Carlo Hagemann over deze discussielijst

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Verlate zwaluwen,

In een vrij momentje heb ik wat aantekeningen gemaakt van het naar deze
lijst doorgestuurde verhaal van Hagemann in Idee, nr. 1, 2002. Eerst wat
opmerkingen, dan wat commentaar.

Enkele opmerkingen:

- Uitgangspunt is de veronderstelde 'teloorgang van het publieke debat',
zoals destijds in het goedburgerlijke koffiehuis en de constatering dat de
massamedia functioneren als commerciele katalysator van het debat.
Openbaarheid is geconstructueerd, aldus Habermas e.a.
Kritiek: Ik vind zulke aannames altijd overheerlijk, om bij weg te dromen.
Koffiehuis, tv-studio etc. als flessenhals. Op de achtergrond speelt
kennelijk de welhaast bucolische gedachte dat er ooit een 'vrije'
uitwisseling van gedachten en emoties zou zijn geweest. De metafoor verraadt
de aanname. Helaas, oude of nieuwe tijden, klein- of grootschalige
samenlevingen etc., de politieke antropologie leert dat concrete
meningsvorming altijd in kleine instituties plaatsgrijpt.

- Het veeltongige van internet wordt omschreven als interactief,
gedecentraliseerd en geografisch ongebonden.
Kritiek: Ik denk dat veel meer factoren een rol spelen bij het gebruik van
internet, zeker de mailvariant. Tenminste als dit wilt afzetten tegen de
historische metafoor van het aloude koffiehuis. Dus tellen ook factoren als
tijd (gelijkheid van ochtend- en avondmensen, werk- en vrijetijd), ruimte
(van kantoor, strand, oorlog tot wc), sociale klasse en opleiding (mede een
reden tot lurken bijv.), synchroon debat (mogelijk misverstand door
gelijktijdig redeneren), geen audio-visuele controle op gedrag, e.d.
Misschien wordt internet nog eens identiek aan pornomedium, de online darkroom.

- De beperking van het onderzoek tot de theorie van de kritisch-rationele
dialoog, nog verder ingeperkt tot het politieke vertoog.
Kritiek: Zelfs het politieke vertoog is kleurrijker dan het rationalisme
vooronderstelt. Zie het toneel van de charismatische Fortuyn. Behalve grote
variatie in stijl bestaat trouwens 'politiek' ook uit meer genres dan alleen
debat of kruistocht. Dat kan zulke uitenloprende zaken behelzen als
culturele sponsoring, lobby, netwerken e.d. In dit opzicht is de theorie van
Habermas c.s. beperkt in haar moderniteit.

Wat commentaar op de conclusies:

- De hoeveelheid bijdragen aan de lijst zijn op zich 'bemoedigend'. Jammer
is dat het gebruik niet wordt vergeleken met andere partijen of
communicaties in andere sociale domeinen. Mogelijk zou dan de minieme plaats
van het formeel-politieke debat blijken.

- Een 89 procent van de mailtjes komt van 25% van de deelnemers. Dat lijkt
en beetje op de distributiestandaard van Zipf: 20% van een populatie zorgt
voor 80% van de nieuwe activiteiten. Ook D66-ers gedragen zich in dit
opzicht dus tamelijk conventioneel.

- Deze kwantitatieve, formele inhoudsanalyse gaat voorbij aan de verborgen
netwerken achter de lijst. Er wordt door deze en gene nogal wat doorgemaild
(forward) naar derden, zoals Kamerleden. Ik heb daar zelf ook wat ervaringen
mee. Ik zou dit het informele mailgebruik willen noemen. Niet onbelangrijk
dus - en dat valt buiten het onderzoek.

- Een diepgaander, meer algemene kritiek betreft de (theoretische) suggestie
dat er een verband zou zijn tussen het koffiehuis of electronisch cafe en de
democratie. Zoiets kun je misschien ex post en vooral historisch
vaststellen, en dat overschrijdt dan de mogelijkheden van een
communicatiewetenschappelijke benadering als bij Hegemann. Vooralsnog is dit
onderzoek een beetje gevangene van de eigen metafoor.

Kortom, leuk zo'n onderzoek, een aardige reclame, maar niet meer.

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********