Zelfonderzoek van links?

[Dries Boele]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste lijsters,

De huidige situatie baart mij zorgen. Wat is een geloofwaardig progressief
antwoord op de huidige cultureel-maatschappelijke situatie? De moord op
Fortuyn laat schrijnend zien dat er iets ernstigs aan de hand is, mede gelet
op de reacties die zijn dood oproept. Ik zie het niet als mijn taak om nu
diep in te gaan op zijn standpunten. Mij gaat het om links en de vraag
waarom het steeds minder te bieden heeft. In plaats van
politiek-inhoudelijke analyses die bij de tijd zijn, komt links vooral met
moralisme en politiek-correcte clichés. Is links bereid tot zelfonderzoek?

Er zijn twee opvallende dingen bij het huidige links (ik denk dan m.n. aan
PvdA en GroenLinks). .1 Links is geen volksbeweging meer; het heeft zelfs
minachting voor het volk. En .2 Links is vergeten dat het lange tijd
cultuur- en godsdienstkritisch was, gericht op emancipatie; het is
daarentegen conservatief geworden.

Wat het eerste punt betreft, brede lagen van de bevolking hebben geen stem
meer in linkse partijen.
Het regentendom van m.n. de PvdA is ondertussen genoegzaam bekend. Alleen
doctorandussen en politieke carrièremakers zijn nog actief binnen die
partij; zij bepalen de politieke cultuur. Ik vraag me of dat anders is in
partijen als D66 en GroenLinks.

Links heeft zich ooit een beeld gevormd van hoe mensen zijn en wat redelijk
is om te denken, en daar is het bij gebleven. (De PvdA lijkt qua denken te
zijn blijven steken in de periode Den Uyl, GroenLinks heeft z’n wereldbeeld
gevormd in de jaren `70/80, en bewegingen als de Internationale Socialisten
gaan zelfs terug tot de Russische Revolutie.) Links neemt niet meer de
moeite om zich te vragen en te onderzoeken wat er onder de bevolking leeft.
Integendeel, de linkse politicus denkt voor het volk, en als het volk iets
anders wil of er andere opvattingen op na houdt, dan wordt het volk
genegeerd of moet het worden bijgestuurd, moralistisch. (Afwijkende
opvattingen heten dan al snel `populistisch’, of `te weinig nagedacht’.) In
die zin is de SP een uitzondering. Zij gaat te rade bij de bevolking en
pleegt vervolgens een analyse.

Wat het tweede punt betreft, eerst dit. Fortuyn werd van verschillende
kanten `racisme’ verweten toen hij kritiek had op de islamitische cultuur.
Islam en islamitische cultuur zijn geen ras, bij mijn weten, en er kan dus
ook geen sprake zijn van racisme. Toch wordt en werd deze zwaarbeladen term
wel gebezigd in verband met Fortuyn’s kritiek. Een dergelijke typering is
onvruchtbaar en leidt slechts tot een vermijding van discussie. En wat het
vooral toont is dat links doet aan zelfcensuur wat betreft cultuur- en
godsdienstkritiek. Hoe komt dat?

Islam en islamitische cultuur zijn vergelijkbaar met calvinisme. Ik heb nog
niemand gehoord die het `verwerpelijk' of `racistisch' vindt om kritisch te
zijn over calvinisme. Integendeel, het is zelfs bon ton om `calvinistisch’
als scheldwoord te gebruiken, terwijl een flink deel van de bevolking
zichzelf nog steeds als calvinistisch geschouwd. Het standpunt van de SGP
over vrouwen bijvoorbeeld wordt zonder problemen als `achterlijk’
bestempeld. Wie valt daar over?

Godsdienst- en cultuurkritiek zijn sinds enkele eeuwen gemeengoed in Europa.
Ik zie geen reden waarom er godsdiensten en culturen vrijgesteld zouden zijn
van een kritische benadering, zeker wanneer zij deel uitmaken van onze
samenleving.

Links heeft zich altijd laten voorstaan op een kritische benadering, gericht
op emancipatie (en daar zit wellicht het verschil met Fortuyn). Maar hoe zit
dat nu? Is het nu opeens overbodig geworden om kritisch te zijn over
culturen en godsdiensten in onze samenleving? Of verboden? Wat is er aan de
hand met links? Ik zou zeggen, juist in een multiculturele en
multireligieuze samenleving is zo’n kritische houding nodig.

Het bizarre is dat links in dit opzicht zelfs conservatief lijkt te zijn
geworden. Het neemt onkritisch culturen en godsdiensten in bescherming, ook
in hun ongeëmancipeerde vormen. De zwaar paternalistische en
fundamentalistische aspecten van bepaalde islamitische culturen en
godsdienstige groeperingen bijvoorbeeld worden niet aan de orde gesteld. Het
is zelfs een taboe bij links om dat te doen. Hoe kan dat?

Links pleegt verraad aan zichzelf door emancipatiegerichte kritiek op
cultuur en godsdienst in onze samenleving verder onnodig te achten. In
plaats van te roepen dat de kritiek van Fortuyn op de islamitische cultuur
niet mág, terwijl je als links verder onkritisch blijft, is het beter een
emancipatiegerichte kritiek te ontwikkelen, gebaseerd op betrokkenheid bij
en kennis van hetgeen je bekritiseert.

Nogmaals, het gaat mij niet om Fortuyn, maar om het progressieve antwoord op
de huidige cultureel-maatschappelijke situatie. Dat antwoord wordt steeds
ongeloofwaardiger omdat links niet meer te rade gaat bij wat er leeft onder
het volk en omdat het niet meer cultuur- en godsdienstkritisch is in
emancipatiegerichte zin.

Vriendelijke groet,
Dries Boele

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********