Analyse hedendaags populisme

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Waarde toekomstige VVD-ers,

Niemand wil echt meedenken over een nieuw programma voor D66. En de
meerderheid is verder bang datzij haar eigen ambities schaadt als ze de
huidige politiek leider afvalt. Echter, meedenken over een analyse van het
huidige populisme lukt al beter. Zie de reactie van potentieel kamerlid
Hein van Meeteren.

Hein wil het Fortyunisme en eventueel ook andere Westeuropese variaties wel
theoretisch analyseren aan de hand van de kritische Frankfurter Schule
(sociologie, politicologie). Met Duitse namen als Horkheimer, Adorno en de
nog levende leerling Habermas. Globaal zocht deze "school"  van
links-liberalen en kritische sociaal-democraten in de sociale wetenschappen
naar de invloed die staat en monopolies hebben op politieke bewegingen, de
dominante ideologie van een periode en de "gewone man".  De marxist Reich
zocht zelfs een verklaring voor de massale aanhang onder de arbeiders en
middenstand vanuit een massa-psychologisch optiek (aanbidden Leider vanuit
verdrongen lustgevoelens e.d.).

Tot zover vind ik Hein's suggestie voor een theoretische basis voor een
populisme-analyse interessant. Er is slechts een groot probleem: de
Frankfurter Schule zocht naar een verklaring voor het feit dat de gewone
man zo massaal koos voor het aanvankelijk vitalistische fascisme  en het
later moordende fascisme in de jaren dertig van de 20e eeuw.

En dat is het probleem. Hein suggereert opnieuw dat populisme min of meer
gelijk staat aan fascisme, genocide e.d. Dat past dan wel in het failliete
gedachtengoed van Leider mr. Thomas de Graaf, maar is niet realistisch.
Zeker niet als we het populisme wereldwijd beschouwen. In feite konden veel
ideologieen leiden tot fascisme: naast populisme, het conservatisme,
socialisme en communisme. De geschiedenis van het fascisme verhaalt van
hele volksdelen en partij-organisaties die zich vanuit de hun ideologie
lieten omkatten tot de ultiem  foute.

Kortom, bepaalde politieke en psychologische mechanismen die zijn
blootgelegd door de kritische sociologen kunnen we zeker "meenemen" in de
theorievorming, maar hun globale aanname is verwerpelijk. Vergeleken met
het nazisme vormt het populisme een nette burgerlijke beweging van
teleurgestelde, misschien wraakzuchtige maar zeker niet moordzuchtige lieden.

Waarom wil men dat niet inzien? Zijn de critici daartoe soms zelf te zeer
populist? Vindt men zelf, ondanks partijlidmaatschap, "politiek bedrijven"
ook verwerpelijk? Welk kwaad wil men eigenlijk bestrijden? Toch het
schuldige ik?

Dus, Hein, qua detail een goede suggestie, qua strekking verwerpelijk want
irreeel. Niettemin een nuttige bijdrage in de gedachtenvorming. Ik hoop dat
je deze constatering positief opvat...

Henk Vreekamp, Utrecht.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********