Analyse hedendaags populisme

Fri Jul 12 21:37:17 CEST 2002

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste Hein,

Je rakelt zoveel op dat mij de tijd gaat ontbreken. Ik begin het gevoel te 
krijgen dat we afdrijven van een analyse van het populisme. Ik heb de 
gewoonte hooguit tweemaal te reageren (dupliek) - en als we dan niet nader 
tot elkaar komen, kap ik. Uit de reacties totnu, van jou en anderen, 
sprokkel ik wat lijnen voor de toekomst.

Met de utilitaire opvatting over marktwerking (neolib) en hoe te handelen 
met het actuele populisme zouden we een werkconferentie kunnen organiseren. 
Verbale uitwisseling kost dan minder tijd dan al dit toetsenwerk.

Henk Vreekamp, Utrecht.
-------------------------------------

At 13:32 12-7-02 +0200, you wrote:
>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>At 09:15 11-07-2002 +0200, Henk Vreekamp wrote:
>
> >1. Mijn kennis van de geschriften van Fortuyn bestaat uit het volgen van 
> zijn columns destijds. Zijn boeken schijnen (in meerderheid?) een 
> bundeling en/of bewerking daarvan te zijn. Dus dan houd ik het maar op 
> die columns en zijn vele interviews nadien.
>
>Dan ken je dus niet zijn partijprogramma's. Die zijn hier van belang.
>
> >2. Je hebt een hekel aan het Fuehrer-principe. Terecht, charismatisch 
> leiderschap is er vrijwel identiek aan.
>
>Nee, fout. er is een groot verschil tussen charismatisch leiderschap en 
>het Führerprincipe. Charisma is een vaker voorkomend verschijnsel: een 
>zkere uitstraling die zorgt voor gezag, of geloofwaardigheid, of een ander 
>effect op meerdere mensen (lachen bijvoorbeeld). Het gekke bij de 
>Führertjes van deze wereld is dat ze vaak minder of geen charisma hebben. 
>Ze moeten het hebben van uiterlijke, bewust aangebrachte kenmerken: 
>uniformpjes, snorren, petten, wapens, decoraties, stramme houding, een 
>bepaalde groet, een hofhouding, een dikke auto...Kortom: Führers creeëren 
>hun macht, terwijl charismatische mensen op een natuurlijke wijze invloed 
>hèbben.  Vind je Anton Mussert écht zo charismatisch, Henk?
>
> >De leider is dominant en inhoudelijk bepalend. Echter, dit type 
> leiderschap komt voor in meer bewegingen dan alleen het fascisme. Het 
> populisme staat of valt ermee, het socialisme ook. Kijk maar naar het 
> Cuba van Castro, het misdaadregime in Servie van Milosevitsj, e.d.
>
>Een ietwat kromme redenering. De pars pro toto, en in casu de negatieve 
>pars. In de eerste plaats is leiderschap nog geen Führerprincipe. We 
>hebben het hier, althans ik, over de =aanbidding= van het leiderschap, de 
>=honger= naar de sterke man. Dat is iets anders dan het alledaags 
>leiderschap dat eenvoudigweg behoort tot de organiserende principes van 
>een gemeenschap. De filiaalchef van Ahold is óók een leider, maar het is 
>onzin de man als Führer op te voeren. Dat wordt anders als de man elke 
>morgen een van de kassa's gaat staan en redevoeringen gaat houden over 
>acht jaar paarse puinhopen, waarna de man door de aanwezige vakkenvullers 
>en cassières betraand wordt toegejuicht....
>
>ten tweede mag je van een extreem voorbeeld nooit een algemeenheid maken. 
>dat is een kwestie van zindelijk redeneren. Castro vertoont kenmerken van 
>een dictator, en Castro noemt zich socialist. Is nu het socialisme 
>hetzelfde als Castrisme? Milosovich vertoonde kenmerken van een paranoïde 
>alleenheerser, en Milosovic noemde zich socialist, is nu het socialisme 
>hetzelfde als het Milosovic regime? (retorische vraag, want het antwoord 
>is duidelijk).
>
> >3. Wat betreft historische persoonlijkheden als Mussert en Mussolini 
> moet je voor hedendaags gebruik toch voorzichtig zijn. Dat heb ik met 
> mijn wetenschapshistorisch betoogje over de Frankfurter Schule reeds geduid.
>
>Helaas heb je weinig geduid.Je hebt gezegd dat we voorzichtig moeten zijn, 
>ja, maar dat moeten we ook met andere theorieën en zienswijzen. We moeten 
>ook voorzichtig zijn met Karl Popper of  Heertje, of wie dan ook. Een 
>kritisch mens is altijd voorzichtig.
>
> >Volgens mij getuigt het van intellectuele impotentie als je steeds en 
> vrijwel bij uitsluiting alleen een historisch bewijs kunt aanvoeren.
>
>Historische bewijzen zijn uitermate nuttig. Mensen zouden massaal (niet ik 
>hoor) weer vallen voor een Adolf Hitler als we niet wisten dat Auschwitz 
>de uiterste consequentie is van Blut und Boden. We zouden weer massaal, 
>als Hollanders, gaan vallen voor een Anton Mussert (met zijn "Bezem Door 
>Den Haag") als we niet wisten wat de jaren 40-45 hebben gebracht. Jongeren 
>zouden in groten getale meegesleept worden met een Communistische 
>Revolutie, als ze niet wisten wat de Gulag Archipel betekende. Historie is 
>is ons collectieve geweten, onze databank van goed en fout, en wie dat 
>geweten afdoet als intellectuele impotentie is niet goed snik.
>
> >Wat ik noem het "generational paradigm" om politieke tegenstanders te 
> kleuren met de Tweede Wereldoorlog.
>
>Het gaat verder dan de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om de lessen vanaf de 
>twintiger jaren tot en met het eind van de koude oorlog. Vanaf de 
>vitalistische stroming van de jonge socialisten in Italië tot de 
>uitroeiing van miljoenen tegenstanders van Stalin, van de opkomst van het 
>kleinburgelijke fascisme in München tot de Vietnam-oorlog. Daar zijn 
>historische lijnen te trekken (sociaal, politiek en economisch). En zelfs 
>de huidige War on Terrorism is verbonden met deze draad. Maar het gaat te 
>ver hier een exposé over te houden.
>
> >Waarom kan dat niet met een analyse in actuele, nu invoelbare termen?
>
>Omdat een boom pas stevig staat als hij wortels heeft. Je kan de huidige 
>tijd niet begrijpen zonder historische kennis.
>
> >Is dit niet ook de fundamentele zwakte bij de tegenstanders van Fortuyn, 
> namelijk dat ze steeds moeten terugvallen op klassiek-linksige toespelingen?
>
>Ook uit de klassiek-rechtse hoek (het Christendom bijvoorbeeld) komen 
>anti-Fortuyn geluiden. Maar je hebt in één ding gelijk: de grote zorg van 
>de mensen die niet met Fortuyn meedeinen is dit: geen herhaling van 
>bewegingen die in een grote mate van waarschijnlijkheid kunnen leiden tot 
>het vernietigen van de democratie, tot oorlog, destructie, verdrukking, 
>marteling etc. Misschien is Fortuyn zelf nog een leuke vent, een opvolger 
>kan In Zijn Naam de meest verschrikkelijke dingen gaan preken en doen. 
>Zoals nu al zichtbaar wordt bij het breidelen van de pers.
>
>
> >Is dat ook niet een van de sterktes van het moderne populisme, namelijk 
> dat ze haar tegenstanders kan verleiden tot conventionele kretologie die 
> haar vervolgens isoleert van een (groot) deel van het kiezersvolk?
>
>Nee. Weer een historsche parallel: in Chili werd onder massale 
>toejuichingen van het kiezersvolk een hele generatie kritische jongeren 
>uitgemoord door het populistische Pinochet regime. Heus, die toejuichingen 
>van de massa's maakten dat uitmoorden nog niet aanvaardbaar.
>
> >4. En dan de rassenhaat, vreemdelingenhaat. Jammer genoeg is die niet 
> exclusief voor het populisme. Ook de Paarse politiek kun je niet als maat 
> nemen want haar migratiebeleid verstrakte zich voor de verkiezingen ook 
> dramatisch.
>
>Heeft niets en dan ook niets met rassenhaat te maken.
>
> >Het idee van Fortuyn om de grenzen deels te sluiten en al wie hier 
> binnen is te normaliseren en integreren, lijkt mij op zich geen gek idee.
>
>Dat was bekend.
>
> >Ik geloof dat velen hier bevolkingspolitiek en racisme door elkaar haspelen.
>
>Er is bevolkingspolitiek, er is racisme, en er is racistische 
>bevolkingspolitiek. Dat laatste komt helaas veel te veel voor (kijk naar 
>de gedwongen migraties in het derde rijk, in de Sovjet unie van Stalin, in 
>het apartheidssysteem van Suid Afrika...). De LPF riekt eveneens naar een 
>discriminererende bevolkingspolitiek: grenzen dicht voor Moslems. Voor die 
>achterlijke Moslems. Niet voor Amerikanen, Canadezen, Fransen of Zweedse 
>Kroonsprinsen. Niet voor een Maxima Zorreguieta. Nee, voor Moslems. Dát 
>beste henk, dát is je richten op één groep die een bepaald 
>gemeenschappelijk  kenmerk draagt (i.c. een religie en een cultuur). 
>Volgens de Fennema-norm is dat racisme.
>
> >Een bewijs is de massale aanhang onder migranten voor Fortuyn. Een punt 
> waar de conventionele partijen stilletjes omheen lopen.
>
>Ga een beetje reizen over de wereld henk, dan weet je dat het racisme 
>bijzonder sterk is onder de Arabieren, onder de Indiërs, enz. Ga eens naar 
>oost Afrika: je zal versteld staan hoe één gradatie minder bruin kan 
>leiden tot superioriteitsgevoelens.
>
> >5. En dan het punt dat Fortuyn islam "achterlijk" noemde, althans 
> "achterlopend". Hier hebben de burgerlijke partijen geen punt meer. Want 
> een paar weken terug publiceerde het UNDP (de ontwikkelingsorganisatie 
> van de UNO) een globaal rapport met daarin als een van de hoofdconclusies 
> dat de Arabische wereld qua politieke cultuur en vrouwenrechten behoorde 
> tot de achterlijkste regio in de wereld. Lees je oude NRC's er nog maar 
> eens op na.
>
>De Arabische wereld is nog niet hetzelfde als de Moslemwereld (daar hoort 
>West en Noord Afrika bij, Indonesië, Malaysia, centraal Azië, delen van 
>China, delen van Rusland etc etc).  En in Staphorst worden vrouwen 
>gediscrimineerd, evenals in de SGP. Is Nederland nu een achterlijk land? 
>Is het Christendom nu zo achterlijk dat geen Christen meer mag immigeren 
>naar Canada?
>
>**********
>Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst 
>(D66 at nic.surfnet.nl).
>Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het 
>tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
>Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het 
>tekstveld alleen: SIGNOFF D66
>Het on-line archief is te vinden op: 
>http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
>**********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********