Districtenstelsel en gekozen premier?

Tue May 6 08:01:28 CEST 2003

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste Herman,

Ik merk opnieuw dat politicologie toch een apart vak is dat ik niet meer
heb bijgehouden sinds dat ene tentamen bij Daudt: is dacht dat het Duitse
districtenmodel gemengd was qua weging landelijk-regionaal. Niet dus
volgens jou. Wel dan heb ik ook bezwaren.

Henk Vreekamp, Utrecht.
-------------------------------------

At 23:52 5-5-03 +0200, you wrote:
>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>Henk Vreekamp schreef:
>
><knip punten 1 t/m 3>
>
>Eens met Henks sociaal-economische kritiek. In het principeakkoord wordt
>gekozen voor het gelijk houden van de belastingen en een terugkeer naar
>begrotingsevenwicht binnen deze kabinetsperiode. Dat betekent dat alle
>economische tegenvallers de komende jaren zullen worden opgevangen met
>bezuinigingen. Volgens mij is dat pro-cyclisch beleid en hadden we daar
>tijdens Balkenende-I nog forse kritiek op.
>
>Het ontgaat me even waarom niet tegen de kiezer gezegd wordt: "Jullie
>willen dat wij gaan investeren in onderwijs, zorg en veiligheid. Prima.
>Jullie begrijpen echter ook dat dat geld kost. Daarom stellen wij voor
>de inkomstenbelasting te verhogen met een paar procentpunt, zodat wij
>het gewenste beleid ook echt kunnen voeren." Ontbreekt (naar ik aanneem
>vooral bij VVD en CDA) daarvoor de moed? Toch is het al eerder gedaan:
>Bij de vorige verkiezingen in het VK hebben onze Britse geloofsgenoten
>met precies deze boodschap een ongekend aantal zetels gewonnen. Kiezers
>en media vonden de LibDem-boodschap dat meer beleid, meer geld kost
>geloofwaardiger dan de Labour/Tory leugen om met minder geld, meer te
>doen. En terecht natuurlijk.
>
> > 4. Er komt geen landelijk correctief referendum, [...]
>
>Wel wordt de intrekkingswet voor de Tijdelijke Referendumwet (TRW) niet
>ingediend, zodat deze blijft bestaan. Op dit moment is dat in de
>praktijk waarschijnlijk te prefereren boven het vastleggen van het
>referendum in de Grondwet, omdat ik niet verwacht dat VVD en CDA bereid
>zouden zijn tot het slikken van en het referendum in de Grondwet en
>lagere drempels dan in de TRW. Strategisch is het misschien zelfs
>slimmer om eerst te proberen die idioot hoge handtekeningen- resp.
>opkomstdrempels omlaag resp. weg te krijgen zolang het nog een gewone
>wet is die makkelijker gewijzigd kan worden, en het referendum daarna
>pas te verankeren in de Grondwet.
>
>Wat ik me wel afvraag, is wat er gebeurt wanneer op 1 januari 2005 de
>TRW automatisch afloopt. Daarover lees ik niets in het principeakkoord.
>Het zal toch niet zo zijn dat D66 zitting houdt in een kabinet dat dat
>laat gebeuren zonder de TRW met onbepaalde tijd te verlengen?
>
> > [Een gematigd districtenstelsel naar Duits
> > model lijkt me overigens wel prima en voldoende.
>
>Mij niet! Ik maak me zorgen over de veelheid aan detail die nu al in het
>principeakkoord staat. Bij het opzetten van een kiessysteem kan ieder
>(schijnbaar) detail dat je vastlegt een beslissende, soms onverwachte en
>ongewenste, invloed hebben op de uitkomsten ervan. De (nagenoeg)
>vastgelegde afspraken lijken me ondoordacht en overhaast genomen. Ik
>hoop echt dat Boris er nog in slaagt dit bij de formatiebesprekingen te
>corrigeren.
>
>Het is jammer dat dat Duitse kiessysteem steeds weer opduikt in de
>discussies in Nederland -- net alsof er geen andere, betere en modernere
>systemen bestaan:
>
>- Het Duitse kiessysteem heeft in Duitsland de verwachting van een
>sterkere relatie tussen kiezers en gekozenen niet waargemaakt. De
>partijstem is er, net als in Nederland, allesoverheersend. Die, niet de
>kandidaat, bepaalt tenslotte het aantal zetels dat de partij krijgt.
>Verder kan de kiezer niet beinvloeden welke kandidaten via de lijststem
>het parlement binnenkomen. In feite heeft de Duitse kiezer hiermee
>minder invloed op de personele invulling van zetels dan de Nederlandse:
>bij ons hebben kandidaten maar een kwart of de helft van de kiesdeler
>nodig om met voorkeur gekozen te worden, in Duitsland moeten ze de hele
>kiesdeler halen.
>- De dubbele stem (een voor de partij, een voor een kandidaat) bouwt
>tegenstrijdigheden in: welke van de twee moet immers de doorslag geven?
>In Duitsland krijgt iedere kandidaat die de kiesdeler heeft gehaald in
>zijn kiesdistrict een zetel ("Direktmandat"), ook als zijn partij op
>basis van partijstemmen daarvoor "eigenlijk" niet genoeg zetels heeft
>(in dat geval: "Uberhangmandat"). Dat lijkt logisch; de afwezigheid van
>zo'n regel zou ook onrechtvaardig zijn. Maar tenzij iedere kiezer zijn
>kandidaatstem en zijn partijstem op dezelfde partij uitbrengt (en dat is
>vaak niet het geval) wordt de proportionaliteit daardoor natuurlijk
>verstoord.
>- Net als in Groot-Brittanie is in Duitsland per kiesdistrict slechts
>een zetel te verdelen. Voor de kiezers in een kiesdistrict die op een
>andere partij of kandidaat gestemd hebben, is er dus weinig reden zich
>persoonlijk vertegenwoordigd te voelen.
>
>Toegegeven, het principe-akkoord maakt nog geen definitieve keuze voor
>het Duitse model. Gesproken wordt over "een of meer" kandidaten per
>district, en over "een of twee" stemmen per kiezer (in het laatste geval
>dus een op de partij en een op een kandidaat, zoals in Duitsland). Maar
>de weg die kant op is wel ingeslagen, doordat veel journalisten (die er
>ook maar de ballen verstand van hebben) de afspraken al zo benoemd
>hebben, en in hun kielzog natuurlijk veel kiezers, zoals Henk hierboven.
>Ik maak me zorgen omdat daarmee nu al een politiek fait accompli dreigt
>te ontstaan.
>
>Andere ondoordachte keuzes lijken in het principe-akkoord echter al wel
>definitief. Zo wordt vastgehouden aan het totaal van 150 Kamerzetels, en
>moet het totale aantal zetels van een partij evenredig blijven met het
>totaal aantal stemmen op die partij. Met name die laatste keuze is
>funest, omdat ze volstrekt strijdig is met het principe van meer
>kiezersinvloed op de personele invulling van zetels. Immers, zelfs al
>neem je uit het Duitse systeem de dubbele stem weg en laat je de
>kandidaatstem ook het aantal partijzetels bepalen, dan nog blijf je
>zitten met het probleem dat een stem op Nel Stemmentrekker ook Piet
>Innercircle (die, hoewel een volstrekte onbenul, door het partijbestuur
>op dezelfde lijst gezet is) aan een zetel helpt. Als kiezer krijg ik een
>*beperktere* keus dan nu, omdat mijn stem een partij wel in het hele
>land aan zetels helpt, maar ik alleen op de kandidaat in mijn regio
>invloed kan uitoefenen. Stond daar dan nog tegenover dat de kandidaten
>in mijn regio meer hun best moeten doen om stemmen te winnen, dan kon de
>balans nog positief uitslaan. Maar ook dat is niet zo: Behoud van de
>proportionaliteit creeert geen enkele 'incentive' (wat is het
>Nederlandse woord?) voor partijen om de campagne op kandidaten of
>regio's te gaan concentreren. Net als in Duitsland blijft het landelijke
>aantal stemmen immers bepalend voor de zetelverdeling, en blijft het dus
>effectiever en goedkoper om de campagne via de landelijke TV en
>lijsttrekkers te voeren. Henk merkt op dat ook D66 nooit gebruik gemaakt
>heeft van de al bestaande mogelijkheid om in de 19 kieskringen
>verschillende lijsten in te dienen - welnu, zie hier niet alleen de
>verklaring daarvoor, maar ook een onderbouwing voor mijn overtuiging dat
>een Duits-achtig systeem weinig verbetering zal brengen.
>
>Wie de kiezers echt meer invloed wil geven over de zetelinvulling, zal
>het principe van landelijke proportionaliteit (en van kieslijsten) dus
>echt moeten loslaten. Als het de bedoeling is dat kandidaten hun zetel
>voortaan zelf verdienen, dan moet dat ook de doorslag geven, en mag het
>ook niet zo zijn dat toch nog via een door de partij samengestelde
>kieslijst anonieme kandidaten de Kamer in worden gesluist. En in plaats
>van bij het Duitse kiesssyteem kom ik dan steeds weer uit bij het Ierse
>STV, een veel moderner systeem waarbij de kieslijsten in feite door
>iedere kiezer individueel worden vastgesteld (meer info via
>http://users.skynet.be/herman.beun/democracy.html).
>
>STV kan trouwens zelfs worden ingevoerd zonder tegelijk ook een
>districtenstelsel in te voeren, hoewel dat niet mijn persoonlijke
>voorkeur heeft. Om een voorkeurskeuze enigszins zinvol te maken, is het
>m.i. toch nodig om het aantal verschillende kandidaten waaruit een
>kiezer moet kiezen een beetje beperkt te houden. Voor dat doel (en niet
>zozeer voor de regio-stem, want dat zie ik niet zo) ligt een
>districtenststelsel (met meerdere zetels per district) het meest voor de
>hand. De veel grotere vrijheid die STV de kiezer biedt (die kan zelf
>zijn ideale kieslijst vaststellen, is daarbij niet gebonden aan
>kandidaten uit een partij, en is ervan verzekerd dat zijn gehele stem
>ten goede komt aan zijn kieslijst zonder ergens anders terecht te
>komen), en het feit dat STV partijen en kandidaten wel dwingt tot het
>voeren van individuele campagnes, wegen daar ruimschoots tegenop.
>
>-------------------------------------------------------------
>Herman Beun               http://users.skynet.be/herman.beun/
>Herman.Beun at yucom.be                      Brussel, Vlaanderen
>-------------------------------------------------------------
>*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
>-------------------------------------------------------------
>
>**********
>Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
>(D66 at nic.surfnet.nl).
>Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het
>tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
>Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het
>tekstveld alleen: SIGNOFF D66
>Het on-line archief is te vinden op:
>http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
>**********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********