Globalisering (was: Elitisme)

[Chido Houbraken]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste Henk,

>Je (kennelijk neutrale of positieve) kijk op het fenomeen globalisering
>lijkt me niet geheel reeel. Mogelijk speelt hier een zeker 'economisme' een
>rol: hoofdaandacht en hoofdverklaring vanuit de economische. De kwestie is
>trouwens al een eeuw oud. Een belangrijk debatmoment in de politieke
>geschiedenis vormde o.a. de discussie tussen Vladimir Oeljanov (beter bekend
>als Lenin) en de Poolse sociaal-geografe Rosa Luxemburg. Binnen de
>toenmalige sociaal-democratie, het communisme en het links-liberalisme tot
>1940 vormde het een hot issue. Lenin kreeg daarbij overwegend als kritiek
>dat hij de Internationalisering van het Kapitaal teveel verklaarde uit
>economische motieven, en sociale en politieke drijfveren over het hoofd zag.

Het kan zijn dat ik je niet goed begrijp of dat we langs elkaar heen praten,
maar: globalisering is toch primair een economisch proces? De sociale en
politieke globalisering zijn toch meestal het gevolg daarvan? Terzijde:
volgens mij begon de discussie over globalisering niet begin 20e eeuw, maar
eind 18e eeuw, met de opkomst van het liberalisme. Toen had men het over
vrijhandel versus mercantilisme e.d.

Verder sta ik inderdaad neutraal tot positief tegenover het fenomeen
globalisering. Zeker als consument zie ik grote voordelen in een wereldwijd
vrij verkeer van gedachte en goed en de standaardisering van diensverlening.

Overigens ben ik slechts in grote lijnen bekend met het linkse gedachtengoed
uit die tijd en ik weet dus niet wat de essentie van de
Internationalisering-van-het-Kapitaal-theorie is. Maar ik ben bang dat het op
hetzelfde type drogredenen gestoeld is als het Marxistische
maatschappij-indeling in alleen maar arbeiders en alleen maar
grootkapitalisten. En dan is het niet zo'n goede basis voor een
verklaring/vergelijking van/met de huidige situatie. Maar, zoals ik al zei,
ik heb niet meer dan een globale kennis van deze levensovertuiging. De
sociale en politieke drijfveren blijven voor mij nog altijd volgen op de
economische drijfveren.

<knip>

>Ik begrijp de uitspraak van de voormalig Ierse presidente Mary Robinson -
>een statement, en niet meer dan ik verwoordde - dan ook  vanuit voorgaand
>historisch perspectief. Maar ook vanuit de lopende sociaal-wetenschappelijke
>vakliteratuur van dit moment. Afgezien van de economische 'netwerken',
>mogelijk gemaakt door technologisering, brengt globalisering volgens veel
>vaklui ook meer sociale spanningen. Concreet: meer racisme en meer
>klassetegenstellingen.
>
>Dat is geen postmarxistische modegril, maar verklaarbaar uit de sterk
>toenemende migratiestromen

<knip>

>Nieuwkomers vormen een nieuwe 'onderklasse' (accent bij Paul Scheffer). De
>constructie van hun 'eigen cultuur' of 'identiteit' schept via het
>mechanisme dat racisme heet (sociale afstand, uitsluiting etc.) nieuwe
>klassentegenstellingen tussen burgers en nieuwkomers. En dit beangstigt
>Scheffer ook. Dit verklaringsmodel is trouwens niet vreemd, want het grijpt
>terug naar het concept van de 'race relations' in de USA en de UK sinds de
>jaren veertig, de conjugatie van racisme en sociale klasse.

Met alle respect, ik lees niets nieuws hier. Dit gaat al eeuwen zo. Verschil
is dat nieuwkomers vroeger (van ongeveer de oudheid tot grofweg tot 1950)
meestal vanaf hetzelfde continent kwamen, terwijl nu de migratiestromen
zonder probleem trans-continentaal zijn. De Verenigde Staten van Amerika zijn
overigens al wel enige eeuwen met dit verschijnsel bekend. Holland is groot
geworden van dit soort (binnencontinentale) migratiestromen. De groei van de
stad Amsterdam tussen de 15e en 19e eeuw is voornamelijk te danken aan een
doorlopende stroom van nieuwkomers. Uit zichzelf had de stad een
sterfte-overschot (is het daar eigenlijk ooit leefbaar geweest?! ;-)). En
natuurlijk bracht dat sociale spanningen met zich mee. Voorbeelden genoeg.
Deze nieuwe inwoners hanteerden dezelfde constructies om een eigen
cultuur/identiteit te scheppen en waren als groep vaak (soms gedwongen, soms
gewild) zeer endomorf ingesteld.
Het 'probleem' is dat we in Nederland tussen pakweg 1800 en 1950/60 geen
grote toestroom van nieuwkomers hebben gekend, waardoor we denken met een
nieuw probleem te maken te hebben.
Maar goed, voordat ik in een historisch expose verzeild raak: globalisering
is m.i. de oorzaak van een andersoortige migratiestroom; niet van meer
klassentegenstellingen en racisme. Ook zonder globalisering zou dat er
geweest zijn.

>- een artikel van Jos de Beus in 'Facta' dat er ondanks de globalisering
>toch (steeds meer) militair moet worden ingegrepen. [Lenin's
>imperialisme-theorie kwam tot eenzelfde conclusie!]. Economie en technologie
>vormen kennelijk niet een regulerende factor.

Komt dat ook niet omdat men *vindt* dat men moet ingrijpen? Er heerst de
menig onder de machten die in staat zijn militair in te grijpen dat alle
landen in de wereld stabiel (democratisch) moeten zijn. Dat kan behalve uit
economische overweging, inderdaad ook uit politiek-maatschappelijke
overtuiging zijn. Een soort globalisering van dit gedachtengoed.
En natuurlijk vormen economie en technologie niet zomaar een regulerende
factor. Who told you that? Er zal eerst stabiliteit moeten zijn voordat die 2
kunnen floreren/reguleren.

>- een special van de 'American Journal of Sociology' van november 1999 (ja
>die dingen komen vaak laat uit): postnationalism bestaat niet voor
>emigranten. Etnische en nationalistische verschillen en tegenstellingen
>blijven bestaan bij wereldomspannende migratie.

Oh ja, natuurlijk. En zeker de eerste generaties! Zou dat dan met
globalisering niet meer voorkomen? Dat kan nooit een serieuze theorie geweest
zijn.

>Als je documentair literatuur zoekt, wordt je vast overstelpt door zulke
>analyses en commentaren. Kortom, het is niet voldoende om op de voorhand al
>positief of negatief (qua politieke besluitvorming) te staan tegenover dat
>begrip globalisering. Dat kun je pas een beetje als je het invult.

Ik hoop duidelijk gemaakt te hebben dat ik dat ook gedaan heb. Mijn insteek
is wat anders. Ik kijk er, zoals gezegd, als consument tegenaan. De
keuzemogelijkheid is danig vergroot door 'de' globalisering. Veel mensen
vinden dat verwarrend en onoverzichtelijk. Als je echter in het achterhoofd
houdt wat er allemaal aan mogelijkheden bijgekomen is en hoe de
dienstverlening en prijs-kwaliteit verhouding verbeterd is in vergelijking
met 25, 10 of zelfs 5 jaar geleden, dan zie je dat alle mogelijkheden nu
onderling misschien wel verschillen, maar dat ze allemaal beter zijn t.o.v.
de situatie ervoor.
De virtuele globalisering is een revolutie met aparte gevolgen, daar heb ik
het nu niet over.

Nou ja, een beetje een rommelige discussie. Misschien kunnen we er nog een
lijn in brengen.

<knip>

Met vriendelijke groet,

Chido Houbraken
C.Houbraken at Hilversum.nl
035-6292040

Dit bericht wordt beschouwd als persoonlijke correspondentie en dient als
zodanig behandeld te worden.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********