Partijenlandschap in twee dimensies.

[Herman Beun]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Ad Huikeshoven schreef:

> Ik heb die site waar jij naar verwijst gevonden. Op die site worden
> slechts vier partijen gepositioneerd in een vlak.

Klopt, Nypels beschreef dat ook al lang geleden en sindsdien zijn een
aantal partijen van positie veranderd. Waar het hem (en mij) echter om
ging is het concept van de indeling, niet de precieze plaatsing van
partijen.

Het idee van Nypels is dat je het politieke vlak kunt indelen langs twee
vrijheidsassen:
- Horizontaal: economische of materiële vrijheid, waarbij links staat
voor weinig economische vrijheid en rechts voor veel economische
vrijheid. Makkelijker te onthouden dan jouw indeling omdat het
overeenkomt met de klassieke links-rechts indeling.
- Verticaal: persoonlijke of immateriële vrijheid, waarbij bovenaan
staat voor veel persoonlijke vrijheid, en beneden voor weinig
persoonlijke vrijheid. D66 staat langs die as hoog vanwege de typische
"zelf kiezen" onderwerpen als euthanasie, homohuwelijk etc.

Jouw indeling komt vrijwel op hetzelfde neer, alleen vind ik de termen
die je gebruikt nogal verwarrend en de plaatsing en oriëntatie van de
assen niet zo intuïtief. Wat jij 'liberaal' noemt correspondeert in de
Nypels-indeling volgens mij rechtstreeks met persoonlijke vrijheid,
'sociaal' min of meer met negatieve economische vrijheid.

Dat laatste is inderdaad minder duidelijk, maar dat illustreert dan
precies waarom ik jouw assenkruis minder bruikbaar vind dan dat van
Nypels: Zowel 'liberaal' als 'sociaal' zijn voor jou wenselijke
eigenschappen waar een partij zoveel mogelijk van moet hebben. De partij
van jouw voorkeur (nu dus D66, maar de volgende keer misschien wel
GroenLinks) komt daardoor automatisch rechtsboven terecht. Je indeling
is daardoor alleen bruikbaar voor iemand met dezelfde politieke
opvattingen als jij, wat zelfs binnen D66 maar een beperkte groep zal
zijn. De een vindt een hoog minimumloon misschien erg sociaal omdat
mensen met een laag loon dan meer te besteden hebben, de ander vindt het
misschien eerder asociaal omdat een hogere financiële drempel voor
werkgevers veel mensen belet een baan te vinden. De een vindt het
referendum misschien heel liberaal, de ander vindt het misschien juist
anti-liberaal.

Natuurlijk is geen enkele indeling objectief, zeer zeker ook die van
Nypels niet. Maar ik denk dat de meeste Nederlandse partijen hun
plaatsing langs zijn vrijheidsassen niet zullen betwisten. Dat maakt het
een bruikbaarder, want universeler, indeling.

Wat me overigens het minst bevalt in jouw indeling is dat je 'liberaal'
en 'sociaal' als onafhankelijke begrippen lijkt te zien. D66 is dan
kennelijk zowel sociaal als liberaal (zowel socialistisch als liberaal =
Derde Weg = Paars). Nu zal ik de laatste zijn om te ontkennen dat de
term 'sociaal-liberaal' wat dat betreft ongelukkig gekozen is, maar toen
we destijds via Opschudding met die aanduiding kwamen was onze bedoeling
juist om duidelijk te maken dat D66 NIET een synthese is van socialisme
en liberalisme. D66 is in die optiek gewoon een liberale partij, maar
omdat in Nederland die term vooral toen nog door de VVD geclaimd werd
hebben we er dat 'sociaal-' voor gezet om D66 nader te duiden binnen de
liberale familie. Collega-partijen in Noorwegen en Zweden, en vooral in
Denemarken waar ze ook een equivalent van de VVD hebben, noemen zich
bijvoorbeeld ook zo (zie http://home-1.tiscali.nl/~chbeun/soclib.html
voor de overwegingen toen - jaja, weer van mijn hand, maar 't is wel
historisch materiaal hoor! ;).

Sociaal+liberaal bestaat in Nederland (en daarbuiten) overigens wel: dat
is paars, Neue Mitte, Derde Weg etc. Markteconomie met hier en daar wat
socialistische lapmiddelen. Onze kritiek daarop was dat er geen enkele
gedachte zit achter de manier waarop die paarse synthese tot stand
komt - sterker nog, het ontbreken van zo'n richtinggevende gedachte wás
juist de ideologie van Blair, Clinton, Schröder c.s. (en tot aan
Opschudding ook van D66...). Privatiseringen bijvoorbeeld dienen zo niet
een bepaald doel, maar worden gedreven door wat toevallig politiek
haalbaar is. Willekeur is het resultaat. Waar meer privé-initiatief
heilzaam zou zijn blijft het achterwege, waar het leidt tot
marktmonopolies wordt het doorgedrukt. Of het wordt een beetje van
beiden, met nog slechtere resultaten. Door de ideologie van D66 voortaan
te benoemen (dat is dus 'sociaal-liberaal' geworden) wilden we duidelijk
maken dat D66 juist wél zo'n richtinggevende gedachte heeft (het vrije
en verantwoordelijkheid dragende individu), en dus los staat van paars
of de Derde Weg. Samengevat komt het neer op het 'Kies Zelf' thema waar
Thom regelmatig mee schermt: meer keuzevrijheid voor de burger of
consument, dáárop worden nieuwe plannen beoordeeld, niet op de vraag of
het de markt is of de staat die ze uitvoert.

Het Vierde Weg idee is zelfs al niet meer beperkt tot Nederland.
Politici van de Vlaamse partij Spirit (een afsplitsing van de voormalige
VU) zijn er al eerder mee aan de slag gegaan wat geleid heeft tot de
publicatie van een boek, en sinds kort is er zelfs belangstelling bij de
Waalse partij FDF (bien étonné...).

/Herman

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********