Voor wie de Algemene bescouwingen en de begrotingsbehandelingen volgen

Tue Sep 28 09:35:30 CEST 2004

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Dit was de bijdrage van Bert Bakker in 2002 over de begroting 2003. Toch
best wat "opmerkelijke "puntjes.
******************************************************
Loonmatiging op termijn armoedestrategie

Regering en sociale partners hebben in het pas gesloten najaarsakkoord voor
een jaar loonmatiging veiliggesteld, dat was nodig. Maar anders dan in het
verleden biedt de lage-lonenpolitiek in de toekomst veel minder houvast op
de wereldmarkt. Nederland moet vooral uitblinken in de toevoeging van kennis
en waarde aan het productiepakket. Die notie komt in het sociaal akkoord
niet terug; de strategie van polderen en lonen matigen is daarom op lange
termijn een armoede-strategie. Dit zegt Bert Bakker bij de behandeling van
de begroting van Sociale Zaken.

Met de totstandkoming van een najaarsakkoord is voorlopig de sociale vrede
teruggekeerd. Het kabinet deed een groot aantal toezeggingen, en kreeg er
een jaar van loonmatiging op terug - waarbij overigens de totstandkoming van
werkelijke loonmatiging op een nog altijd gespannen arbeidsmarkt nog maar
moet worden afgewacht. De toezeggingen die het kabinet deed konden eerder
niet in de richting van de Tweede Kamer worden gedaan - hoe demissionair het
kabinet ook was en is. Geen lang-laag, geen aanpassing van de bezuiniging op
Melkertbanen, geen ruimere regeling voor het spaarloon, onderwerpen die hier
in de Kamer breed aan de orde waren gesteld. Maar toen FNV en CNV hun poot
stijfhielden, moest het kabinet alsnog door de knieën.
Op zich is dat een vreemde zaak. Een demissionair kabinet dat geen zaken wil
doen met de Kamer, maar wel met sociale partners, waarna de Kamer (die nooit
demissionair is) mag tekenen bij het kruisje. En gezien het resultaat doen
we dat maar dat is natuurlijk uiteindelijk wat telt. Maar polder en politiek
maken zich zo wel de gegijzelde van elkaar, en dat zint me niet. Het zijn de
kiezers en de democratisch gekozenen die behoren te bepalen of mensen die
langdurig in de bijstand zitten een extraatje krijgen, het spaarloon
behouden blijft, of dat Melkertbanen worden omgezet in reguliere banen -
niet de belangenbehartigers in de Stichting van de Arbeid. Maar zoals
gezegd, het resultaat telt. Het beleid is bijgesteld, het kabinet
uitgeregeerd, en de loonmatiging, althans in de afspraken, bereikt. Dat was
ook nodig, gezien het uit de hand lopen van de loonkosten in de afgelopen
drie, vier jaar.

Er zijn wel historische parallellen getrokken met het akkoord van Wassenaar
uit 1982. Natuurlijk wil iedere minister van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid en iedere premier wel zo'n historisch besluit op zijn naam
schrijven. Maar ik betwijfel toch of deze afspraken een lang leven beschoren
zijn. De situatie is geheel anders dan die in 1982. Toen werd in een
situatie van massa-werkloosheid een langdurige loonmatiging bereikt in ruil
voor arbeidsduurverkorting (die we overigens nu in veel gevallen betreuren).
De situatie op de arbeidsmarkt vroeg om loonmatiging, en ook zonder deftige
handtekeningen was die vermoedelijk uiteindelijk wel tot stand gekomen, zij
het wellicht met meer sociale röhring dan met zo'n akkoord.
De situatie nu is onvergelijkbaar. De arbeidsmarkt is nog steeds gespannen -
al loopt de werkloosheid dan ook op-, maar op iets langere termijn is door
de zogenaamde dubbele vergrijzing voorzienbaar dat op grote delen van de
arbeidsmarkt de tekorten aan arbeidskrachten alleen maar toenemen, zelfs als
rekening wordt gehouden met de nog aanzienlijke arbeidsreserve die is
verborgen in de WAO of in de lage arbeidsparticipatie van vrouwen. Maar
vroeger of later leidt loonmatiging tot grote problemen, tot nieuwe
spanningen op de arbeidsmarkt, en tot betalingen buiten de cao's om - zoals
we de afgelopen jaren ook hebben gezien.

Iets anders is dat een lage-lonenpolitiek anders dan in het verleden op de
wereldmarkt veel minder houvast biedt voor de toekomst. In een wereld zonder
internet en ict, in een minder geglobaliseerde wereld, zonder de open
grenzen van nu en de wereldwijde concurrentie van goederen en diensten,
gaven de lage lonen ons een comparatief voordeel in de chemie, in de land-
en tuinbouw en in de dienstensectoren. Daar zullen we het de komende twintig
jaar niet van moeten hebben. De toekomst van de West-Europese economie ligt
in hogere toegevoegde waarde, hoge arbeidsproduktiviteit en een hoog
kennisniveau van produkten en diensten. Nederland moet niet concurreren met
India, Marokko of Moldavië, maar met Europa, de Verenigde Staten en Japan.
Loonmatiging is dan een mager recept want het beinvloedt wel de prijs, maar
niet de kwaliteit van onze produktie. Al jarenlang lijdt Nederland onder een
relatief lage stijging van de arbeidsproduktiviteit. De bezuinigingen op het
onderwijs, en zeker op het hoger onderwijs, en onvoldoende investeringen in
scholing, onderzoek en beroepsonderwijs, zullen dat er niet beter op maken.
Als de mobieltjes uit Finland komen, de ingenieurs uit Azië en de
verpleegsters uit Polen, kunnen de Nederlandse werknemers op termijn - wel
inpakken. In Nederland tellen we nog de tikken van KPN, in Zuid-Korea is 75
procent van de bevolking voor weinig geld aangesloten op hoogwaardige
breedbandverbindingen.
De enige mogelijkheid voor Nederland is om uit te blinken, op alle
terreinen, en vooral in de toevoeging van kennis en waarde aan het
produktiepakket. We hebben daar een achterstand, en het wordt hoog tijd dat
we dáár iets aan doen. Die notie komt in het sociaal akkoord niet terug, en
het is ook moeilijk in te zien hoe dat akkoord een bijdrage kan leveren aan
het totstandkomen van zo'n hoogwaardige kenniseconomie. De strategie van
polderen en lonen matigen is daarom op lange termijn een armoede-strategie.
De vraag is hoe niet alleen Economische Zaken en OC en W het belang van zo'n
andere strategie uitdragen, maar ook Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Wat
is de toekomst van loonmatiging, van Melkertbanen en van een sluitende
aanpak voor werklozen in het licht van een kenniseconomie? Hoe beinvloeden
globalisering, Europeanisering en internationale stromen van arbeidsmigratie
de Nederlandse arbeidsmarkt? Ik zou willen dat over die vraag gestructureerd
wordt nagedacht, door het CPB, door de SER en misschien ook wel door de WRR.
Hoe staat de regering daartegenover?

Voorzitter, Ik kom tot enkele andere punten.

Pensioenen

In de eerste plaats de pensioenen. Wie inkomen geniet uit pensioen, is voor
zijn of haar koopkracht volledig afhankelijk van het pensioenfonds. Te vaak
nemen pensioenfondsen besluiten, die leiden tot een ongelijke behandeling
van gepensioneerden. Daardoor wordt de koopkracht van sommige
pensioengerechtigden ernstig aangetast, zonder dat zij zich hiertegen kunnen
verweren. D66 doet twee voorstellen om het inkomen van gepensioneerden beter
te garanderen:
1. Een verbod op premiekorting als er geen deugdelijke koopkrachtindexatie
is;
2. Een gewijzigd initiatief-wetsvoorstel, om actieve en niet-actieve
deelnemers aan pensioenfondsen zeggenschap te geven in het fondsbestuur.
Door de gedaalde aandelenkoersen moeten tientallen pensioenfondsen nu
besluiten over indexering (aanpassing aan gestegen prijzen en/of
cao-ontwikkeling) van ingegane pensioenen. Veel pensioenfondsen besluiten te
korten op de indexering van reeds ingegane pensioenen. Daardoor vissen vele
pensioengerechtigden achter het net.
Toen de aandelenkoersen de afgelopen jaren stegen, zijn massaal
premiekortingen en zelfs premievakanties genomen door werkgevers en actieve
werknemers. De pensioenen van reeds gepensioneerden werden tegelijkertijd
niet extra verhoogd. Deze pensioengerechten beschikten niet over
mogelijkheden iets aan hun situatie te veranderen. De aandelenwinsten werden
echter behaald op het spaargeld van álle deelnemers in het pensioenfonds. Nu
het slecht gaat op de beurs dreigen de ouderen opnieuw de rekening te
betalen.
D66 meent dat tegen deze achtergrond in de Pensioen- en Spaarfondsenwet moet
worden vastgelegd dat premies niet mogen worden vastgesteld beneden
kostprijsniveau als een fonds niet op een deugdelijke wijze indexeert en
goede buffers heeft. Gelijke behandeling tussen actieve en gewezen
deelnemers in een pensioenfonds is daarbij het uitgangspunt. Gepensioneerden
kunnen dan niet langer worden gediscrimineerd ten gunste van de actieve
deelnemers aan een pensioenfonds.
Verder zullen de collega's Van Geen en Giskes nog voor het kerstreces een
gewijzigd voorstel van wet indienen, om te regelen dat actieve en niet
(meer) actieve deelnemers in een pensioenfonds naar evenredigheid
vertegenwoordigd worden in het bestuur van een pensioenfonds. Daarbij
bezetten zij samen ten minste evenveel zetels als de werkgevers. Deze
regeling zal zowel voor ondernemingspensioenfondsen als voor bedrijfsfondsen
en bedrijfstakfondsen gelden. Ook wil D66 bij alle pensioenfondsen de
verplichting om een deelnemersraad in te stellen, die instemmingsrecht heeft
voor het te voeren beleid.

Melkertbanen

Een tweede punt waar ik een aantal specifieke opmerkingen over wil maken
betreffen de ID-banen. In Leiden demonstreerden gisteren zo'n 10.000 mensen
voor behoud van hun baan. Zoals bekend is D66 niet onder alle omstandigheden
tegen vermindering van het aantal Melkertbanen, maar wel onder de juiste
condities: investeren in de mensen om wie het gaat, vergroting van hun
kansen om op de reguliere arbeidsmarkt aan de slag te raken, omzetting van
Melkertbanen in gewone banen en geen gedwongen ontslagen. Daarbij blijft
gesubsidieerd werk als aanvullend instrument ook in de toekomst nodig. De
afspraken in het sociaal akkoord bieden nu soelaas, maar veel komt aan op de
uitwerking, en ik ben daar nog niet gerust op. Bottom line op dit moment is
echt dat gedwongen ontslagen niet mogen plaatsvinden. Ik roep het kabinet op
om daarover met de gemeenten harde afspraken te maken.

WAO

Voor de WAO was 2002 al een verloren jaar; 2003 is dat opnieuw. Maatregelen
komen niet tot stand en er wordt bezuinigd op de reïntegratie. De verlenging
van de loondoorbetalingsplicht is uitgesteld, alleen de afschaffing van de
Pemba voor kleine bedrijven is doorgevoerd. Op deze manier kunnen de
geraniums nog lang beschutting bieden aan die mensen die nu buitenspel
staan. Wat nodig is, is een echt kabinet dat de problemen oplost en daden
laat zien.

CVA's

Een opmerking over de Centra voor Vakopleiding. Eerder is in deze Kamer
besloten dat CVA's zouden moeten opgaan in de reguliere onderwijsstructuur
en met name aansluiting zouden moeten vinden bij de ROC's. Met name in
Amsterdam/Diemen en in Nijmegen is die integratie niet gelukt, met als
gevolg een plotseling sluiting op zeer korte termijn, met desastreuze
gevolgen voor de werknemers van die CVA's, en voor de cursisten, wiens
scholing abrupt wordt stopgezet. Dat kan natuurlijk niet. Ik vraag de
regering dit op korte termijn netjes te regelen. De devil zit vaak in de
details en in een goede afwerking, en dat geldt ook hier.

Vrouwenvakscholen

De minister heeft een brief gestuurd over de vrouwenvakscholen; hij is
bereid mee te werken aan een doorstart, maar wil daar, gelet op het
faillissement en de onderhandelingen met de curatoren, geen mededelingen
over doen. We mogen er toch van uitgaan, zo vraag ik voor alle zekerheid,
dat het streven is gericht op het daadwerkelijk realiseren van die
doorstart, ook als daar in financiële zin een (overbruggings)bijdrage aan
moet worden geleverd.

Toeslagfonds CIMK

Een laatste punt, MdV, betreft het pensioenfonds van het voormalige CIMK
(centraal instituut voor het midden- en kleinbedrijf). Een aantal jaren
geleden is dat instituut geprivatiseerd, maar een jaar later alsnog ter
ziele gegaan. Die privatisering is destijds mede gefinancierd door een greep
te doen in de kas van het toeslagfonds pensioenen van het CIMK, waardoor de
balanspositie van het IMK werd opgepoetst. Dat was in strijd met de regels,
en het heeft nog niet geholpen ook. Het ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid keek toe (was met een waarnemer vertegenwoordigd in het
bestuur), maar deed niets. Het resultaat is nu dat de gepensioneerden
ernstig gedupeerd worden, met een dekkingsgraad in het fonds beneden de 70 %
en ernstige bedreigingen voor toekomstige pensioenbetalingen. Ik wil de
minister vragen om - in samenwerking met de minister van EZ - dit punt nu
gewoon op te lossen, en het niet langer van bureau naar bureau te schuiven.

11-12-2002 11:36

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********