Raadsleden en de macht van ambtenaren

[Arjan Stoffels]

Als zijlijn van de discussie over de gekozen burgemeester werden er door Wolter
Ates en Ekko Krol nogal wat krokodillentranen geplengd over de vermeend
machteloze positie van het raads- of commissielid.

Allereerst, om helder te houden waar we het over hebben, een niet geheel
willekeurige schets van de ideale situatie, of wellicht de situatie zoals
Thorbecke die ooit in zijn hoofd had ;-), okee, vergeet deze pretentie maar weer
direct.
We kunnen en/of willen niet allemaal een gemeente besturen. Dus kiezen we een
gemeentebestuur  dat voor ons de gemeente vorm geeft. Burgers kunnen stemmen op
mensen die een mening hebben die overeenkomt met de onze en die we de taak van
bestuurder wel toevertrouwen. De gekozenen, die ook niet allemaal de tijd of
capaciteit hebben om het dagelijks bestuur te vormen, kiezen uit hun midden weer
mensen die de lopende gang van zaken waarnemen, de wethouders. Die verdelen
onderling de taken en zeggen 'ik ben verantwoordelijk voor die en die
onderwerpen'. De raad draagt de ideeen aan en de wethouders gaan die ideeen
uitwerken. Omdat ze het regelen en uitwerken van al die dingen ook niet zelf
kunnen hebben ze mensen in dienst wiens/wier taak het is om die dingen voor hen
te regelen. De wethouder zegt de ambtenaar wat hij/zij wil en de ambtenaar gaat
braaf en volslagen meningsloos het idee van de wethouder uitwerken. Als hij/zij
klaar is dan zegt de wethouder in B&W, kijk, dit is mijn uitgewerkte idee en zo
gaan we het doen. In B&W wordt er wat over gebabbeld -de andere wethouders zijn
tenslotte een beetje medeverantwoordelijk- en het stuk gaat naar de commissie.
De leden van deze commissie zijn ter zake kundig, of hebben zich laten
informeren, door de ambtenaar, de partij, mensen uit het veld, andere raadsleden
of door boeken. Ze vragen de wethouder het hemd van het lijf, maar omdat het de
(uitgewerkte) ideeen van de wethouder zijn, kan deze ze moeiteloos verdedigen.
Een vaag antwoord accepteren de commissieleden niet, alles moet helder en
duidelijk zijn. Ze dragen ook nieuwe ideeen aan, want daar zijn ze voor, de
commissieleden. De wethouder neemt deze ideeen mee en zo begint de cyclus
opnieuw. De voltallige raad tenslotte stelt het document pro forma, na een lange
avond discussieren, ook nog eens vast, zodat het een wettelijke status heeft.

Goed, tot zover deze licht cynische visie :-) op het functioneren van de
gemeenteraad. Nu de realiteit ofwel enige ongezouten kritiek op raads- en
commissieleden. De raad c.q. commissie geeft niets,  maar dan ook helemaal niets
aan. Commissieleden beperken zich in hun bijdrages vaak tot ongefundeerde,
ongeinformeerde en/of ongeinteresseerde bijdrages die voornamelijk blijk geven
van muggenzifterij en haantjesgedrag. Begrijp me niet verkeerd, ik ben pertinent
tegenstander van besturen op hoofdlijnen als de details relevant zijn. Maar
domme, detaillistische  vragen (i.e. vragen die blijk geven van geen
voorbereiding, geen kennis van het onderwerp, maar wel die pretenties
uitstralen) zouden de commissieleden op een boete ter hoogte van hun vergoeding
voor die avond moeten komen te staan. Hou dan je kop dicht. (Kan iedereen eerder
naar de kroeg, want laten we wel wezen, daar worden nog steeds de beleidskeuzes
gemaakt. Misschien dat ze daarom ook zo vaag zijn...)
Hoe vaak heeft u een ambtenaar gebeld met vragen over de details van een
voorstel? Details waarvan je op je vingers kunt natellen dat de wethouder die
ook niet exact in het hoofd heeft (want daar zijn ambtenaren voor!). Hoe vaak
heeft u zelf onderzoek verricht naar andere, niet in het voorstel genoemde
alternatieven? Hoe vaak heeft u de wethouder overdag even gebeld om te vragen
wat de huidige ontwikkelingen zijn (want dat doe je natuurlijk niet in de
commissie met de pers erbij; dan weet je vooraf dat je een nietszeggend antwoord
krijgt)? Zijn er nieuwe plannen in de maak? Hoe staat het met dat en dat
voorstel?
Wethouders, die de ideeen van de raad uit moeten werken (maar ja, die ideeen
zijn er zoals gezegd vaak niet) maken er -in het beste geval- het beste van en
handelen naar eigen inzicht, eer en geweten. In de meeste gevallen echter weten
ze het zelf eigenlijk ook niet en sturen ze ambtenaren met vage opdrachten het
bos in.
Tja, en daar begint de fabel dat de ambtenaar macht heeft. Die heeft 'ie niet,
die wordt hem/haar gegeven.
Als je moeite hebt om beleidskeuzes terug te vinden in de stukken, dan moet je
toch echt bij jezelf te rade gaan en niet de ambtenaar daar de schuld van geven.
Klaarblijkelijk heeft de raad c.q. de raadscommissie die beleidskeuzes niet
aangegeven en de wethouder maar wat laten zwemmen. Je vindt je eigen
onduidelijkheid terug in de stukken. En als die stukken zo onduidelijk zijn in
hun keuzes, hoe kan het dan dat de ambtenaar daarmee macht verwerft? Veeleer
geeft het de onmacht van de ambtenaar aan. 'Ik ben met een kluitje het riet in
gestuurd en kom er met een kluitje weer uit.'
Ambtenaren de kop laten houden, zoals Ekko Krol nogal kort door de bocht
voorstelt, slaat natuurlijk helemaal nergens op. Dat lost het probleem echt niet
op. Duidelijk aangeven wat de ambtenaar dient te doen wel.
Dat er teveel al vast ligt en er te weinig vrije keuzes zijn, zoals Wolter Ates
zegt, tja, dat komt misschien ook doordat een groot deel van het rijksbeleid
decentraal moet worden uitgevoerd. De invloed van de gemeenteraad is daar maar
marginaal. Misschien ook omdat veel van de vaak impliciete keuzes al vrij vroeg
worden gemaakt. De rest van het bouwwerk wordt op dat fundament gelegd. Maar
wederom is het de raad die via vragen en suggesties aan de wethouder aan kan
geven hoe dat fundament er uit dient te zien. Als dat achterwege gelaten wordt,
ja, dan gaat de ambtenaar met het verhaal aan de haal. Want die ambtenaar houdt
er natuurlijk wel degelijk een eigen mening op na. En een, al dan niet
uitgesproken, visie op de samenleving. En in mijn geval (ja, ik ben
ambtenaar...en ik ben er trots op!) betekent het dat er een beetje meer D66 en
een beetje minder VVD in de stukken doorklinkt. En als de wethouder en de
gemeenteraadsleden in 2002 (of 2003, wanneer is dat eigenlijk duidelijk?) weg
zijn, dan ben ik -praktisch gezien- wel degene die het beleid moet uitvoeren.
Dus dan kan ik er maar beter voor zorgen dat ik ermee uit de voeten kan.

Mijn wens zou zijn dat elk gemeenteraads- of commissielid bij aanvang van
zijn/haar taak verplicht op cursus wordt gestuurd (desnoods intern), zodat
hij/zij in elk geval enige kennis heeft over het reilen en zeilen van de (eigen)
gemeente(lijke organisatie) en ter zake kundig wordt opgeleid. En voor
wethouders zou dat nog uitgebreider moeten. De veronderstelling dat iedereen een
ambtelijk apparaat kan aansturen is gewoon te bespottelijk voor woorden. Dat je
een mening hebt wil nog niet zeggen dat je kunt besturen. En om vervolgens te
zeggen dat het allemaal de schuld is van te machtige ambtenaren... Nu ja, ik heb
mijn mening daarover in het bovenstaande wel duidelijk gemaakt.


Met vriendelijke groet,
Arjan Stoffels, agnosticus
chimera at stad.dsl.nl

Ik verzoek u dit bericht als een privebericht te behandelen.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********