Bombarderen Ankara?

Fri Oct 11 17:06:06 CEST 2002

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Karst de Jong schreef:

> Weet je
> trouwens dat de Ierse Republiek binnenkort naar de
> stembus gaan voor een referendum over Nice? Niet dat
> het wat betreft de uitbreiding ook maar een fluit
> uitmaakt. Om over de opkomst van het stemvolk het maar
> helemaal niet te hebben.

Ja, dat wist ik :-) Het is zelfs al de tweede keer dat de Ieren antwoord
mogen geven op de vraag wat ze vinden van het Verdrag van Nice: de
vorige keer was het antwoord dat ze gaven  namelijk fout. Omdat aan het
Verdrag in de tussentijd geen tittel of jota veranderd is, speelt het
ja-kamp (i.e. vrijwel het hele politieke en maatschappelijke
establishment) hiermee hoog spel: de kans is groot dat veel kiezers deze
keer uit irritatie 'nee' stemmen (de voorsprong van het 'ja' is in de
peilingen kleiner dan vorige keer) of thuis blijven. En zoals de eerste
keer ook al gebleken is leidt een lage opkomst tot een overwinning van
het 'nee', zelfs als de opiniepeilingen wijzen op het tegenovergestelde.

Hoewel degenen die blij waren met de uitslag van vorige keer zich
vreselijk druk maken over het feit dat dezelfde vraag nu opnieuw gesteld
wordt, zie je hier grappig genoeg dat daarmee democratisch gezien juist
niet zoveel mis is. Uitspraken van de kiezer hebben geen
eeuwigheidswaarde, en het staat eenieder vrij om het later nog eens te
proberen. Wie dat te vaak of te vroeg doet maakt de kans dat het nu wel
lukt niet groter, maar kleiner. Het correctiemechanisme zit hier als het
ware al ingebouwd.

Overigens bestaat het hoog spel van het ja-kamp niet alleen uit het feit
dat ze dezelfde vraag opnieuw stellen. Minstens zo gevaarlijk is dat
goedkeuring van het Verdrag van Nice zeer sterk gekoppeld wordt aan de
uitbreiding van de Europese Unie. Wie tegen Nice stemt, stemt tegen de
uitbreiding, zegt de ja-campagne. Het Verdrag van Nice gaat echter niet
over de uitbreiding: het besluit dáárover wordt later dit jaar pas
genomen (de Europese top van 24 en 25 oktober is daarbij de
belangrijkste stap).

Het Verdrag van Nice omvat, naast een aantal wijzigingen in de
bevoegdheden van de Unie, weliswaar enkele afspraken over hoeveel
stemgewicht en aantallen europarlementariërs de huidige en nieuwe
lidstaten krijgen na de uitbreiding. De stelling van het ja-kamp, dat
Nice daarom "de Unie klaarmaakt voor de uitbreiding", klopt echter niet.
Zo zijn er in elk geval nog formele obstakels: iedereen is het erover
eens dat Hongarije en de Tsjechische Republiek in Nice te weinig
europarlementariërs hebben toebedeeld gekregen, en dit zal in elk geval
voor de uitbreiding nog geregeld moeten worden. Maar afgezien daarvan is
er consensus dat de afspraken van Nice sowieso niet voldoende zijn om de
EU na de uitbreiding te kunnen laten functioneren. Het Laken-proces dat
onmiddellijk na de top van Nice van start ging en de instelling van de
Europese Conventie die een Europese grondwet moet uitdokteren, vormen
wel het beste bewijs dat ook de Europese regeringsleiders van mening
zijn dat het Verdrag van Nice gewoon mislukt is.

Maar is het Verdrag van Nice dan misschien toch een heel klein stapje op
de weg naar hervorming die in elk geval moet worden afgelegd, zoals door
voorstanders van ratificatie in Nederland beweerd werd? Helaas is ook
dat niet het geval. Het democratisch gat van de EU, dwz het aantal
besluiten dat noch door nationale parlementen, noch door het Europees
Parlement gecontroleerd kan worden, is in Nice zelfs ietsje groter
geworden. Bovendien zijn, door de manier waarop stemgewichten in Nice
zijn vastgelegd, de machtsverhoudingen verschoven in het voordeel van de
grote landen. Hoewel het aantal landen bijna verdubbelt, wordt het juist
makkelijker om een blokkerende minderheid te vormen. Zonder een nieuw
verdrag zal besluitvorming in de EU daardoor aanzienlijk moeilijker,
trager en minder democratisch worden.

Het sterkste argument voor Nice is dan ook niet gebaseerd op inhoud,
maar op het feit dat heropening van de onderhandelingen de
stemverhoudingen nog slechter zou kunnen maken en in ieder geval het
politiek belangrijke uitbreidingsproces zou vertragen. Toch is ook dit
een vrij zwak argument. Eventuele vertraging komt immers in de eerste
plaats op het conto van degenen die na de eerste Ierse afwijzing niet
onmiddellijk besloten hebben een "plan B" in werking te stellen. En wie
denkt dat een heronderhandeld Verdrag nóg minder democratisch zou
worden, maakt blijkbaar de merkwaardige redenering dat het dan wél een
meerderheid krijgt in een referendum.

De sterke koppeling die Ierse en Europese politici, onterecht dus,
gelegd hebben tussen het Verdrag van Nice en de uitbreiding dreigt nu
als een boemerang terug te komen. Zoals ook eigenlijk onvermijdelijk
was, leidde de dreiging van een nieuw Iers 'nee' deze week alsnog tot
zinspelingen op het zoeken van een omweg. De Ierse regering ontkent
natuurlijk heftig, maar in Brussel wordt nadrukkelijk de optie open
gelaten om een Iers 'nee' uit te leggen als een 'nee' tegen de inhoud
van het Verdrag van Nice, maar niet als een 'nee' tegen het proces van
de uitbreiding als zodanig. Voor die ontkoppeling geldt natuurlijk:
beter laat dan nooit. Dat hij echter zo laat pas gemaakt wordt, maakt
het alleen maar nóg waarschijnlijker dat de Ieren straks weer 'nee'
zullen stemmen.

In elk geval moet "plan B" nu zo snel mogelijk in werking gesteld.
Institutionele afspraken die direct verband houden met de uitbreiding
(aantallen europarlementariërs, stemgewichten in de Raad van Ministers,
eurocommissarissen per land, blokkerende minderheden) moeten worden
losgekoppeld van inhoudelijke afspraken over bevoegdheden van de Unie,
zodat er in elk geval geen misverstanden meer kunnen ontstaan over wie
nu waartegen ja of nee zegt. De afspraken over bevoegdheden van de Unie
(waaronder bijvoorbeeld het in Ierland zeer gevoelige onderwerp
defensie) moeten worden uitgesteld en overgelaten aan de Conventie, of
wellicht erna zodat ook de nieuwe lidstaten kunnen meepraten. En de
institutionele afspraken horen thuis in het toetredingsverdrag waarin
ook de andere voorwaarden rond de toetreding worden vastgelegd. Dat
verdrag wordt sowieso in alle nieuwe lidstaten onderworpen aan een
referendum, dus er lijkt niets op tegen als ook de Ieren er dan een
houden. Sterker: het zou zeer wenselijk zijn om dat verdrag in álle
huidige lidstaten te onderwerpen aan een referendum. Het gaat hier
tenslotte om een historische beslissing.

/Herman

PS Cetero censeo Vaticanum esse delendum.

-------------------------------------------------------------
Herman Beun               http://users.skynet.be/herman.beun/
Herman.Beun at yucom.be                      Brussel, Vlaanderen
-------------------------------------------------------------
European Parliament, ELDR (NL-D66), http://www.vanderlaan.net
-------------------------------------------------------------
*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
-------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********