Thorbecke en de VVD

[Boris van der Ham]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Hallo Lijsters,

Vandaag stond er een opinie-artikel van mijn hand in de Volkskrant. Ik stuur
het hier maar ff door.. opdat jullie mij niet alleen herinneren als
virus-verspreider..

Groet,

Boris
-----------------

VVD BEGRIJPT NOG ALTIJD WEINIG VAN THORBECKE
Boris van der Ham, oud-voorzitter Jonge Democraten (D66)

Onder de titel 'De VVD en de erfenis van Thorbecke' (Volkskrant, 24 juli)
schreef Bas van 't Wout dat de VVD in de Eerste Kamer niet akkoord had
moeten gaan met het voorstel voor invoering van het burgemeestersreferendum.
Van 't Wout stelt dat de VVD met die stap afbreuk heeft gedaan aan het
bestaansrecht van de Eerste Kamer en toonde zich daarmee een, volgens hem,
'matig bewaker van de erfenis van Thorbecke'.

Dat de VVD een matige bewaker is van Thorbeckes erfgoed ben ik van harte met
Van 't Wout eens, maar wel om andere redenen.

De tekortkoming van de VVD als erfgenaam ligt in het feit dat deze partij
nauwelijks oog schijnt te hebben voor noodzakelijke democratische
vernieuwingen. Als VVD-coryfeeen spreken over de Nederlandse staatsinriching
ben je getuige van een merkwaardig archaisch toneelspel waar Thorbecke als
'liberale stamvader' wordt opgevoerd, een soort Mozes, wiens geschriften
niet ter discussie staan. Met deze houding ten aanzien van de
Staatsinrichting doet de VVD onrecht aan zowel de letter als de geest van
Thorbecke en andere (sociaal-)liberale vernieuwers.

De afgelopen 153 jaar is de grondwet van Thorbecke voortdurend veranderd om
aan te blijven sluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe
inzichten. Thorbecke regelde in zijn grondwet van 1848 welliswaar een
sterkere rol van het parlement op de regering en tal van vrijheidsrechten,
maar zijn grondwet had nog veel democratische mankementen. Zo was het
stemrecht nog verbonden aan het belastbaar inkomen, waardoor arme mensen
niet konden deelnemen aan de verkiezingen. Ook waren vrouwen uitgesloten van
het kiesrecht. Naast de 'erfenis van Thorbecke' hebben we er de afgelopen
jaren gelukkig een aantal erfenisjes bij gekregen, zoals die van het kabinet
Cort van der Linden die in 1917 het Algemeen Kiesrecht regelde en die van de
vrijzinnig-democraat Marchant die in 1919 de intitiatiefwet voor het
Vrouwenkiesrecht door het parlement kreeg.

Opvallend is dat zowel Thorbecke, Van der Linde als Marchant behoorden tot
liberale of sociaal-liberale partijen. De veranderingen die zij voorstonden
kwamen tot stand door goed oog te hebben voor de toenmalige maatschappelijke
ontwikkeling, en door een diepe democratische overtuiging. Het is daarom des
te jammer dat de zich liberaalnoemende VVD niet in hun traditie wil staan en
geen oog wil hebben voor huidige tekortkomingen in het democratisch systeem.
Integendeel! Hoewel de afgelopen decennia de mondigheid van de burger enorm
is toegenomen, de opkomst bij verkiezingen steeds lager wordt en de roep om
directe invloed van burgers op het bestuur steeds groter wordt, heeft de VVD
vrijwel elke discussie over democratische vernieuwing tegengewerkt.

Niet zelden kwam de VVD dan met de naam van Thorbecke op de proppen en
stelde dat de genoemde democratische vernieuwingen niet pasten binnen zijn
erfgoed. De vraag is of Thorbecke blij zou zijn geweest met de VVD als zijn
'bewaker'. Waarschijnlijk niet. Het verzet van de VVD tegen directe vormen
van democratie staat immers haaks op het districtenstelsel dat Thorbecke
invoerde (en in 1917 werd afgeschaft). Thorbecke was bovendien een aanhanger
van de zogenaamde 'organische staatsleer' die een grote autonomie voorstond
voor lokale gemeenschappen; de door de VVD aangehangen constructie van door
Den Haag benoemde burgemeesters is daarmee dus eigenlijk in tegenspraak. Ook
het taboe dat er binnen de VVD heerst op discussies over de afschaffing van
de Eerste Kamer zou Thorbecke vervreemden. Het was immers Thorbecke zelf die
al in 1848 ijverde voor de afschaffing ervan. Hij noemde de Eerste Kamer
letterlijk 'overbodig en zonder doel', maar kreeg destijds geen meerderheid
voor dit inzicht. Thorbecke zou zichzelf niet herkennen in een VVD die dat
instituut nu verdedigd.

Het is cynisch dat Van 't Wout in zijn artikel bij zijn klachten over  de
invoering van het burgemeestersreferendum en de rol van de Eerste Kamer
uigerekend Thorbecke aanhaalt. Als de VVD namelijk echt in de geest van de
liberale aardsvader had gehandeld dan had deze partij  constructief
meegewerkt aan meer invloed van burger op het bestuur.
Van 't Wout heeft gelijk als hij de burgemeestersreferendum-wet krakkemikkig
noemt, maar de oorzaak hiervan ligt bij de VVD. Samen met het CDA en de
ChristenUnie heeft deze partij, net als bij de invoering van het correctief
referendum, alles in het werk gesteld om zoveel mogelijk gaten te schieten
in de wet, waardoor deze er uiteindelijk ietwat mismaakt uitzag.

Hoewel de wetten voor het burgemeestersreferendum en het correctief
referendum gehavend uit de strijd zijn gekomen, is het goed dat ze zijn
aangenomen. Het sociaal-liberale D66 en de socialistisch georienteerde PvdA,
Groenlinks en SP hebben hiermee een eerste stap gezet richting een
noodzakelijke vernieuwing van het Nederlandse staatsbestel. De democratische
mankementen die er door toedoen van de VVD in zijn aangebracht zullen de
komende jaren moeten worden hersteld; daar moet nog veel werk aan worden
verricht. De vastbeslotenheid waarmee D66, PvdA, Groenlinks en SP tot nu toe
de tegenwerking van de VVD en CDA hebben getrotseerd zou Thorbecke in ieder
geval zeer gewaardeerd hebben.

Boris van der Ham
oud-voorzitter Jonge Democraten (D66)


_________________________________________________________________
Get your FREE download of MSN Explorer at http://explorer.msn.com/intl.asp

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********