DNA-registratie: homologie vs homogeniteit

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste kanaries en lorren, schoongebekt.

Het was me een (eu)genetisch weekendje wel. Het parlement laat geluiden
horen dat misdaadbestrijding makkelijker wordt als ieder even de bek opent
en likt aan een watje. De door Dittrich zo geminachte maar belikte media
komen met een poll waaruit blijkt dat 104% van de bevolking voor zo'n
DNA-register is. En zelfs op tv-Buitenhof laat de gevierd onderzoeker van
wormpjes Plassterk horen dat die protesteerders achterlijk zijn. Slechts bij
vaderschapskwesties (2-3% kinderen niet van sociale vader, zaaddonoren) zou
er misbruik, of liever, afhankelijk van de politiek-jurrridische mode van
het moment steeds wisselend gebruik kunnen worden gemaakt van de genendatabank.

Een tijdje terug las ik, op zoek naar wat kritiek op de huidige
evolutionair-psychologische mode, de tweede druk van het beste boek op dit
punt, dat van de Amerikaanse zooloog Richard Lewontin, 'It Ain't Necessarily
So - The Dream of the Human Genome and Other Illusions' (New York Review
Books, 2000. 48 piek). Het gaat om een bundel essays die eerder ter
voorlichting en discussie werden afgedrukt in de New York Times, aangevuld
met recente bijdragen. Zijn teneur: het genetisch 'fingerprint' biedt ons
wel een landkaart van de mens, maar inhoudelijk levert het nog bar weinig
op. Slechts een beperkt aantal ziektes blijkt erfelijk traceerbaar, en dat
aantal is al (jaren) bekend. Alles kennen is nog niet alles weten.

In zijn zaterdag-column in de Volkskrant van 24 februari gaat psycholoog Ad
Lagendijk hierop door. Hij trekt een vergelijking met het scheikundig
periodiek systeem der elementen. Basisstoffen in dat systeem kennen
onderling vaak geen wisselwerking. Koolstof en silicium staan in het systeem
onder elkaar, lijken chemisch dus veel op elkaar. Maar de praktijk levert
alleen elkaar uitsluitende toepassingen. Koolstof is o.a. materie voor
genen, silicium puur zand. Kortom, ze zitten in een systeem maar zijn niet
'verlengbaar' naar elkaar toe.

Nu weet ik gode geprezen niks van wormpjes en koester ik enige afschuw bij
de herinnering aan de microscoop, maar ik herken hier wel het methodologisch
probleem. En dat laat zich, wederom, duiden met biologische, uit de
evolutieleer afkomstige, metaforen: het verschil tussen homologie en
homogeniteit.

Homogeniteit duidt op verschijnselen die voortkomen uit dezelfde soort.
Homologie duidt op het proces dat twee verschijnselen zich identiek of
parallel ontwikkelen terwijl de species kan verschillen. Bij homologe
verschijnselen bestaat er mogelijk een statistisch verband tussen genetisch
patroon en gedrag e.d., maar het inhoudelijke bewijs ontbreekt, het hoe en
waarom. Het huidige debat blijft beperkt tot homologie.

De huidige politieke en maatschappelijke discussie dreigt nu uit te gaan van
de foute aanname, homologie te verwarren met homogeniteit. Misschien kunnen
onze beroepspolitici een beetje rekening houden met het ontbreken van een
wetenschappelijke basis onder die propaganda pro-DNA-databank.

Beste TK-fractie, houdt de rug recht ook zonder dat je elkaar genetische
kaart kent! Lees desnoods een leuke detective.

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********