Protest tegen islamitisch kunstverbod in Rotterdam

[Dries Boele]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Protest tegen islamitisch kunstverbod in Rotterdam

Eind november is in Rotterdam onder druk van extremistische moslims een
toneelvoorstelling, `Aïsja en de vrouwen van Medina', afgeblazen. Vrijdag 22
december stond een groot artikel in de NRC, onder de titel `Teheran aan de
Maas', waarin verbazing wordt uitgesproken over `de lauwe reacties op het
eerste islamitische kunstverbod in Nederland'. Ik ben het eens met de auteur
van het artikel, Paul Steenhuis. Het is verbazingwekkend dat er geen breed
protest is gekomen tegen de gang van zaken, ook niet van politici.

Een islamitische organisatie in Rotterdam stuurde faxen met waarschuwingen
aan Marokkaanse acteurs en zangers in het stuk, die daarop afzegden.
`Regisseur Gerrit Timmers, die een mooie voorstelling had willen maken voor
Rotterdam Culturele Hoofdstad 2001, zat zonder spelers en muziek. De
voorstelling was hem uit handen geslagen.'

De auteur vervolgt: `De streng gelovige moslims in Nederland die deze
voorstelling kwetsend achten, zijn machtiger gebleken dan hun snel gekwetste
christelijke collega-gelovigen.' Wat het laatste betreft, doelt Steenhuis op
affaires rond het boek `Nader Tot U' (1966), waarin Gerard Reve `beschreef
dat hij geslachtsgemeenschap had met God in de gedaante van een ezel'.
Andere incidenten: rond het televisieprogramma `Zo is het toevallig ook nog
`ns een keer', en W.F. Hermans literaire aanval op katholieken. In al die
confrontaties won `de kunst het van de godsdienst'.

Voor alle duidelijkheid: er wordt in het stuk niet gezondigd tegen
grondregels van de Islam. `Geconsulteerde Marokkaanse kopstukken in
Nederland, tot de ambassadeur toe, zagen geen echt bezwaar in het stuk. Er
werd niet gekwetst, dachten kenners.' De SGP-afdeling van de islam in
Nederland zag dat echter anders. Hun dreigementen deden de rest (iets dat
bij christelijk rechts in Nederland gelukkig achterwege blijft).

Het is een slechte zaak dat de kunst zo gemakkelijk bedreigd kan worden. Nog
erger: er is nauwelijks ophef over nu kunstenaars zich gedwongen voelen tot
zelfcensuur. Uit angst. En dat nog wel ter gelegenheid van de Europese
festiviteit `Culturele Hoofdstad', met als thema `Rotterdam is vele steden'!

Ook de politiek blijkt opeens vergeten te zijn wat ze bij andere
gelegenheden zo belangrijk vindt. Bijvoorbeeld toen fanatieke
voetbalsupporters dreigementen uitten in verband met de vertoning van `Ajax,
daar hoorden zij engelen zingen'. Korthals, minister van justitie, sprak van
`een kwalijke tendens' en gaf opdracht `na te gaan of er iets gedaan kon
worden aan die anonieme dreigementen'. Sociaal-democraat Melkert meende: `De
vrijheid van meningsuiting en culturele expressie mag op geen enkele wijze
afhankelijk worden van eigenrichting'. Het is `tijd om duidelijk te maken
dat het gaat om een geval van nul tolerantie'.

Hoe zit het nu met de `nul tolerantie' van Melkert? En laat Korthals
onderzoek doen naar de dreigementen aan het adres van de spelers van het
Onafhankelijk Toneel? Welke politicus heeft het en public opgenomen voor de
toneelmakers?

De politiek zou moeten laten blijken dat zij de vrijheid van culturele
expressie en meningsuiting in bescherming neemt tegen fanatici, maar wat
doet ze? Zwijgen.

In een democratie hoef je het niet met elkaar eens te zijn. Protest van
andersdenkenden is prima en kan een goede aanleiding zijn tot discussie
(zoals ook is gebeurd in het `Ezelsproces' van Gerard Reve - destijds een
nationale rel-, en bij andere gelegenheden). Dit kan het beste gebeuren naar
aanleiding van een stuk waarvan iedereen kennis kan nemen door het te gaan
zien. Het mag echter niet leiden tot dreigementen, door te suggereren dat
`wie mee zou doen aan het stuk eenzelfde lot zou wachten als Salman
Rushdie'. Dit soort culturele terreur kan niet worden getolereerd.

Het zou een slechte zaak zijn wanneer we ons de culturele verworvenheden
lieten afnemen die we in een langzaam en moeizaam historisch proces hebben
buitgemaakt op onmondigheid, kortzichtigheid en intolerantie. Ik ben vóór
een multiculturele samenleving, maar dan wel één waarin we er met z'n allen
op vooruit gaan, niet één waarin onze vrijheden worden bepaald door
fanatiekelingen. De `multiculturele samenleving' is geen neutraal gegeven,
maar is gebaseerd op de waarden en tradities in de Europese beschaving. Zij
is de uitkomst van een ontwikkeling van deze beschaving en niet van een
opschorten ervan.

Bij deze wil ik dan ook een oproep doen aan politici, ook van D66, om
artistieke vrijheid en wederzijds respect in de cultuur te verdedigen en in
het geweer te komen tegen pogingen tot kunstverbod (onder dreigement), zoals
in het geval van `Aïsja'. Respect is niet slechts een kwestie van
welwillendheid, maar ook van kritische houding. Alleen in die combinatie
toont men respect voor een ander. Ook en juist wanneer je het niet hem of
haar eens bent.

Wanneer meningen verschillen, zijn we gebaat bij discussie, ook in
levensbeschouwelijke kwesties. Het is aan de politiek om de randvoorwaarden
te scheppen voor zo'n discussie. Wanneer zij zwijgt over dreigementen die
leiden tot artistieke zelfcensuur uit angst, dan maakt de politiek zich
schuldig aan het bevorderen van intolerantie.

Met vriendelijke groet,
Dries Boele

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********