FPO = D66

[de Knikker, Remko]

beetje prikkelen, maar het is interessant hoe als D66 de verstarde politieke
verhoudingen heeft willen doorbreken met Paars, zoals ik nu hoop dat paars
geen dogma is voor D66, programmatisch heeft het zelfs afgedaan volgens mij.
Nog 4 jaar PvdA of VVD aan de macht overleef ik niet, zo heeft FPO de
Oostenrijkse Demokratur willen doorbreken, die overigens door de
ge-allieerde bezetting in het zadel geholpen is.

Een geschiedenis van de FPO:

Die Freiheitliche Partei Österreichs

De laatste weken is er veel discussie ontstaan over de nieuwe regering van
Oostenrijk waarin naast de Christelijk ge-oriënteerde ÖVP ook de
extreem-rechts betitelde FPÖ zitting heeft. Maar wat voor een partij is de
FPÖ eigenlijk? Wie is Jürg Haider eigenlijk? Terwijl in de verhitte
discussies de argumenten over en weer geslingerd worden lijkt niemand echt
duidelijk te weten hoe extreem-rechtse de FPÖ eigenlijk is.

De politiek in het Oostenrijk van de Tweede Republiek wordt sinds de Tweede
Wereldoorlog volkomen gedomineerd door slechts twee partijen, de
sociaal-democratische SPÖ (Socialdemokratische Partei Österreichs) en de
Christelijke Volkspartij ÖVP (Österreichische Volkspartei). De verdeling van
de macht tussen deze twee partijen werd ook wel aangeduid als Demokratur
(een combinatie van democratie en dictatuur), en de verzuilde stromingen die
zij vertegenwoordigen worden wel aangeduid als Lager. Na de restauratie van
de Republiek in 1945 stonden de geallieerden aanvankelijk slechts de SPÖ en
de ÖVP toe om zich politiek te organiseren. Pas in 1949 werd een derde
partij toegestaan: die Verbund der Unhabhängigen (VdU) die de liberale
stroming in de Oostenrijkse politiek vertegenwoordigde. De leiders van de
VdU, herbert Kraus en Viktor Reimann probeerden een oppositie te vormen
tegen de bestaande Diktatur en zodoende een derde Lager te vormen. Echter,
de bezetters vreesden politieke na-oorlogse instabiliteit en de ÖVP met name
probeerde de stichting van nieuwe partijen te bestrijden. Veel burgers die
ontevreden waren over het bestaande politieke systeem sloten zich aan bij de
VdU. Maar doordat de SPÖ en de ÖVP een hechte coalitie vormden
desintegreerde de partij al snel. De VdU vervolgens ging op in de beweging
die zich gevormd had rond Anton Reinthaller. In 1956 werd de FPÖ werd
opgericht en vormde de feitelijke opvolger van de VdU. Anton Reinthaller was
een voormalig NSDAP-lid en minister van Landbouw onder Seyss-Inquart geweest
ten tijde van het Nazi-bewind, en de FPÖ trok veel voormalige
Nationaal-socialisten aan. Historisch is de liberaal-nationale richting
terug te voeren tot de Groot-Duitse liberalen uit de 19e eeuw. Na de
conservatieve Duitse eenwording van 1871 waren de Oostenrijkse Duitstalige
gebieden uitgesloten van het Duitse keizerrijk. Velen bleven streven naar
een aansluiting bij Duitsland, waarbij een groot deel terecht kwam bij de
Nazi's. In tegenstelling tot de VdU was de FPÖ veel meer een partij waarbij
ex-nazi's hun toevlucht zochten. In 1958 stierf Reinthaller echter al.
Onder de voormalig Waffen-SS officier Friedrich Peter voer de FPÖ na 1958
een liberaler koers en distantieerde zich van de Duits-nationalistische
ideologie van het verleden. Zij voerde een sterk oppositioneel gerichte
liberale politiek, hetgeen onder andere tot uiting kwam in de vroege steun
voor de Europese Unie. In de loop van de jaren 60 begon de Diktatur-coalitie
echter scheuren te vertonen, tot in 1966 de ÖVP alleen een
meerderheidsregering vormde en de SPÖ in de oppositie kwam. Vanaf 1970
echter zouden de sociaal-democraten 13 jaar lang onafgebroken aan de macht
blijven.
Van 1983 tot 1987 vormde de FPÖ onder de liberale leiding van Norbert Steger
al samen met de SPÖ een regeringscoalitie met een kleine meerderheid onder
de door schandalen geplaagde Sinowatz, die de populaire Kreisky was
opgevolgd. Het overwicht van Kreisky en het gebrek aan alternatieven had de
ontzuiling lang weten te maskeren. Maar in 1986 kwam met Haider de
definitieve doorbraak van de FPÖ. De ontzuiling en de verpersoonlijking van
de Oostenrijkse politiek zorgden ervoor dat veel kiezers zich tot de
charismatische Haider richtten. 
Met Jürg Haider koos de partij in 1986 voor een rechtser en
nationalistischer beleid. De huidige groei van de FPÖ is voor een deel
gebaseerd op zijn typisch rechts-radicale thematiek van law-and-order,
vreemdelingenhaat, traditionele morele waarden en een sterk Christelijk
patriotisme. Maar daar staan typische neo-liberale thema's tegenover zoals
versterking van de democratie, deregulering, Europese eenwording en sanering
van de overheidsfinanciën. De thematiek van de FPÖ verschilt dan ook
feitelijk niet zo sterk van de traditionele partijen als SPÖ en ÖVP, slechts
de opkomst van een derde middenpartij lijkt een nieuwe ontwikkeling te zijn
in de Oostenrijkse politiek. Zowel de SPÖ als de ÖVP hebben de FPÖ in het
verleden echter altijd proberen af te schilderen als een Nazi-partij om hen
zodoende uit het politieke midden te houden.
Factoren die de opkomst van Haider nog versterkten waren de nieuwe
meerderheidsregering van de SPÖ onder Vranitzky en de neergang van de ÖVP
die na haar steun aan de presidentskandidaat Waldheim en het gebrek aan een
sterke leider in een crisis terecht kwam. 
De definitieve doorbraak in 1990 werd grotendeels veroorzaakt door de
gevolgen van de toestroom van Oost-Europese vluchtelingen na de val van de
muur. De toename van criminaliteit van 2.5% in 1988, 5. % in 1989 en 8% in
1990 veroorzaakte een grote toeloop voor de FPÖ. De toeloop bestond vooral
uit de oude Duits-nationalisten en de jongeren die zich niet gebonden
voelden aan de oude christelijke en socialistische zuilen.


 <<...>> 

De nieuwe aanhang is grotendeels te vinden onder de goed-opgeleide
stedelijke bevolking die werkzaam is in de dienstensector en zij zijn
pro-westers en liberaal. Zij zijn niet te kenmerken als extreem-rechts noch
als neo-Nazi's. De FPÖ kiezers zijn grotendeels de zwevende kiezers die zich
niet aan een partij gebonden voelen. 

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********