Koningen, keizers en andere regeerders

[Kors Hofman]

Koningen, keizers en andere regeerders: ze zijn overal, ze zijn zo oud als
de geschiedenis en hebben geen enkele aangeboren verwantschap met
democratie. Echte volksvergaderingen en zeker volksvertegenwoordigingen zijn
wat jonger. Zij zijn niet overal maar hebben, als ze er zijn, de
uiteindelijke controle over inrichting en kwaliteit van de samenleving. Ten
behoeve van die samenleving.  Zij zijn het hart van de democratie.

Wanneer D66 'in de oppositie zit' en 'alleen maar' deel uitmaakt van de
volksvertegenwoordiging gaat het ons goed tot uitstekend. Zodra D66 deel
uitmaakt van een regering en zich daarmee identificeert gaat het  ons slecht
tot desastreus.

En zo hoort het ook.

In democratische zin heeft de volksvertegenwoordiger een veel hogere status
dan een minister of staatssecretaris (of een gedeputeerde of wethouder). Wie
dat niet ziet kan minister worden of staatssecretaris maar is geen democraat
en zal het ook wel niet worden.  Wordt hij toch volksvertegenwoordiger (op
weg naar 'meer') dan verkoopt hij zichzelf en/of de kiezer knollen voor
citroenen.

Niettemin bespeur ik ook binnen D66 steeds een echt en krachtig verlangen om
deel uit te maken van de 'regering' (op welk niveau dan ook). Groot is
veelal de teleurstelling wanneer het niet lukt (als persoon) de rijen der
volksvertegenwoordigers te verlaten en wanneer men niet de kans krijgt (als
fractie) zichzelf te ketenen in een verlammend verbond met de uitvoerende
macht.

Tijdens het Sleutelcongres op zondag 19 september j.l. hoorde ik van
meerdere kanten het pleidooi dat D66 meer gewoon naar de mensen moet
luisteren, moet oppakken wat er werkelijk op straat en verder in de
maatschappij gebeurt en daar onvervaard en onbelemmerd, echt en effectief
iets mee moet doen. En nota bene: het regenteske moest er uit!

Een terecht pleidooi. Dat verwachten de mensen ook, juist van D66. Of zo
langzamerhand wellicht: dat  v e r w a c h t t e n de mensen ook, juist van
D66. Vandaar dat D66 het bij regeringsdeelname electoraal altijd niet een
beetje moeilijk heeft, maar wanhopig moeilijk. Omdat D66-fracties met eigen
mensen in de regering altijd teveel op het 'regeren' georiënteerd zijn. Soms
uit naieviteit, soms uit zwakte. Hoe dan ook: zij vertonen plooibaar
coalitiegedrag en gaan hakkelen in hun rol van volksvertegenwoordiger. En
dat hoor je natuurlijk. Dat hoort iedereen. Juist als het D66 overkomt. En
dat is maar goed ook. Ook voor D66.

Moet D66 dan nooit toetreden tot een regeringscoalitie en nimmer regeerders
leveren? Welnu, de electorale positie kan zo sterk zijn dat het niet meer
verantwoord is de uitdaging uit de weg te gaan. Dan kunnen ook gemakkelijk
een paar regeer-afspraken gemaakt worden waar D66 uitstekend mee uit de
voeten kan. Maar ook dan zal de fractie voor 100 procent
volksvertegenwoordiger moeten blijven. Het valt niet in te zien waarom dat
niet zou kunnen als de D66'ers in de regering goed presteren. En als ze niet
goed presteren: vervangen!  En als de coalitie slecht presteert? Eruit gaan!
Iedere D66'er die regeerder wil worden moet duidelijk zijn dat dit bij D66
de risico's zijn van het vak. En de burger zal duidelijk zijn dat D66 nooit
democratische knollen levert en altijd citroenen.

De opdracht is dus:
laat ons volksvertegenwoordiger zijn, laat ons daarin zo goed zijn als we
kunnen, laat ons vooral onverbiddelijk zijn als het gaat om de kwaliteit van
de democratie.
En in vredesnaam: laat ons niet regeren zodra het maar kan, maar alleen als
het in redelijk niet a n d e r s meer kan.

Koningen, keizers en andere regeerders: er zal nooit gebrek aan zijn. In
1966 was er wel gebrek aan democraten. Nog steeds. En het zal nooit anders
worden.

Kors Hofman, D66 Dordrecht