwam een goed georganiseerde toko waar je iets duurdere vers voor je ogen
gemaakte wokmaaltijden kunt afhalen. De klant kan zelf combinatie van
groentes, vlees en rijst samenstellen. Heel goed gemarket en heel slim
over nagedacht. Hulde. Maar de eigenaar kan daar geen patent op aanvragen.
Hij kan zijn merknaam en productnamen beschermen, maar zijn innovatie kan
hij niet patenteren. En zo hoort het ook.

Door de patentenlobby wordt het argument evenwel als volgt voorgesteld:

"Softwareproducenten moeten net als andere bedrijven hun investeringen
kunnen beschermen. Tot nu toe was dit niet mogelijk en die uitzondering
moet worden rechtgezet."

Het vervelende is dat dit argument heel aardig en plausibel klinkt, maar
van geen kant klopt.

Het klassieke argument voor patenten (en ik heb dit gewoon uit een
eerstejaars leerboek economie) luidt als volgt:

Het is voor veel uitvindingen veel goedkoper om een bestaande uitvinding
na te maken (uit te zoeken hoe-ie werkt, "reverse engineering") dan om hem
zelf te ontwikkelen.

(Tot op zekere hoogte vinden we dit als maatschappij terecht en het is
maar pech voor de uitvinder als iemand anders met hem concurreert. Dit is
het voorbeeld van de wokmaaltijden van daarnet.)

Toch zijn er ook gevallen waarin we de uitvinder/innovator willen
beschermen. En dat is in de gevallen waar er zonder bescherming van
patenten geen onderzoek meer wordt gedaan en de maatschappij daarvan de
dupe wordt.

De situatie die we willen voorkomen is de volgende:

- Bedrijf A spendeert een miljoen aan research en bereikt daarmee een
fundamentele doorbraak
- Bedrijf A maakt met deze kennis een nieuw product
- Bedrijf B ziet hoe succesvol dat product is en maakt het voor 50.000 na.
- Bedrijf A verdient zijn investering niet terug en doet in het vervolg
niet meer aan research
- Nieuwe producten komen niet meer op de markt en de consument is de dupe

Het is dus een macro-argument, de belangen van de uitvinder en zijn
concurrenten geven niet de doorslag, maar vooral die van de rest van de
bevolking, die van de consument.

Het gaat hier dus om twee dingen: 1) "oneerlijke" kostenbesparing door na
te maken in plaats van zelf te ontwikkelen (freeloading) en 2) het staken
van research en ontwikkeling. En beide komen bij software eenvoudigweg
niet voor!!! De reden is als volgt:

1) Geen oneerlijke kostenbesparing. Het punt zit hem in de source code.
Een bedrijf wil en kan zijn investering heel eenvoudig beschermen door de
source code geheim te houden.

Zo doe ik dat ook in mijn eigen bedrijfje. Dat is niet de enige methode om
het te doen en soms kan het zelfs verstandig zijn (een deel van) de code
weg te geven, maar het kan wel. Iemand kan dan wel mijn programma's
namaken, maar hij zal daarvoor nog steeds een fikse investering moeten
doen in het uitprogrammeren van concurrende programma's.

2) Het staken van research en ontwikkeling. Er is denk ik geen branche
binnen de economie waar zo hard wordt geinnoveerd als in de software/IT.
Ook zonder die patenten.

Wat er gaat gebeuren, is dat mensen niet langer zelf mogen investeren in
het zelf ontwikkelen van software. Het is dus niet freeloaden dat wordt
tegengegaan, maar eerlijke concurrentie.

(Het is natuurlijk nog steeds wel zo dat een bedrijf dat eerst afwacht of
een product van de concurrent een commercieel succes wordt, zich de kosten
van het ontwikkelen van alle niet succesvolle innovaties bespaart. Dat zou
je ook een vorm van freeloaden kunnen noemen, maar dit is wat we al sinds
jaar en dag willen. En dit is ook een productontwikkelingsstrategie die je
gewoon in de leerboeken NIMA-marketing kunt terugvinden. Ik zie geen reden
waarom er voor software opeens heel andere regels zouden moeten gelden.)

Op dit moment zien we in de software-wereld grootschalig marktfalen in de
vorm van bijna-monopolies van bijvoorbeeld Microsoft en Intel. In plaats
van dat we dit aanpakken, gaan we het nu dit soort bedrijven mogelijk
maken om een legaal en zelf wettelijk dwingend monopolie te vestigen. Het
is werkelijk bij de wilde spinnen af.

Op de energiemarkt, in de zorg, in de media, de post, telefonie/internet
etc  zijn we de afgelopen jaren druk bezig geweest om monopolies te
ontmantelen en toezichtsorganen in te stellen en dan gaan we in een
cruciale groeisector van de economie opeens extra monopolies bouwen.

Dit is nog erger dan de staatsmonopolies die we hadden, we gaan nu 100
jaar of meer terug in de tijd naar de tijd van de robber barons.

Nou, het is een erg lang verhaal geworden, sorry daarvoor. Als iemand van
de fractie wil reageren, zou ik erg dankbaar zijn.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
(D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op:
http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********