Partijenlandschap in twee dimensies.

[Ad Huikeshoven]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Herman,

Dat jij co-auteur bent van een artikel over het assenkruis van Nypels in
samenwerking met Dennis Hesseling weet ik inmiddels wel en heb dat al
erkend - ik had het artikel niet eerder gezien. Dat jij als co-auteur de
idee van dat artikel voluit verdedigd vind ik ook opperbest en
begrijpelijk.

Je schreef:
" Jouw indeling komt vrijwel op hetzelfde neer, alleen vind ik de termen
die je gebruikt nogal verwarrend en de plaatsing en oriëntatie van de
assen niet zo intuïtief. Wat jij 'liberaal' noemt correspondeert in de
Nypels-indeling volgens mij rechtstreeks met persoonlijke vrijheid,
'sociaal' min of meer met negatieve economische vrijheid."

Beste Herman. Ik koos voor de assen 'sociaal' en 'liberaal' om drie
redenen. De eerste daarvan is het gedachtengoed van Opschudding, een
beweging binnen de partij die pleitte voor de ondertitel
'sociaal-liberaal'. De tweede reden daarvan is het verkiezingsprogram
van D66 met motto: 'liberaal van gedachte en sociaal van gevoel'. De
derde reden is om voor mezelf erachter te komen waar D66 nu voor staat,
redenerend vanuit het gedachtengoed van D66, ten opzichte van de andere
negen partijen, en dat niet in een klassieke links-rechts ordening, maar
in een meer dimensionale benadering. In de klassieke links-rechts
indeling wordt D66 steevast 'links van het midden' gepositioneerd.
Bijvoorbeeld in de ordening van links naar rechts van de tien partijen
die meedoen op 15 mei: GL-PvdA-SP-D66-CDA-CU-LN-VVD-LPF-SGP

Je vraagt je misschien af hoe ik de partijen in dat plaatje heb
gepositioneerd. De stellingen in de stemwijzer heb ik persoonlijk
nagepluist om uit te zoeken of ze 'liberaal van gedachte' zijn of
'sociaal van gevoel', of het tegendeel daarvan. Ik heb dat gedaan nadat
ik voor mezelf de stellingen van de stemwijzer beantwoord had en het
stemadvies kreeg 'D66', wat met niet verwonderde. Wat me wel verwonderde
waren de adviezen voor de tweede en volgende voorkeuren. En als je alle
stemmingen conform D66 invult dan is die volgorde:
D66-PvdA-LN-SP-CDA-GL-LPF-VVD-CU-SGP. Die volgorde wijkt af van de
volgorde die zou blijken uit het door mij geschetste plaatje. Die
volgorde komt te voorschijn door de onderlinge afstand van D66 tot de
anderen partijen te ordenen in oplopende volgorde. Die volgorde is dan:
D66-PvdA-LN-VVD-CDA-LPF-SP-GL-SGP-CU. Voor D66 zijn op basis van zowel
mijn indeling in een plat 'sociaal-liberaal' vlak als de
multidimensionale indeling van de stemwijzer van IPP de PvdA en Leefbaar
Nederland de twee partijen die qua gedachtegoed het dichtst bij D66
staan. Geen verwondering zal het wekken dat het gedachtengoed blijkens
de hier gepresenteerde volgordes van de SGP en de CU het verst van D66
afstaan. Wel opmerkelijk is dat blijkens de stemwijzer Groen Links zo
ver van het gedachtengoed van D66 af zou staan. In het verleden waar de
peilingen voor D66 en Groen Links een communicerend vat: de winst van de
een was verlies voor de ander. Eigenlijk net zo als Leefbaar Nederland
samen met de Lijst Pim Fortuyn een tijdlang een communicerend vat in de
peilingen vormden met de VVD, totdat ook de PvdA fors in de peilingen
ging verliezen.

Je stelt:
" Natuurlijk is geen enkele indeling objectief, zeer zeker ook die van
Nypels niet. Maar ik denk dat de meeste Nederlandse partijen hun
plaatsing langs zijn vrijheidsassen niet zullen betwisten. Dat maakt het
een bruikbaarder, want universeler, indeling."

Beste Herman, de eerste twee zinnen zal ik volledig onderschrijven om
jouw een veer in je reet te steken. Over de derde zin met jouw conclusie
over bruikbaarheid zou ik graag het twee dingen willen opmerken. 

Ten eerste. In jouw artikel samen met Dennis Hesseling (of was het
andersom) worden slechts vier partijen gepositioneerd - de plaats van de
andere zes partijen is daarin niet aangegeven. Ik positioneer ze in een
keer alle tien. 

Ten tweede. Je wekt de suggestie dat de relatieve positie in mijn
plaatje door de meeste Nederlandse partijen betwist zou worden. Gaarne
verneem ik van jou de kritische noten ten aanzien van de relatieve
positionering van de tien partijen in mijn plaatje. Ik geef het graag
voor beter. Gaarne zie ik met redenen beargumenteerd welke partijen in
mijn plaatje een andere positie zouden moeten hebben naar jouw oordeel. 

Je schreef:
" Onze kritiek daarop was dat er geen enkele gedachte zit achter de
manier waarop die paarse synthese tot stand komt"

'Paars' is meer dan acht jaar geleden door verschillende groepen los van
elkaar bedacht. Ten eerste door het jonge honden overleg uit de Tweede
Kamer uit de fracties van PvdA, D66 en de VVD (Des Indes overleg), die
allen vonden dat het toch eindelijk eens mogelijk zou moeten zijn dat er
een coalitie van PvdA en VVD tot stand zou komen (positief geformuleerd)
of een coalitie zonder het CDA mogelijk zou moeten zijn (negatief
geformuleerd). Ten tweede door de jongerenorganisaties JS, JD en JOVD
die een gezamenlijk pamflet over een mogelijke Paarse coalitie een jaar
of negen hebben uitgebracht. Ten derde door de architect van Paars, de
heer H.A.F.M.O. van Mierlo. Je zou je stelling kunnen voorleggen aan ons
aller Hans: hij zal vriendelijk en beleefd gehakt van je maken, je de
oren wassen en alle hoeken van de kamer laten zien. Beste Herman, je
hebt werkelijk niets begrepen van de geschiedenis van de Nederlandse
politiek in de afgelopen zeg twintig jaar. En dan druk ik me nog mild
uit.

Nu weer iets vriendelijker, je schreef:
" Door de ideologie van D66 voortaan te benoemen (dat is dus
'sociaal-liberaal' geworden) wilden we duidelijk maken dat D66 juist wél
zo'n richtinggevende gedachte heeft (het vrije en verantwoordelijkheid
dragende individu), en dus los staat van paars of de Derde Weg.
Samengevat komt het neer op het 'Kies Zelf' thema waar Thom regelmatig
mee schermt: meer keuzevrijheid voor de burger of consument, dáárop
worden nieuwe plannen beoordeeld, niet op de vraag of het de markt is of
de staat die ze uitvoert."

Hear, hear! Dat zou ik zeggen, Hear, hear! Daarover zijn we het wel eens
Herman. Ik benoem eveneens die ideologie van D66: liberaal van gedachte
en sociaal van gevoel (en gedachten en gevoelens staan meestal nogal los
van elkaar). De liberale gedachte is inderdaad 'de individuele
verantwoordelijkheid van het vrije individu'. Door alle partijen te
ordenen langs de liberale lat van meest naar minst liberaal, is op basis
van mijn plaatje de ordening: Eerst D66, dan een hele tijd niets, dan
Leefbaar Nederland, en vervolgens VVD-'Paars'-PvdA-LPF-CDA-SP-GL-SGP en
als hekkesluiter CU. Door het door mijn voorgestelde plaats voor Paars
in het plaatje ook in die volgorde op te nemen is inderdaag de conclusie
te trekken dat D66 een heel eigenstandige positie heeft langs de
liberale as, niet alleen ten opzichte van Paars, maar ten opzichte van
alle andere partijen: D66 is veruit de meest liberale partij. Hetgeen
overigens een gunstige positie langs de sociale as niet uitsluit: alleen
de SP, de PvdA en Groen Links scoren beter op de sociale as, en dat zal
niemand ontkennen, evenmin dat die vijf andere partijen een stuk minder
sociaal zijn dan D66.

Herman, van de Derde Weg naar de Vierde Weg. Van Paars naar de volgende
constellatie. Kun je iets meer vertellen over de Vierde Weg. Over de
Vierde Weg heb ik nog weinig gehoord of gelezen.

P.S.
Wat een eenvoudig plaatje al niet losmaakt. En eigenlijk is het niet
meer dan een vulgaire popularisering van het lange, ingewikkelde,
moeilijke, complexe en theoretische artikel van Robert Inman uit 1987
toegepast op het Nederlandse partijenlandschap. Robert Inman vergeleek
in 'Markets, governments, and the 'New' Political Economy' acht
mogelijke institutionele structuren op zeven dimensies ingedeeld in drie
groepen. 

Die acht mogelijke institutionele structuren (in de oorspronkelijke
Engelstalige termen):
1       No Government
2       Unanimous Consent / Minimal Government 
3       Dictatoriol Reform Government 
4       Democratic Reform Government
5       Dictatorial Redistributive Government
6       Democratic Redistributive Government
7       Dictatorial Reform/Redistributive Government
8       Democratic Reform/Redistributive Government

De Nederlandse institutionele structuur valt onder 8: Democratic
Reform/Redistributive Government. Misschien wil de VVD (en haar twee
satellieten LN en LPF) iets meer opschuiven richting 4: Democratic
Reform Government, dat wil zeggen minder inkomensherverdeling. Misschien
wil de PvdA (en haar twee satellieten SP en GL) iets meer opschuiven
richting 7 (en niet 6 als je dat zou denken).

Inman beoordeelde die acht institutionele structuren op indicatoren uit
de drie groepen 'Efficiency', 'Equity' en 'Liberty'. 'Equity' splitste
hij uit in 'Endowments' en 'Government Allocations'. 'Liberty' splitste
hij uit in 'Intrusions', 'Loss of Property' en 'Natural Limits'. 

Op 'Efficiency' scoren de structuren 2, 3 en 4 als boven genummerd ex
aequo beste. Op 'Equity' scoren de structuren 6 en 8 ex aequo het beste.
Op 'Liberty' scoort structuur 2 het beste gevolgd door ex aequo de
structuren 4, 6 en 8.

Misschien past mijn as 'sociaal' nog wel het beste op 'Equity' en de as
'liberaal' nog wel het beste op 'Liberty'. Ter relativering: alle
partijen in Nederland - afgaande op de doorrekening door het CPB -
zitten zo dicht bij elkaar dat de uitkomsten ruim binnen de statistische
marges vallen. Dat verwonderd me niet: geen van de partijen stelt
namelijk daadwerkelijk voor de institutionele structuur van Nederland zo
drastisch te wijzigen dat daar niet meer het etiket Democratic
Reform/Redistributive Government op zou passen. 

Ik ben echt heel benieuwd naar het Vierde Weg idee van de zuider-buren.
Vertel er alsjeblieft meer inhoudelijk over. Wat vind je eigenlijk van
de term 'Zelfbestuur'? Of vind je dat niks omdat Thom de Graaf de term
Kies Zelf! gebruikt?

Met vriendelijke groeten,

Ad Huikeshoven
Vondelstraat 33
2513 EN  's-Gravenhage
telefoon/fax +31(070)3608510

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********