ondezoek levensbeschouwing

Thu May 23 16:55:15 CEST 2002

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Annelien,

Hedenochtend ontving ik een brief van jou, door jou ondertekend op
briefpapier van de Politieke Partij Democraten 66. De brief betreft een
onderzoek levensbeschouwing dat jij uitvoert als stagiaire van het
wetenschappelijk bureau van D66. Het bevreemdt me dat deze brief niet is
verzonden op briefpapier van het wetenschappelijk bureau zelf. Eveneens
bevreemdt het mij dat de brief niet is medeondertekend door een van de
leidinggevenden van het wetenschappelijk bureau. Welke studie of
opleiding volg je eigenlijk? Welke deskundigheid vertegenwoordig je voor
je onderzoek?

In de aanhef van de brief rep je over ‘Levensbeschouwing is in onze
veranderende en geseculariseerde maatschappij nog steeds een factor van
betekenis 

Tja, het is niet makkelijk zo’n complexe samenleving van burgers met een
overheid. Door de scheiding van kerk en staat is de staat seculier. Het
is waar dat in de afgelopen dertig à veertig jaar de Nederlandse
samenleving inderdaad vergaand is geseculariseerd. Dat betekent
overigens geenszins dat alle burgers seculier zijn, integendeel. Nog
iedere week vieren meer dan een miljoen mensen een mis of een dienst in
een sjoel, kerk, moskee of tempel. En overigens is het socialisme ook
een levensbeschouwing, echter een levensbeschouwing die veelal als
atheïstisch wordt beschouwd. Het liberalisme is weer een andere
levensbeschouwing, maar veeleer humanistisch, agnostisch dan atheïstisch
of anti-godsdienstig. Opmerkelijk overigens dat je geen helder
onderscheid maakt tussen geloof, religie en kerk, terwijl dat toch drie
totaal verschillende dingen zijn.

Over de vragen 5 tot en met 8 van de met de brief meegezonden enquête is
onder andere een stevige discussie gevoerd op de Discussielijst over D66
D66 at nic.surfnet.nl. Deze discussie werd gevoerd naar aanleiding van de
uitspraken van Roger van Boxtel (demissionair minister en inmiddels
gewezen Kamerlid) een debat te willen voeren over ‘afschaffing van het
bijzonder onderwijs’. Persoonlijk hecht ik meer aan de opvatting in het
verkiezingsprogramma van D66 en door Thom de Graaf meermalen helder
verwoord op TV dat ouders/leerlingen de vrijheid van schoolkeuze hebben
en dat schoolbesturen of schooldirecties niet het recht hebben
leerlingen te weigeren voor zover de ouders/leerlingen de grondslag van
de school respecteren.

Vragen en antwoorden
Vraag 5)            D66 is een niet-confessionele en dus op een
religieus gebied neutrale partij (a-godsdienstig). Mede echter door de
nadruk van D66 op zelfbeschikking en menselijke autonomie wordt D66 nog
wel eens als anti-godsdienstig bestempeld. Bent u het daar mee eens?

Antwoord 5)       Het is waar dat sommigen D66 als anti-godsdienstig
bestempelen. Persoonlijk ben ik stellig van mening dat D66
niet-anti-godsdienstig is en dat D66 vooral niet-anti-godsdienstig zou
moeten blijven. D66 is en blijft dus a-godsdienstig. ‘Check your
premises’ om het analytisch-filosofisch te beantwoorden. In de
mono-theïstische godsdiensten, het judaïsme, het christendom (zowel
rooms-katholiek als protestant) en de islam is zelfbeschikking en
menselijke autonomie het kerndogma, mijns inziens. Als dat juist is en
als D66 de nadruk legt op zelfbeschikking en menselijke autonomie dan is
het wel heel vreemd om te concluderen dat D66 anti-godsdienstig zou
zijn. De monotheïsten geloven dat G*d de mens heeft geschapen met een
vrije wil. De vrije wil is het wezenskenmerk van de mensen waarin we ons
onderscheiden van de dieren. En een vrije wil impliceert mijns inziens
zelfbeschikking en menselijke autonomie. Overigens benadrukt D66 in het
verkiezingsprogramma de ‘individuele verantwoordelijkheid’ en dat is in
een nuance iets anders dan zelfbeschikking en menselijke autonomie. In
dit land zijn in het verleden heel wat oorlogen uitgevochten om
uiteindelijk allemaal gelijkelijk dezelfde vrijheden te verkrijgen. En
iemands vrijheid eindigt wanneer deze de vrijheid van een ander gaat
inperken.

Vraag 6)            Officieel kent Nederland een scheiding van kerk en
staat. Dit betekent primair dat de overheid zich niet mag inlaten met
religieuze instanties. Echter, op vele terreinen is de scheidslijn
troebel. Enkele voorbeelden betreffen het bijzonder onderwijs (van
islamitische basisschool tot katholieke universiteit) en de subsidies
van de overheid aan kerkgenootschappen.

Antwoord 6A)     Mevrouw Bredenoord u heeft een erg troebel hoofd. In
artikel 23 van de grondwet is de gelijkbekostiging geregeld van het
bijzonder onderwijs en het openbaar onderwijs, waarbij overigens in
datzelfde artikel is bepaald dat gemeenten de PLICHT hebben te zorgen
voor voldoende algemeen toegankelijk openbaar onderwijs. De vrijheid van
onderwijs is in Nederland zo geregeld dat ouders/leerlingen een vrije
schoolkeuze hebben en dat
schoolbesturen/directies/leerkrachten/ouders/leerlingen de vrijheid
hebben het onderwijs naar eigen inzicht te regelen. Op basis daarvan
zijn Montessorischolen ontstaan, de Vrije School (antroposofische
grondslag), de Jena-plan school, de Kees Boeke school etc. Ook zijn er
katholieke, christelijke, hindoestaanse en islamitische scholen. De
overheid regelt de bekostiging. De scheiding tussen kerk en staat lijkt
me daarin vrij helder en allerminst troebel. De BVD heeft onderzocht en
bevonden hoe het komt dat er slechts 32 islamitische basisscholen zijn
in plaats van de 600 à 700 die ze hadden verwacht gelet op de omvang van
de doelgroep. De bevinding is dat lagere overheden zich in het verleden
hebben gepermitteerd – wederrechtelijk en de democratische rechtsorde
daarbij ondermijnend – om de oprichting van islamitische basisscholen te
ontmoedigen en tegen te houden zonder daar ook maar één formele grond
voor te hebben. Sommige mensen kiezen ervoor zelf of hun kinderen naar
een openbare school te sturen. Daar ben ik niet op tegen. Die openbare
school adepten hebben echter niet het recht de vrijheid van anderen in
te perken in hun schoolkeuze, c.q. te belemmeren zelf of hun kinderen
naar een school naar de eigen voorkeursrichting te sturen. En vergeet
niet dat 2 van de 3 leerlingen een bijzondere school bezoeken. En bij
die cijfers pleeg je politiek zelfmoord door (indirect) te pleiten voor
afschaffing van het bijzonder onderwijs. Net als dat geen politicus zal
pleiten voor afschaffing van de monarchie, want ook dat wil een zeer
ruime meerderheid van de burgers handhaven.

Antwoord 6B)     En subsidies aan kerkgenootschappen vallen gewoon onder
het kopje subsidies aan sociaal-maatschappelijke instellingen, net zoals
andere sociaal-maatschappelijke instellingen subsidies ontvangen. Waren
wij niet allen gelijk voor de wet?

Vraag 7)            Door de godsdienstvrijheid die wij in Nederland
hebben, komt het wel eens voor dat mensen uitspraken doen met beroep op
hun godsdienst die sommige mensen onacceptabel en discriminatoir vinden
(denk aan de uitspraken van RPF-voorman Leen van Dijke en imam El-Mounni
over homoseksualiteit). Vindt u dat de godsdienstvrijheid ondergeschikt
gemaakt moet worden aan het recht op gelijke behandeling?

Antwoord 7)       Treffender dan Gerard Spong het deed in TV programma
Buitenhof van afgelopen zondag zou ik het niet kunnen verwoorden. De
vrijheid van meningsuiting is zeker niet onbeperkt. De vrijheid van
meningsuiting is er allereerst gekomen zodat leden van het parlement
niet vervolgd kunnen worden (door de Koning) voor uitspraken gedaan in
het parlement. Nu de vrijheid van meningsuiting voor alle burgers overal
geld is deze zeker ingeperkt door andere (grond)wetsbepalingen. Nooit of
te nimmer kan iemand zich (publiekelijk) minachtend uitlaten over
anderen en zeker niet minachtend in algemene zin over een andere groep
qua ras, geloof, sekse, seksuele geaardheid of anderszins. En allen in
Nederland worden in gelijke gevallen voor de wet gelijk behandeld
ongeacht hun ras, geloof, etc. Weliswaar staan in de ‘heilige
geschriften’ van meerdere godsdiensten bepalingen tegen
homoseksualiteit. De Nederlandse wet verbiedt homoseksualiteit echter
niet, homoseksualiteit is in Nederland toegestaan. Enkel dat feit
behoort uit te sluiten dat Leen van Dijke of imam El-Moumni zich niet
publiekelijk minachtend uitlaten over homoseksuelen. Leen van Dijke is
erom veroordeeld door de rechtbank. Imam El-Moumni nog niet. Evenmin is
wijlen Pim Fortuijn veroordeeld voor het zich minachtend uitlaten over
islamieten. En tussen die laatste twee is er een vreemd kronkelig
verband. Discriminerenden uitspraken of discriminerende handelingen met
een beroep op het geloof kunnen en mogen niet. Een christelijke school
mag dus een niet-christelijke leerling die de grondslag van de school
respecteert niet weigeren, want dat is een discriminerende handeling. En
al met al geldt nog steeds dat je moet menen wat je zegt, maar dat je
niet alles hoeft te zeggen wat je meent. In een wellevende samenleving
brengen de burgers respect op voor elkaar. Het getuigt van weinig
respect voor medeburgers – zeker als een politicus dat doet – door je
minachtend over medeburgers uit te laten.

Vraag 8)            Ziet u een gevaar in levensbeschouwing en godsdienst
voor de cohesie van de maatschappij, of denkt u dat het juist een
bindend element in de samenleving is of zou kunnen zijn?

Antwoord 8)       Eenheid in verscheidenheid. Ieder heeft de vrijheid
zijn of haar G*d naar eigen inzicht te dienen. Hetgeen niet betekent dat
een gelovige van een bepaalde richting zijn wijze van godsdienst kan
opleggen aan een gelovige van een andere richting. Het is me bekend dat
sommige gelovigen in de sjoel de wraakzuchtige tekst van de Twaalfde
Bra’acha uit het Amida driemaal daags reciteren. Het creëren van
godsdienstvrijheid in Nederland in een ver verleden betekent een
beëindiging van de godsdienstoorlogen in dit land. Niemand zit te
wachten op een nieuwe godsdienstoorlog. Niemand wil terug naar de
oververzuilde vijftiger jaren waarin gelovigen van een bepaalde richting
zich in het maatschappelijk verkeer alleen ophielden met geloofsgenoten
van eigen richting in de scholen, de vakbonden, de sportverenigingen, de
omroepen etc. Echter, de groepen van geloofsgenoten van een bepaalde
richting in een kerkelijke gemeente of in een kerkelijke parochie of
aangesloten bij een sjoel, een moskee of een tempel vormen samen een
gemeenschap van geloofsgenoten. Zeker is er sprake van een bindend
element binnen een dergelijke gemeenschap. Ik zie het als een groot
gevaar voor de cohesie van de Nederlandse samenleving als pogingen in
het werk gesteld worden door vanuit de staat of politieke partijen die
gemeenschappen af te breken in een misplaatste seculariseringsdrift. Ik
zie het als een groot gevaar voor de vrijheid van velen als sommige
politici – zoals Ursie Lambrechts – in algemene zin publiekelijk gaan
spreken over ‘het islamitisch gevaar’. In het eerder gehaalde BVD
rapport maakte de BVD bekend in totaal minder dan een handvol aanhangers
van de politieke islam (wahhabieten) enkele jaren terug in Nederland te
hebben opgespoord. Eén ervan is op aangeven van de BVD het land
uitgezet. Dan blijven er in totaal nog hooguit drie wahhabieten in
Nederland over, die overigens permanent in hun gedragingen en
uitlatingen gevolgd worden door de BVD. Beetje raar om je bedreigd te
voelen door drie mensen met radicale opvattingen die bovendien onder
permanente controle van de BVD staan. En tot slot Nederland is géén
multiculturele samenleving. Nederland is een interculturele samenleving.
Er is een stel van wetten en regels, vastgesteld door de
Staten-Generaal, die voor allen gelijk gelden. En die wetten en regels
vatten de normen en waarden samen die voor alle burgers gelden, en dat
zijn er heel wat. De veelgeroemde ‘souvereinitiet in eigen kring’ gaat
zeker niet zover dat bepaalde regels voor bepaalde groepen niet zouden
gelden, integendeel. En aangezien ook het verkiezingsprogramma van D66
een bepaalde levensbeschouwing verkondigd (liberaal van gedachte,
sociaal van gevoel) lijkt het me alleen al daarom uitgesloten dat
levensbeschouwing een gevaar voor de cohesie van de maatschappij gezien
zou kunnen worden. Wel is er een groot gevaar aanwezig in onze
samenleving die fungeert als een splijtzwam en groepen valselijk tegen
elkaar opzet. Ik begon met één van de vier vrijheden van Roosevelt. Een
andere van die veer vrijheden is het recht te leven vrij van angst. Het
is schandelijk dat door uitlatingen en gedragingen van één bepaalde
politieke partij een grote groep Nederlanders thans in de angst leeft
misschien ooit het land te zullen worden uitgezet en hun koffers klaar
hebben staan voor vertrek. Ik heb geen traan gelaten wegens het
verscheiden van Fortuijn. Het zal nog lang duren aleer de immense schade
aan de maatschappij door hem teweeg gebracht weer hersteld zal zijn. En
zolang artikel 1 en artikel 23 van de grondwet ongewijzigd in de
grondwet staan hebben ook islamieten het volste recht zelf scholen te
stichten, ongeacht of de een of andere onverlaat van mening is dat dat
‘de integratie’ zou belemmeren. Die onverlaten hebben uiteindelijk geen
poot om op te staan. Degenen die tegen een afwijzende beslissing voor de
oprichting van een islamitische basisschool met voldoende aanmeldingen
van (potentiële) leerlingen in beroep zijn gegaan tot aan de Raad van
State hebben tot nu toe het recht aan hun zijde getroffen en zijn de
afwijzende beslissingen door de Raad van State vernietigd. En terecht.
En ook bepaald artikel 23 van de grondwet dat er een onderwijsinspectie
is die onder andere toeziet op de zedelijk van het onderwijs en de
onderwijzers. Ook dat is terecht en laat de onderwijsinspectie die taak
goed en zorgvuldig uitvoeren en schuif dat niet af op de BVD.

Conclusie: Laten we respect tonen voor elkaar en elkaars hardbevochten
vrijheden op geen enkele wijze door niets of niemand inperken. En wie
liever leeft in een land zonder vrijheid van godsdienst of een land
zonder vrijheid van onderwijs, dat soort landen zijn er genoeg op de
wereld. Hen wens ik een goede reis naar een van die landen. En als ik
mijn vrijheden – hard bevochten door mijn voorouders - alleen kan
behouden door degenen die die vrijheden willen inperken op een of andere
manier uit onze samenleving te verwijderen, dan zal ik dat niet nalaten.
Vooralsnog ga ik er vanuit dat de overheid met haar machtige organen
over de veiligheid en de vrijheid van alle burgers in Nederland met alle
haar beschikking staande middelen zal waken. Kortom een beetje een
onzorgvuldig opgezet onderzoek met onzorgvuldig opgeformuleerde vragen,
jonge dame. Ik hoop dat je er veel van leert. Pas op met lucifers. Wie
met vuur speelt brandt zijn vingers.

P.S. Mocht je behoefte hebben aan een mondelinge toelichting, ik woon op
2 minuten lopen van het Landelijk Secretariaat. Kom lekker beschuit met
muisjes eten en mijn dochter Hanna bewonderen. Ik heb beloofd haar in
vrede te zullen opvoeden.

Met vriendelijke groeten,

Ad Huikeshoven
Vondelstraat 33
2513 EN  's-Gravenhage
telefoon/fax +31(070)3608510

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********