[Waar staat D66?]

Sun May 27 10:18:09 CEST 2001

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Vrienden,

Voor wie het Volkskrant-artikel heel gemist, en voor wie de complete tekst wil
lezen (de Volkskrant had nogal ingekort, wel op een nette manier trouwens),
hieronder de volledige tekst. 
Overigens begrijp ik Henk's commentaar wel, maar het artikel was natuurlijk
echt een reactie op een eerder artikel, en daar kun je niet je hele programma
in kwijt. Wel je profiel, en dat heb ik ook geprobeerd. 
Groeten,

Bert Bakker.

---

We moeten naar een “progressief” kabinet volgend jaar, schrijven Jet
Bussemaker en Adri Duivesteijn in de Volkskrant van maandag. Een pakkend plan,
maar meteen valt op dat zo’n progressief kabinet blijkbaar bestaat uit een
combinatie van Groenlinks, de PvdA en het CDA. 
Het CDA als progressieve partij, als katalysator voor een vernieuwend beleid.
Hoeveel fantasie moet een mens hebben? We hebben het toch over die partij die
meent dat de staat weer meer naar de kerken moet luisteren, dat
homoseksualiteit weliswaar geen ziekte is, maar toch vooral geen reden mag
zijn om te trouwen, de partij die tegen elke vernieuwing van onze democratie
stemt? Of hebben we het over het CDA van de automobilist, de goedkope benzine,
van alle koffieshops dicht, van liever niet debatteren over gevoelige zaken?
Of zelfs over het CDA van het succesvolle middenveld, dat zo doeltreffend is
geweest in het terugdringen van het aantal wao’ers, van samenwerking tussen
scholen, van vernieuwing van de publieke omroep! 

Boeiende, progressieve partij, dat CDA. Maar daar gaat het me nu niet om. Veel
interessanter is de analyse die de PvdA-kamerleden maken van de behoeften van
de hedendaagse samenleving. Want daar schuilt veel waars in. Het is belangrijk
dat gemeenschapszin en samenleving een groter accent krijgen. Economische
voorspoed brengt veel goeds, maar leidt hier en daar ook tot egoïsme tot
nooit-genoeg, tot weinig bereidheid om ook buiten het werk en het eigen huis
verantwoordelijkheid te dragen. Dat is niet goed, daar zijn we het over eens.
Maar hoewel ze zeggen het niet te doen, is kennelijk toch het recept dat de
overheid de verantwoordelijkheid weer overneemt. Dat blijkt alleen al uit de
gehanteerde voorbeelden. In het huurbeleid heeft de PvdA, onder aanvoering van
Duivesteijn, de afgelopen jaren keer op keer het initiatief genomen om meer
collectief te regelen. Niet alleen om mensen met lage inkomens behoorlijk en
prettig te laten wonen, want dat spreekt vanzelf. Maar om huursubsidie een
steeds verdere strekking te geven en er daardoor steeds meer mensen van
afhankelijk te maken, eigenaren van woningen te beknotten, regels uit te
breiden. Ook op het terrein van Arbeid en Zorg heeft de PvdA voorstellen
ingediend, die sympathiek waren, maar die het niet konden halen omdat a.
daarin alles van bovenaf werd geregeld en b. niemand zich bij de PvdA afvroeg
hoe de meer dan 1 miljard gulden aan extra uitgaven betaald moesten worden. 

Het meest zorgelijk is echter de denktrant achter het artikel. De individu is
bevrijd, maar kennelijk niet in staat tot gemeenschapszin en tot zelf kiezen,
en dus schakelen we de overheid in om voor ons te kiezen en ons te leren dat
we meer om elkaar moeten denken. Hierin nu, schuilt de essentie van het
verschil tussen de sociaaldemocraten van de PvdA en de sociaalliberalen van
D66. Natuurlijk is een actieve overheid een vereiste in deze samenleving: om
een goed niveau van sociale zekerheid te garanderen, om toegang en kwaliteit
van gezondheidszorg en onderwijs te waarborgen, om ervoor te zorgen dat mensen
veilig de straat op kunnen, om het milieu te beschermen. Die taken vereisen
effectieve regels, die ervoor zorgen dat niemand ten koste van anderen of van
ons allen kan leven. Tot zover verschillen we niet van mening. 
Maar de overheid is van de mensen, en de mensen zijn van zichzelf. Voor D66 is
het kunnen maken van zo veel mogelijk eigen keuzes in het leven –dus ook de
keuze om samen met anderen verantwoordelijkheid te dragen- wezenlijk. Daarbij
is gemeenschapszin een voorwaarde voor een humane samenleving, maar juist ook
gemeenschapszin is in de kern een individuele waarde – wie hem niet beleeft,
kan er niet van bovenaf toe worden gedwongen – noch door overheid noch door
kerk. Belangrijke waarden als solidariteit, naastenliefde of
verantwoordelijkheidsgevoel zijn in de kern waarden die hun betekenis krijgen
in de individuele beleving daarvan, en het daarop gebaseerde gedrag. Wie niet
bewust kiest voor dergelijke waarden, kan door de overheid nog zo veel worden
voorgehouden, maar gedraagt zich geen greintje anders. Natuurlijk mogen en
moeten overheid en politici, maar ook de vele andere waardevolle instituties
in de samenleving, uitdragen wat van belang is, maar wie het van bovenaf
bepaalt, oogst afwenteling en onverantwoordelijkheid. De gemeenschapszin heeft
dan immers gemakkelijk gestalte gekregen in een anonieme overheid, en niet via
eigen, bewuste keuzes. De recente geschiedenis kent legio voorbeelden daarvan,
van de ‘calculerende burger’ uit de jaren ’80  tot en met de acties van
vrachtwagenchauffeurs, boeren of treinconducteurs van het afgelopen jaar.
Staat en individu staan dan tegenover elkaar, hebben (blijkbaar)
tegenovergestelde doeleinden. Gezamenlijke inspanningen om Nederland een
stukje beter (eerlijker, groener, socialer, veiliger) te maken zijn dan tot
mislukken gedoemd, want de individu zorgt voor zichzelf, en de overheid voor
ons allen.

En toch is dat waar de PvdA kennelijk weer naartoe wil. Geen woord over de
mensen meer te zeggen geven – niet in het openbaar bestuur, niet in hun eigen
leven. Noch over een gezondheidszorg waarin mensen zelf hun dokter kiezen.
Geen aandacht voor een onderwijsbestel waarin ouders, leraren en leerlingen
het voor het zeggen hebben, in plaats van Zoetermeer of Den Haag, ook al
hebben alle centraal ingezette onderwijsveranderingen (niet toevallig door
sociaal-democraten bedacht) jammerlijk gefaald. Niets over kansen vergroten,
over de mensen zelf het stuur in handen geven. En al evenmin aandacht voor een
nieuwe landbouwpolitiek, waarin welzijn voor dier en mens centraal staan.
Kortom: nergens ook maar de geringste aanwijzing dat de PvdA enig vertrouwen
heeft in de kracht van de samenleving zelf, of van individuele mensen: de
staat moet het weer gaan doen. De dagen van Wim Kok lijken definitief
voorbij.

Een karikatuur? Misschien, maar dat geldt dan allereerst voor het stuk van
Bussemaker en Duivesteijn. 
Een kabinet van PvdA, CDA en GroenLinks is in de Nederlandse verhoudingen geen
progressief kabinet, hooguit een centrum-links kabinet en op onderdelen zelfs
rechts-links . Naar verwachting zal zo'n - in zich zelf tegengesteld - kabinet
staatsverantwoordelijkheid benadrukken ook waar dat weinig zin heeft. Ook zal
weer hevig worden geleund op de klassieke middenveldorganisaties al
representeren die tegenwoordig voornamelijk zichzelf.

De individuele burger en diens vrije keuze en zeggenschap raken daarbij uit
het zicht. Zitten wij daarop te wachten? Echt progressief in het begin van de
21ste eeuw betekent inzetten op de combinatie van individuele vrijheid,
verantwoordelijkheidsbesef en actief overheidsoptreden waar dat nodig is. Dat
vraagt om de ambitie en de wil om te vernieuwen, om het experiment niet te
schuwen. Of het nu gaat om democratie en overheid, om de WAO, het
ziektenkostenstelsel of milieubeleid. GroenLinks kan daarin een partner zijn,
de PvdA maar tot op zekere hoogte, het CDA zelden.

Een combinatie van die drie brengt niet de verbeelding aan de macht, maar de
restauratie. Misschien sociaal, zeker niet liberaal en al helemaal niet het
gouden evenwicht daartussen.

Bert Bakker
Vice-voorzitter Tweede Kamerfractie D66

Henk Vreekamp <vreekamp at knoware.nl> wrote:
REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Lijsters, spreeuwen, nachtegalen,

Ook het opiniestuk van Bert Bakker gelezen in De Volkskrant van heden, 'Wie
het CDA progressief noemt heeft veel fantasie' (p.7)?

Mooi stukje, zeker als je een regeringscombinatie van PvdA/CDA/GL hooguit
centrum-links, eerder nog centrum-rechts durft te noemen. En dat doet Bert.

Twee opvallende passages in het stuk laten echter de inhoudelijke positie
van D66 zelf onbesproken, dan wel vaag.

1.     Voor D66 zijn eigen keuzes maken 'wezenlijk': 'Daarbij is
gemeenschapszin een voorwaarde voor een humane samenleving, maar juist ook
gemeenschapszin is in de kern een individuele waarde - wie hem niet beleeft,
kan er niet van bovenaf toe worden gedwongen - noch door de overheid noch
door kerk'.

2.     De PvdA streeft nadrukkelijk naar meer ruimte voor de overheid: 'En
toch is dat waar de PvdA kennelijk weer naartoe wil. Geen woord over de
mensen meer te zeggen geven - niet in het openbaar bestuur, niet in hun
eigen leven. Noch over een gezondheidszorg waarin mensen zelf hun dokter
kiezen'.

Mijn kritiek. Wat sociaal-liberalisme zelf is of zou moeten zijn komt
ondanks de als contrast bedoelde passages in het stuk nauwelijks uit de
verf. Kijk, elke partij, behalve de streng christelijke, zal zeggen dat'ie
gemeenschapszin plus individuele vrijheid nastreeft. Wat anders is haast
taboe. Bert had kunnen scoren door hier enkele dingen concreter aan te geven:

- wat beschouw je als collectieve sectoren, onderworpen aan collectief
regime?
- wat beschouw je als individuele zaken, onderworpen aan algemene regels?
- wat zie je als individuele handeling waarmee de overheid helemaal niks te
maken heeft?
- wat is pragmatisme en wat zijn haar ethische grenzen?

Kijk, dan maak je duidelijk wat de plaats van D66 is. Nu is het een beetje
biljart over drie banden: via kritiek op PvdA en GL het CDA in de hoek
stoten. Prima hoor! Maar het CDA is, behalve in de nog steeds zwaar
gesubsidieerde landbouwsector en de Rabobank, geen machtsfactor meer als
toen Hans van Mierlo haar uit de 80-jarige regeringsmacht stootte. Zonder
duidelijkheid op de vier door mij genoemde vragen lijkt het er meer op dat
D66 GL en CDA als gelijkvloerse concurrenten ziet. En dat is nu juist de
soort burgerlijke partijpolitiek waartegen D66 oorspronkelijk is opgericht!

Persoonlijk heb ik ook zo mijn twijfels als ik recent op lokaal en regionaal
vlak merk dat democratisering en bestuurshervoming niet of nauwelijks leeft
binnen D66 zelf en haar gekozen vertegenwoordigers. Afgezien nog van hun
ranzige standpunten rond burgemeesters en staatshoofdenfamilies...

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst
(D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld
alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op:
http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********

____________________________________________________________________
Get free email and a permanent address at http://www.netaddress.com/?N=1

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********