Thorbecke en de VVD

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Boris van der Ham wrote:
>
> REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
> Hallo Lijsters,
>
> Vandaag stond er een opinie-artikel van mijn hand in de Volkskrant. Ik stuur
> het hier maar ff door.. opdat jullie mij niet alleen herinneren als
> virus-verspreider..
>
> Groet,
>
> Boris
> -----------------
>
> VVD BEGRIJPT NOG ALTIJD WEINIG VAN THORBECKE
> Boris van der Ham, oud-voorzitter Jonge Democraten (D66)
>
> Onder de titel 'De VVD en de erfenis van Thorbecke' (Volkskrant, 24 juli)
> schreef Bas van 't Wout dat de VVD in de Eerste Kamer niet akkoord had
> moeten gaan met het voorstel voor invoering van het burgemeestersreferendum.
> Van 't Wout stelt dat de VVD met die stap afbreuk heeft gedaan aan het
> bestaansrecht van de Eerste Kamer en toonde zich daarmee een, volgens hem,
> 'matig bewaker van de erfenis van Thorbecke'.
>
> Dat de VVD een matige bewaker is van Thorbeckes erfgoed ben ik van harte met
> Van 't Wout eens, maar wel om andere redenen.
>
> De tekortkoming van de VVD als erfgenaam ligt in het feit dat deze partij
> nauwelijks oog schijnt te hebben voor noodzakelijke democratische
> vernieuwingen. Als VVD-coryfeeen spreken over de Nederlandse staatsinriching
> ben je getuige van een merkwaardig archaisch toneelspel waar Thorbecke als
> 'liberale stamvader' wordt opgevoerd, een soort Mozes, wiens geschriften
> niet ter discussie staan. Met deze houding ten aanzien van de
> Staatsinrichting doet de VVD onrecht aan zowel de letter als de geest van
> Thorbecke en andere (sociaal-)liberale vernieuwers.
>
> De afgelopen 153 jaar is de grondwet van Thorbecke voortdurend veranderd om
> aan te blijven sluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe
> inzichten. Thorbecke regelde in zijn grondwet van 1848 welliswaar een
> sterkere rol van het parlement op de regering en tal van vrijheidsrechten,
> maar zijn grondwet had nog veel democratische mankementen. Zo was het
> stemrecht nog verbonden aan het belastbaar inkomen, waardoor arme mensen
> niet konden deelnemen aan de verkiezingen. Ook waren vrouwen uitgesloten van
> het kiesrecht. Naast de 'erfenis van Thorbecke' hebben we er de afgelopen
> jaren gelukkig een aantal erfenisjes bij gekregen, zoals die van het kabinet
> Cort van der Linden die in 1917 het Algemeen Kiesrecht regelde en die van de
> vrijzinnig-democraat Marchant die in 1919 de intitiatiefwet voor het
> Vrouwenkiesrecht door het parlement kreeg.
>
> Opvallend is dat zowel Thorbecke, Van der Linde als Marchant behoorden tot
> liberale of sociaal-liberale partijen. De veranderingen die zij voorstonden
> kwamen tot stand door goed oog te hebben voor de toenmalige maatschappelijke
> ontwikkeling, en door een diepe democratische overtuiging. Het is daarom des
> te jammer dat de zich liberaalnoemende VVD niet in hun traditie wil staan en
> geen oog wil hebben voor huidige tekortkomingen in het democratisch systeem.
> Integendeel! Hoewel de afgelopen decennia de mondigheid van de burger enorm
> is toegenomen, de opkomst bij verkiezingen steeds lager wordt en de roep om
> directe invloed van burgers op het bestuur steeds groter wordt, heeft de VVD
> vrijwel elke discussie over democratische vernieuwing tegengewerkt.
>
> Niet zelden kwam de VVD dan met de naam van Thorbecke op de proppen en
> stelde dat de genoemde democratische vernieuwingen niet pasten binnen zijn
> erfgoed. De vraag is of Thorbecke blij zou zijn geweest met de VVD als zijn
> 'bewaker'. Waarschijnlijk niet. Het verzet van de VVD tegen directe vormen
> van democratie staat immers haaks op het districtenstelsel dat Thorbecke
> invoerde (en in 1917 werd afgeschaft). Thorbecke was bovendien een aanhanger
> van de zogenaamde 'organische staatsleer' die een grote autonomie voorstond
> voor lokale gemeenschappen; de door de VVD aangehangen constructie van door
> Den Haag benoemde burgemeesters is daarmee dus eigenlijk in tegenspraak. Ook
> het taboe dat er binnen de VVD heerst op discussies over de afschaffing van
> de Eerste Kamer zou Thorbecke vervreemden. Het was immers Thorbecke zelf die
> al in 1848 ijverde voor de afschaffing ervan. Hij noemde de Eerste Kamer
> letterlijk 'overbodig en zonder doel', maar kreeg destijds geen meerderheid
> voor dit inzicht. Thorbecke zou zichzelf niet herkennen in een VVD die dat
> instituut nu verdedigd.
>
> Het is cynisch dat Van 't Wout in zijn artikel bij zijn klachten over  de
> invoering van het burgemeestersreferendum en de rol van de Eerste Kamer
> uigerekend Thorbecke aanhaalt. Als de VVD namelijk echt in de geest van de
> liberale aardsvader had gehandeld dan had deze partij  constructief
> meegewerkt aan meer invloed van burger op het bestuur.
> Van 't Wout heeft gelijk als hij de burgemeestersreferendum-wet krakkemikkig
> noemt, maar de oorzaak hiervan ligt bij de VVD. Samen met het CDA en de
> ChristenUnie heeft deze partij, net als bij de invoering van het correctief
> referendum, alles in het werk gesteld om zoveel mogelijk gaten te schieten
> in de wet, waardoor deze er uiteindelijk ietwat mismaakt uitzag.
>
> Hoewel de wetten voor het burgemeestersreferendum en het correctief
> referendum gehavend uit de strijd zijn gekomen, is het goed dat ze zijn
> aangenomen. Het sociaal-liberale D66 en de socialistisch georienteerde PvdA,
> Groenlinks en SP hebben hiermee een eerste stap gezet richting een
> noodzakelijke vernieuwing van het Nederlandse staatsbestel. De democratische
> mankementen die er door toedoen van de VVD in zijn aangebracht zullen de
> komende jaren moeten worden hersteld; daar moet nog veel werk aan worden
> verricht. De vastbeslotenheid waarmee D66, PvdA, Groenlinks en SP tot nu toe
> de tegenwerking van de VVD en CDA hebben getrotseerd zou Thorbecke in ieder
> geval zeer gewaardeerd hebben.
>
> Boris van der Ham
> oud-voorzitter Jonge Democraten (D66)

Met vele punten eens, Boris.

De VVD hangt aan haar coryfeeën bij gebrek aan beter, en aan moed.

Misschien is Thorbecke wel de laatste geweest met de moed om als
"onafhankelijk denker", maatschappelijke ontwikkelingen te volgen en
daarop adequaat te reageren, maar binnen de context van die tijd.

De huidige vraagt om inzichten in de hiërarchische (staats)structuren en
de vorm van de huidige netwerken die een gevaar vormen voor
transparantie in het beleid en derhalve het democratisch gehalte van het
bestuur.
Vlgns. mij de belangrijkste factor in de toegenomen behoefte van de
burger op directe invloed op het bestuur.
Ook de toegenomen decentralisatie en de gebrekkig geregelde participatie
van burgers bij het lokale bestuur vraagt om snelle actie. Zeker tegen
de achtergrond van de snel veranderende maatschappij en het bestuur
waarvoor de burger zich geplaatst ziet. (Lees EU)

Henk Elegeert

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********