Erasmusprijs / Islam kan essentieel veranderen

[Fritz van Rikxoort]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Trouw...
Erasmusprijs / Islam kan essentieel veranderen

http://www.trouw.nl/religieenfilosofie/artikelen/1099498096754.html

Vanmorgen wordt in het Koninklijk Paleis op de Dam de Erasmusprijs 2004
uitgereikt aan drie prominente denkers uit het islamitische cultuurgebied.
Een van hen is de befaamde Syrische filosoof en maatschappijcriticus Sadik
al-Azm. Tegenover Trouw neemt hij geen blad voor de mond. ,,Elke terrorist
kan met de Koran in de hand zijn daden rechtvaardigen.''
[...]
Zelf kreeg Al-Azm de onderscheiding voor zijn belangrijke bijdrage aan de
discussie over het thema religie en moderniteit. Het is voor hem sowieso een
'prijzig' jaar. Eerder ontving hij de Leopold Lucasprijs van de
gerenommeerde universiteit van Tübingen, Zuid-Duitsland.
[...]
De islam blijft voor miljoenen mensen over de hele wereld hét kompas in
woelige tijden. Maar de manier waarop de fundamentalisten het geloof
interpreteren kan voor de meeste moslims geen duurzame aantrekkingskracht
hebben. Vooral omdat de samenleving er geen spat door verbetert.''

Niet voor niets, aldus al-Azm, bestaat er binnen de Arabische wereld fel
intellectueel verzet tegen de opvattingen van de fundamentalisten. ,,Het is
bepaald niet zo dat het publieke debat door hen wordt gedomineerd. Moderne
vormen van koraninterpretatie, van islamitische zingeving, van
socio-politiek en filosofisch denken laten zich eveneens nadrukkelijk horen.
Gelukkig maar. Wie, zoals de fundamentalisten, weigert om deel te nemen aan
het moderne sociale en wetenschappelijke discours, wordt als afstraffing
onverbiddelijk gedumpt in de vuilnisbak van de geschiedenis. Het zou ons in
het Midden-Oosten flink helpen als zich bij jullie in het Westen een moderne
variant van de islam zou ontwikkelen die inspirerende antwoorden wist te
geven op klemmende vragen.''



Al-Azm constateert: ,,In de Arabische wereld zijn de moskeeën en geestelijke
opleidingscentra, zoals de Al-Azhar-universiteit van Cairo, te steriele
plekken geworden om er nog enige spirituele vernieuwing van te verwachten.
Het is veelzeggend dat de hervormers zonder uitzondering komen van buiten de
gevestigde circuits: uit de advocatuur, de artsenij, de profane
wetenschappen.''



De Syriër verzet zich fel tegen alle generalisaties waaraan in zijn ogen
veel westerlingen zich tegenover de islam schuldig maken. Neem de opvatting,
onder meer gehuldigd door de befaamde oriëntalist Ernest Geller, dat de
islam op grond van zijn aard gedoemd is altijd statisch te blijven. Al-Azm:
,,Dat zou de islam uniek maken onder de wereldgodsdiensten, want alle andere
grote religies hebben in permanente wisselwerking gestaan met hun omgeving
en doen dat nog steeds. In werkelijkheid vormt de islam natuurlijk geen
uitzondering. Integendeel, hij geeft al dertien eeuwen blijk van een
opvallend soepel vermogen zich aan te passen aan allerlei uiteenlopende
soorten samenlevingen, leef- en denkwijzen. Dat is logisch, want anders zou
de islam alle veranderingen niet overleefd hebben.''



,,Door als westerse intellectueel te roepen of minstens te suggereren dat de
islam tot geen essentiële veranderingen in staat is, schaar je je aan de
kant van de moslimfundamentalisten. Die gaan uit van een ideaalbeeld van de
islam en komen zo op de gedachte dat het islamitische geloof niet te
veranderen valt. Hierop baseren ze hun principiële verzet tegen zaken als
democratie, vrijheid van meningsuiting, gelijkheid van man en vrouw, en
godsdienstige verdraagzaamheid.''



Al-Azm stelt dat dit idealiseren van de islam ook invloed heeft op het
denken van de 'gewone' moslim. Daar komt volgens hem de neiging van veel
islamieten vandaan om iedere terreurdaad, bedreven door extremistische
geloofsgenoten, af te doen met de opmerking dat het niet om 'echte' moslims
gaat. 'Want de islam is een godsdienst van uitsluitend liefde en
gerechtigheid.'



Twee dagen later lijkt zijn gelijk te worden bevestigd wanneer de
Islamitische Stichting Nederland, koepel van Turkse overheidsmoskeeën, bij
voorbaat stelt dat de Marokkaans-Nederlandse moordenaar van Theo van Gogh
'geen moslim kan worden genoemd'.



Al-Azm: ,,Elke moslimterrorist kan zijn wandaden met de Koran in de hand
rechtvaardigen. Niet omdat dit boek per definitie niet deugt, maar omdat je
het op diverse manieren kunt interpreteren.''

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********